در اهميت «دانشنامه حقوق ايران»
پرشدن يك جاي خالي
مصطفي محقق داماد
حقوق ايران در تمدن بزرگ اين سرزمين يكي از نهادهايي است كه درباره‌اش زياد نگاشته شده و سابقه بسيار ديرينه‌اي دارد، چون اين حقوق پدر و مادري دارد به نام فقه اسلامي و عرف و عادت مردم و از اين جهت يك نظام حقوقي ريشه‌دار محسوب مي‌شود. مركز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي موفق است كه از زمان تاسيس خود يعني اسفند ١٣۶٢، در كنار دايره‌المعارف بزرگ اسلامي، دانشنامه‌هاي مختلفي تدوين كند و بر همين اساس در سال ١٣٩١ در جلسه‌اي با حضور رياست محترم اين موسسه، جناب كاظم موسوي بجنوردي، تصميم گرفته شد، چون جاي چنين دانشنامه‌اي خالي است، دانشنامه حقوق ايران نوشته شود و از بنده خواسته شد تا سرپرستي علمي آن را برعهده بگيرم. البته پيش‌تر دانشنامه حقوق توسط زنده‌ياد محمدجعفر جعفري لنگرودي به‌نوعي تاليف شده بود، اما نه به سبك دايره‌المعارف‌نويسي مدرن امروزي. همچنين در كار ايشان كه به تنهايي انجام داده بود، مداخل مختصر و محدود و مبتني بر قوانين مدون ايران بود و قواعد فقهي ديده نشده بود. هرچند در كار ايشان كه پيش از انقلاب گردآوري شد، قوانين كيفري و مدني مستند با فقه در ميان نبود كه كوشش شد اين نقصان در دانشنامه حقوق ايران مورد توجه قرار گيرد. براي اين مهم از لطف دانش مبرزترين و متبحرترين حقوقدانان ايراني بهره برده شد، چون از همان آغاز بنا شد تا رد پاي آنان باشد، چون نگارش مسائل حقوقي در روزگار اكنون از جهتي مشكلات تازه‌اي دارد، چون كساني‌كه مي‌نويسند بايد هم بر موضوعات حقوقي و هم فقهي توامان تسلط جامع و مانع داشته باشند زيرا اگر چنين نباشد، انحراف رخ مي‌دهد. درنتيجه براي هر مدخل از بهترين و متخصص‌ترين‌ها خواسته شد مقاله‌اي به رشته تحرير درآورند كه پذيرفتند و اين دانشنامه به زيور قلم‌شان آراسته شد. كاري كه تدوينش ٩ سال و انتشارش تا امروز به طول انجاميد و سببش به‌ويژه مشكلات مالي بود كه مركز با آن دست‌وپنجه نرم مي‌كرد و دراين اثنا از ميان مولفان، برخي چون ناصر كاتوزيان و ايرج گلدوزيان و محمود آخوندي به رحمت ايزدي رفتند و البته قاطبه‌شان هستند و براي مجلدات بعدي اين دانشنامه خواهند نوشت.اين اثر مي‌تواند منبع و مرجع مستدل و مستند و معتبري براي قاضيان، وكيلان، سردفتران، دفترياران، مشاوران، استادان، پژوهشگران، دانشجويان و صاحب‌نظران حيطه و حوزه حقوق باشد تا بتوانند برپايه آن، راي دهند.
سرپرست علمي دانشنامه حقوق ايران و مدير بخش حقوق مركز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي