گفت‌وگو با كارآفرين جوان
بايد «وزارتخانه آينده» را تاسيس كنيم
فرشيد قاسمي، تكنوكرات جواني است كه اعتقاد دارد سپهر مديريتي ايران با استفاده از ويژگي‌هاي بومي و سرزميني و گنجينه ذي‌قيمت جوانان تحصيلكرده، باهوش و مستعد نياز به تغييري بنيادين دارد؛ تغييراتي كه از هم‌اكنون مي‌توان آن را در روند چينش وزيران و مديران مياني دولت چهاردهم كليد زد. در اين باره گفت‌وگويي را با وي ترتيب داده‌ايم كه در ادامه مي‌خوانيد:
ارزيابي شما از شرايط فعلي اقتصاد كشور چيست؟ آيا اميدي به بهبود اوضاع مي‌رود؟
بهبود و احياي اقتصادي در شرايط فعلي آسان نيست. بدترين حالت پيش رو، يك ركود اقتصادي بزرگ‌تر است كه امكان بروز آن وجود دارد. الان نرخ بيكاري نزديك به نرخي هست كه در ركودهاي بزرگ رخ مي‌دهد. در چنين شرايطي مردمي كه درآمد ندارند از پس‌اندازشان خرج مي‌كنند. ترازنامه شركت‌ها هم افول آنها را نشان مي‌دهد. پيش‌بيني اين است كه با تداوم اين شرايط تعداد زيادي از شركت‌ها ورشكسته خواهند شد، بانك‌ها هم وام‌هاي زيادي داده‌اند كه بسياري از آنها وصول نمي‌شوند و اين اثر آبشاري به‌طور مداوم ادامه خواهد داشت و بدون كمك دولت قابل حل نخواهد بود.
ريشه اين مشكلات در چيست؟ نقدينگي؟
مشكل فقط ميزان نقدينگي نيست، بلكه طراحي برنامه‌هايي كه به اجرا گذاشته مي‌شوند ضعيف است. اين نقدينگي‌ها به جايي نرفته كه بيش از همه به آن نياز است. اين پول‌ها بايد براي بهبود كيفيت زندگي مردم و همچنين محافظت از آسيب‌پذيرترين قشر جامعه هزينه شود اما اين قشر از مردم پولي دريافت نمي‌كنند.برنامه‌هاي دولت بايد با استفاده از فكرهاي خلاق، جوان و كارآمد به گونه‌اي طراحي شوند كه نقدينگي به سمت بخش‌هاي موثر اقتصاد حركت كند تا مردم از عوايد آن منتفع شوند.
شما نگاه متفاوتي بر مقوله وزارتخانه و دولتمداري در ايران داريد درباره اين ديدگاه و آينده لطفا براي خوانندگان ما توضيح دهيد.
از ديد من كشور ما به وزارتخانه‌اي تحت عنوان «وزارت آينده» نياز دارد. بسياري از مديران و متفكران معاصر معتقدند كه كشورهايي كه تمركز خود را بر زمان حال و بدتر از آن بر زمان گذشته معطوف كرده‌اند، سهمي از آينده جهان نخواهند داشت. هيچ‌كس منكر آن نيست كه بايد به آينده فكر كرد. اما فكر مي‌كنم تاكيد بر در نظر گرفتن آينده به عنوان بخشي از ساختار اجرايي دولت‌ها در زمان حال، مي‌تواند يك گام در جهت عملي‌تر شدن اين نگرش باشد. به عنوان يك نظر شخصي، معتقدم امروز در دنيا كشورهايي وجود دارند كه بهتر است به جاي دغدغه بقا براي آينده، صرفا هدف خود را بر حفظ نام‌هاي خود در كتاب‌هاي تاريخ آينده متمركز كنند. چرا كه اين هم خود هدف بزرگي است و هر قومي، شايسته اين سرنوشت نيست. چنان‌كه در گذشته نيز اقوام زيادي بوده‌اند كه نامي از آنها در خاطره‌ها باقي نمانده است.
وجود وزارتخانه‌هايي با نام‌هاي نامتعارف يا كمتر شنيده شده، چندان غيرمنتظره نيست. امارات، دو وزارتخانه به نام‌هاي تساهل و سعادت دارد كه اتفاقا نقش برجسته‌اي در سياست‌گذاري‌هاي اين كشور ايفا مي‌كنند.
چه خوب است كه شركت‌ها هم بخشي براي آينده و برنامه‌هاي آينده، اتاق فكر منظمي براي مديريت بهتر منابع‌شان داشته باشند تا به‌طور پيوسته پيشرفت‌ها را بررسي كنند و ايده‌هاي درست‌تري جلوي راه تصميم‌گيرندگان بگذارند. متاسفانه اين موضوع با وجود بديهي بودن در بسياري از شركت‌هاي بزرگ كشور انجام نمي‌شود و به همين دليل منابع و نقدينگي زيادي از دست مي‌رود.
در كشورهايي كه اين كار صورت گرفته نكته‌اي كه براي من تامل برانگيز است ميزان Agility موجود در وزارتخانه‌هاي آنها است. اينكه در اين كشورها براي موضوع آينده و آينده‌پژوهي، وزارتخانه‌اي مستقل در نظر گرفته‌اند نشانه اهميت موضوع براي تعيين سهم هر كشور در آينده و سياست‌گذاري‌هاي كلان در اين زمينه است ولي اينكه اين وظيفه بسيار مهم توسط وزارتخانه‌اي پياده‌سازي و اجرا شود، از چابكي باورنكردني آنها حكايت دارد. نمي‌دانم لغات آينده‌پژوهشي چقدر مي‌تواند به موضوع بالا مرتبط باشد، (ارتباط مفهومي) ولي مي‌دانم كه اين دانش در كشورمان هنوز دچار فقر توجه زيادي است، يعني يا آنقدر پيچيده توضيح داده مي‌شود كه براي خود من هنوز جذابيت آكادميك پيدا نكرده يا براي پيدا كردن منابع و مصداق‌ها بايد كلي جست‌وجو شود و بعد هم بنشيني فكر كني كه اين حركت مي‌تواند مصداقي از اين موضوع باشد يا خير، ولي اگر در سطح خرد و شخصي بخواهم به اين موضوع نگاه كنم، هريك از ما بايد در سرفصل ذهني و برنامه‌ريزي خودمان حتما وزارت آينده را تشكيل دهيم. بهترين سرمايه‌گذاري‌ها درباره مواردي است كه در آينده نقش جدي را در اختيار خواهند داشت به همين خاطر نيز لازم است تا همواره آينده‌نگري خوبي داشته باشيم. بهترين ايده‌ها بايد در همين زمينه و با توجه به آينده باشد تحت اين شرايط ريسك كردن امري كاملا طبيعي و منطقي است. اولويت اول بايد خلق ثروت باشد. سرمايه بايد همواره در گردش و در راستاي ايجاد ارزش و سرمايه‌هاي ديگر باشد به همين خاطر ذخيره‌سازي و كنار گذاشتن آنها كاملا اشتباه است.حرف دولت به مردم بايستي اين باشد كه«ما هستيم تا به شما اجازه ندهيم روياهاي‌تان را فراموش كنيد» و بدين صورت با تصميمات و انتخاب‌هاي درست شادي، نشاط و خوشبختي را به زندگي مردم برگردانيم.