مالي، قرباني مخالفان برجام شد؟

رابرت مالي، فرستاده ويژه جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا در امور ايران، در مذاكرات بر سر توافق هسته‌اي سال 2015 با ايران، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترك (برجام)، نيز نقشي كليدي داشت. بنابراين، بايدن از او خواست تا در سال 2020 حتي نقشي مهم‌تر در زمينه تعامل با ايران ايفا و برجام را احيا كند؛ امري كه نه تنها موفق به انجام آن نشد، بلكه خود او نيز بيش از يك سال است از ماموريتش تعليق شده است و حواشي اين تعليق همچنان ادامه دارد. وال استريت ژورنال گزارش داد كه رابرت مالي زماني كه در مذاكرات وين شركت كرد، به دنبال احياي توافق هسته‌اي 2015 بود. اما ديري نپاييد كه به گمراه كردن شركاي غربي متهم و با برخي از زيردستان مهم خود نيز در زمينه‌هاي متفاوت دچار اختلاف شد. چالش‌هاي مالي به اين اختلافات داخلي ختم نشد و او در عرض 16 ماه پس از پايان مذاكرات، با چالش تحقيقات اف‌بي‌اي مبني بر مديريت نامناسب اطلاعات محرمانه و انتقال فايل‌هاي حساس به حساب ايميل شخصي خود روبه‌رو شد. 
مالي كه به رويكرد ظريف خود به مسائل ژئوپليتيكي شهره است، سابقه طولاني در تعامل با دشمنان ايالات‌متحده در خاورميانه دارد. به گزارش وال‌استريت ژورنال، تحقيقات در مورد رفتار او باعث تنش و اختلافات ميان اف‌بي‌اي و وزارت خارجه امريكا شده است. اف‌بي‌اي رابرت مالي را فردي «شلخته و بي‌برنامه» دانسته كه هيچ قاعده‌اي براي محرمانه نگه داشتن اطلاعات ندارد، اما مقامات وزارت خارجه از عملكرد او دفاع مي‌كنند. يك مقام ارشد وزارت خارجه در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال گفت اتهامات عليه رابرت مالي تخلفات جدي محسوب نمي‌شود. اين مقام افزود: مالي حين كار براي گروه بين‌المللي بحران، انديشكده مستقر در بروكسل، با برخي رهبران حماس و حزب‌الله ملاقات داشته و در دوره دوم رياست‌جمهوري باراك اوباما، بر دستيابي به توافقي جهت محدود كردن برنامه هسته‌اي ايران تمركز كرد. پس طبيعي است روابط او با ايران به‌طور فزاينده‌اي از سوي دولت بايدن ضروري تلقي شود. مالي در مذاكره بر سر توافق هسته‌اي سال 2015 با ايران، موسوم به برجام نقشي كليدي ايفا كرد و به همين دليل، بايدن از او خواست تا باتوجه به تجربه‌اش دوباره زمينه را براي تعامل با تهران فراهم كرده و برجام نيمه جان را احيا كند. اما ظاهرا، اين‌بار قضايا آن‌طور كه واشنگتن فكر مي‌كرد، پيش نرفت. 
بايدن، بلينكن و مالي زماني كه مذاكرات در وين در آوريل 2021 از سر گرفته شد، شرايطي را براي احياي توافق هسته‌اي 2015 تشريح كردند كه ادعا مي‌شد هدف آن مهار توسعه برنامه هسته‌اي ايران بود. انريكه مورا، مذاكره‌كننده اروپا كه در مذاكرات شركت داشت، به وال استريت ژورنال گفت كه انتقاد اصلي برخي از دستياران مالي و ساير افراد فعال در وزارت خارجه امريكا عليه او اين بود كه او بسيار نسبت به ايران آسان‌گير بود و در مذاكرات با طرف ايراني نتيجه گفت‌وگوهاي محرمانه در دولت را فاش مي‌كرد. مالي يك‌بار پيشنهاد لغو تحريم‌هاي امريكا را براي همسويي با توافق اوليه، يعني برجام، مطرح كرد.
به ادعاي وال‌استريت ژورنال، اين رويكرد ساده‌انگارانه رابرت مالي، نگراني‌هايي را در ميان برخي از اعضاي تيم برانگيخت كه مي‌ترسيدند او خيلي زود چيزهاي زيادي را فاش كند. ايران خواستار حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي از ليست سياه امريكا شد. همين امر موجب گشت تا مذاكره‌كنندگان امريكايي به‌طور بالقوه بين تضمين توافقي سريع، ولي از نظر غرب كم اثر، يا توافقي پايدار، يكي را انتخاب كنند. مذاكرات بدون توافق در ژوئن 2021 و پس از انتخاب سيد ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور فقيد ايران، شكست خورد و تنها زماني در سال 2021 ازسر گرفته شد كه مالي استدلال مي‌كرد ايالات‌متحده همچنان بايد درگير برنامه هسته‌اي ايران باشد و هشدار داد كه هزينه متقاعد كردن تهران براي بازگشت به مذاكرات بعدا مي‌تواند گران باشد. تصميم به ماندن تيم مذاكره‌كننده ايالات‌متحده را به‌هم ريخت و منجر به استعفاي معاون رابرت مالي، ريچارد نفيو شد. نفيو در مورد جدايي‌اش از تيم رابرت مالي در شبكه ايكس به «اختلاف‌نظر روشن در مورد سياست و روي‌كردش با رابرت مالي» اشاره كرد. مذاكره‌كننده‌اي اروپايي به وال‌استريت ژورنال گفت ايالات متحده نشان داده است كه «كاملا براي دستيابي به يك توافق نااميد است.» مذاكرات با ايران براي چندين ماه دوباره متوقف شد، اما مقامات غربي با ارايه پيش‌نويس توافقي كه شامل لغو تحريم‌ها براي بانك‌هاي ايراني و ساير نهادها به استثناي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بود، آخرين تلاش خود را انجام دادند. ايران در نهايت اين پيشنهاد را رد كرد.
حواشي مرتبط با تعليق رابرت مالي در سال گذشته ميلادي قوت گرفت؛ زماني كه تحقيقات واحدهاي اطلاعاتي و امنيتي ايالات‌متحده در مورد او نشان داد كه مقامات «اطلاعات نامطلوبي» را در مورد او يافته‌اند كه به عمليات هك موسوم به فيشينگ مرتبط است. اين مقامات گفتند اين عمليات سايبري ايميل شخصي رابرت مالي را به خطر انداخته است. بازرسان شواهدي يافتند كه نشان مي‌داد او ممكن است اسناد طبقه‌بندي شده، ازجمله يادداشت‌هاي جلسات محرمانه را به ايميل شخصي خود منتقل كرده باشد. در 22 آوريل 2023، به رابرت مالي به‌طور رسمي اعلام شد كه مجوز امنيتي‌اش به حالت تعليق درآمده است و بعدتر او را به مرخصي فرستاندند. 
در جريان جلسه پشت درهاي بسته كميته روابط خارجي سنا درباره ايران در ماه مه 2023، رابرت مالي غايب بود و مقامات وزارت خارجه امريكا نيز به اين موضوع اشاره كردند. ماه‌ها بعد، برخي منابع تصاويري از نامه‌اي را منتشر كردند كه در آن به تعليق مالي اشاره شده بود. مذاكرات با ايران دوباره براي چندين ماه متوقف شد و پيش‌نويس توافقي كه شامل لغو تحريم‌ها براي بانك‌ها و ساير موسسات وابسته به سپاه پاسداران بود، رد شد. رابرت مالي به‌طور محسوسي در جلسه غيرعلني كميته روابط خارجي سنا درباره ايران در ماه مه غايب بود و مقامات وزارت امور خارجه امريكا دليل آن را مشكلات شخصي نماينده ويژه اعلام كردند. طبق گزارشات در جولاي 2023 مجوز امنيتي رابرت مالي به واسطه نقض سه استاندارد امنيت ملي ايالات‌متحده متوقف شد. درنتيجه، مالي از كارش تعليق شد و به مرخصي رفت.