احسان پناه‌بر | اولين سفر مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور ايران به نيويورك براي شركت در هفتاد و نهمين مجمع سالانه سازمان ملل در شرايط حساس منطقه‌اي و جهاني انجام شد. درگيري‌ها در منطقه دوباره به نقطه جوش رسيده و ادعاهاي مقامات غربي عليه ايران در باب همكاري‌هاي موشكي تهران و مسكو دور تازه‌اي از تنش‌ها ميان ايران از يك‌سو و اروپا و ايالات‌متحده از سوي ديگر را كليد زده است. به‌علاوه، پرونده هسته‌اي ايران نيز همچنان در بن‌بست است و گزارش‌هاي ادعايي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر اختلافات بر سر برنامه هسته‌اي ايران افزوده است. در چنين شرايطي، به نظر مي‌رسد مسعود پزشكيان و عباس عراقچي، وزير امور خارجه ايران، روزهاي پرمشغله‌اي را در نيويورك دارند تا بتوانند از فرصت اين رويداد براي پيشبرد برنامه‌هاي تهران در سياست خارجي و همچنين تعامل با جهان و رفع سوءتفاهمات با كشورهاي اروپايي بهره‌برداري كنند. در همين رابطه، عباس عراقچي، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران با همتايان و مقامات خارجي در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل ديدار و گفت‌وگو دارد و آن‌گونه كه ايرنا نوشته دوشنبه شب نيز با رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي رايزني كرد؛ گفته مي‌شود تقويت روابط و همكاري‌هاي جمهوري اسلامي ايران و آژانس محور اصلي رايزني ميان طرفين بوده است. مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور ايران نيز روز دوشنبه در ديدار با مديران ارشد رسانه‌هاي امريكايي در نيويورك، بر تمايل ايران براي تعامل با كشورهاي منطقه و جهان تاكيد كرد. رييس دولت چهاردهم، اسراييل را به دامن زدن به آتش جنگ در خاورميانه متهم كرد و گفت رويكرد دولت او كاهش تنش در منطقه است و افزود كه در جنگ منطقه‌اي هيچ طرفي پيروز نخواهد بود. رييس‌جمهور ايران همچنين در مورد مذاكرات هسته‌اي خاطرنشان كرد: «ايران آماده مذاكره است.» مواضع پزشكيان در ارتباط با تحولات منطقه و جهان موجب شده تا رسانه‌هاي دنيا هر كدام از منظر خود رويكرد ديپلماسي دولت چهاردهم را بررسي كرده و بخشي از موضع‌گيري رييس‌جمهوري را به عنوان تيتر اول گزارش‌هاي‌شان برگزينند. در همين رابطه روزنامه اعتماد به بررسي رويكرد بخشي از رسانه‌هاي جهان پرداخته است.
سي‌ان‌ان: آمادگي ايران براي بازگشت به ميز مذاكره
سي‌ان‌ان آمادگي تهران جهت ازسر‌گيري مذاكرات را برجسته كرد و نوشت: مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور ايران روز دوشنبه بر آمادگي خود جهت تعريف يك توافق بين‌المللي جديد درباره برنامه هسته‌اي تهران تاكيد كرد، موضوعي كه سال‌ها به تنش‌هاي جهاني دامن زده و زمينه‌ساز تشديد تنش بين ايران و امريكا شده است. پزشكيان، واشنگتن را به دليل حمايت از تهاجم نظامي مداوم اسراييل به غزه و حملات به نقاط ديگر خاورميانه، از جمله در لبنان و خود ايران، مورد انتقاد قرار داد. سي‌ان‌ان در ادامه مدعي شد: رييس‌جمهور ايران در نشستي با گروهي منتخب از روزنامه‌نگاران در بحبوحه گردهمايي سالانه رهبران جهان در سازمان ملل در نيويورك به وضوح تلاش داشت تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي سابق ايران را در كنار خود داشته باشد تا به جهانيان اين پيام را مخابره كند كه تهران به دنبال مذاكره مجدد بر سر برنامه هسته‌اي ايران است. به ادعاي اين خبرگزاري مواضع پزشكيان در بحبوحه نگراني فزاينده در مورد آتش‌سوزي گسترده منطقه‌اي ايراد شد؛ آتشي كه ممكن است زمينه‌ساز جنگي تمام‌عيار ميان اسراييل و حزب‌الله لبنان شود؛ دو گروهي كه از آغاز جنگ در غزه روياروي هم قرار گرفته‌اند. از نگاه سي‌ان‌ان، نشست پزشكيان با رسانه‌هاي خارجي، در اولين سفرش به ايالات‌متحده از زمان انتخابش در جولاي، نشان از تمايل دولت چهاردهم براي تعامل بود. تصوير رييس جمهوي ايران در كنار محمدجواد ظريف و عباس عراقچي، دو مقام ايراني كه به تدوين توافق تاريخي 2015 كه توسعه برنامه هسته‌اي ايران را در ازاي رهايي از تحريم‌هاي بين‌المللي محدود مي‌كرد، به شكلي برجسته مورد توجه قرار گرفت. پزشكيان در كابينه خود براي معماران برجام جايگاه‌هايي را تعريف كرده است. با اين همه اين فعل و انفعال‌ها درحالي است كه به ادعاي ايالات‌متحده ايران اكنون به زمان كمتري براي عبور از آستانه گريز هسته‌اي نياز دارد، اما مقامات امنيت ملي و كارشناسان كنترل تسليحات بر اين باورند كه زمان حل و فصل پرونده هسته‌اي ايران براي حفظ و گسترش قابليت‌هاي هسته‌اي اين كشور از طريق آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و جلوگيري از تشديد تنش فرا رسيده است.
ديپلماتيك: اسراييل مانعي بزرگ
در مسير تعامل تهران و غرب
در رابطه با اظهارات رييس‌جمهور ايران مبني بر تمايل تهران براي آغاز مذاكرات هسته‌اي، لارا روزن، خبرنگار ارشد امور بين‌الملل كه مذاكرات هسته‌اي ايران را نيز پوشش مي‌دهد در نشريه ديپلماتيك نوشت: فكر مي‌كنم نكته اصلي اولين سفر مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور جديد ايران به نيويورك جهت حضور در مجمع عمومي سازمان ملل متحد، معرفي تيم وزارت خارجه‌اش بود. ديپلمات‌هاي كهنه‌كاري چون محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه سابق ايران كه در قامت معاون راهبردي پزشكيان فعاليت دارد و سيدعباس عراقچي و مجيد تخت‌روانچي، معاونان سابق ظريف كه نقشي كليدي در مذاكره بر سر توافق هسته‌اي ايران در سال 2016 ايفا كردند و وزير امور خارجه و معاون سياسي وزير امور خارجه در دولت چهاردهم هستند. اين چهره‌ها در نشستي كه پزشكيان با خبرنگاران در نيويورك برگزار كرد هم حضور داشتند.
از نگاه روزن، پيامي كه همراهان ديپلماتيك ايران ارسال كردند، اين است كه ايران در تلاش است تا زماني كه طرف مقابل آماده باشد، براي احياي ديپلماسي با غرب فرصت‌سازي كند. با اين حال بعيد به نظر مي‌رسد در اين بازه زماني يعني شش هفته مانده به انتخابات رياست‌جمهوري امريكا، دولت بايدن براي مذاكرات مستقيم با تيم جديد ايران تلاش كند، اما محتمل به نظر مي‌رسد كه اطرافيان اين فرصت را داشته باشند تا با مخاطبين متخصص و شايد برخي مقامات سابق صحبت كنند تا يكديگر را در مورد نحوه تفكرشان به‌روز كرده و به ايجاد زمينه براي گفت‌وگوهاي آينده با روي كار آمدن رييس‌جمهور جديد ايالات‌متحده كمك كنند. پزشكيان تاكيد كرد كه ايران اميدوار است به ميز مذاكره بازگردد و به دنبال بي‌ثباتي نيست. از نگاه سردبير نشريه ديپلماتيك، ايران در تلاش است با گفتمان تقويت «صلح و امنيت» در جهان و تعامل عزتمندانه، راه را براي تعامل با غرب باز كند. اما روزن در ادامه مي‌نويسد كه پزشكيان به وضوح نشان داد از سنگ‌اندازي اسراييل در مسير تعامل ايران با غرب نگران است، چراكه اسراييل مدام به تنش‌ها در منطقه دامن مي‌زند. به عقيده لارا روزن، دولت پزشكيان قصد دارد راه كاهش تنش در منطقه را پيش بگيرد تا بتواند در مسير تعامل با غرب با اطمينان بيشتري گام بردارد. با توجه به تنش‌هاي اخير و وعده اسراييل در باب جلوگيري از هرگونه توافق هسته‌اي تهران با غرب، به نظر مي‌رسد راه پزشكيان بسيار دشوار باشد. اگر اسراييل قصد داشته باشد تنش‌ها را تشديد كند، كاري كه اكنون در لبنان در شرف وقوع است، به نظر ديگر نه طرف غربي و نه ايران هيچ كدام در مسير توافق قرار نخواهند گرفت. از نظر لارا روزن، اگر تنش در منطقه تشديد شود يا ايران به خونخواهي اسماعيل هنيه بار ديگر رويارويي اسراييل قرار گيرد، امكان پيشبرد مذاكرات هسته‌اي بسيار كمرنگ خواهد شد.
نيويورك تايمز: ايران وارد تله اسراييل نمي‌شود
رييس‌جمهور جديد ايران روز دوشنبه اسراييل را متهم كرد كه به دنبال جنگ گسترده‌تري در خاورميانه است و براي سوق دادن تهران به يك درگيري گسترده‌تر، «تله» گذاشته است. مسعود پزشكيان به مديران رسانه غرب گفت كه ايران نمي‌خواهد شاهد گسترش جنگ كنوني غزه و حملات هوايي در سراسر مرز اسراييل و لبنان باشد. او گفت: ايران قصد تنش‌زايي ندارد و اين اسراييل است كه مي‌خواهد همه را به جنگ بكشاند و منطقه را بي‌ثبات كند. پزشكيان افزود: دارند ما را به نقطه‌اي مي‌كشانند كه نمي‌خواهيم. پزشكيان با اعلام حمايت از محور مقاومت در منطقه گفت: درحالي كه اسراييل مدعي است كه خواهان جنگ گسترده‌تر نيست، اما اقداماتش خلاف اين را نشان مي‌دهد. پزشكيان به انفجارهاي مرگبار پيجرها، واكي تاكي‌ها و ساير وسايل الكترونيكي در لبنان در هفته گذشته اشاره كرد و اسراييل را مقصر آن دانست. او همچنين به ترور اسماعيل هنيه، رهبر سياسي حماس در تهران در 31 جولاي، ساعاتي پس از تحليف خود اشاره داشت و گفت: در زمان مقتضي به آن پاسخ خواهيم داد. از نگاه نيويورك تايمز، به نظر مي‌رسد پزشكيان در تلاش بود تا بتواند خويشتنداري و صبر راهبردي ايران را در برابر آتش‌افروزي‌هاي اسراييل نشان دهد. پزشكيان كه خواستار تعامل با غرب است، به همراه تيمي از مذاكره‌كنندگان سابق هسته‌اي در اين ديدار به رسانه‌ها اين پيام را مخابره كرد كه به هيچ روي خواهان بالا بردن سطح تنش چه در منطقه و چه در جهان نيست. رييس‌جمهور ايران گفت كه ايران به دنبال بي‌ثبات كردن خاورميانه نيست و از همه طرف‌ها خواست تا تنش‌ها را در منطقه كاهش دهند.
از نگاه نيويورك تايمز، رييس‌جمهور جديد ايران روز دوشنبه اسراييل را متهم كرد كه به دنبال جنگ منطقه‌اي است. او از فرصت اين ديدار استفاده كرد تا با نشان دادن دكترين ايران كه حول محور كاهش تنش تعريف شده، به غرب اين پيام را مخابره كند كه در حوزه‌هاي ديگر نيز خواهان تشديد تنش نيست و اين غرب است كه به نوعي بايد اسراييل را از آتش‌افروزي در منطقه بازدارد. در واقع، پيام پزشكيان به غرب اين بود كه اگر خواهان هرگونه مذاكره در مورد پرونده هسته‌اي ايران است، راه تحققش، برقراري صلح و ثبات در خاورميانه است. اين درحالي است كه به نظر مي‌رسد اسراييل در تلاش است با بالا بردن سطح تنش در منطقه، پاي ايران را به تله جنگ باز كند و بنابراين، مدام بر سطح تنش، اين‌بار در لبنان افزوده است.
گاردين: همكاري موشكي ايران و روسيه تهديد نيست
اخيرا مقامات ايران و به ويژه مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور ايران، پس از آنكه نهادهاي اطلاعاتي امريكا ادعاهايي را در باب همكاري‌هاي موشكي تهران و مسكو منتشر كرد، خواستار مذاكره با غرب درباره اين مقوله شد. به ادعاي گاردين، پزشكيان در نشست با مديران رسانه‌هاي غربي تكرار كرد كه به دنبال افزايش تنش با غرب به واسطه جنگ اوكراين نيست. او گفت: تهران حاضر است با اروپايي‌ها و امريكايي‌ها بر سر جنگ اوكراين و ادعاي غرب مبني بر كمك تسليحاتي تهران به مسكو براي استفاده آنها در جنگ اوكراين مذاكره كند. پزشكيان با تكذيب مجدد ارسال موشك‌ها گفت: «ما هرگز حمله روسيه به خاك اوكراين را تاييد نكرديم. اوكراين از همدردي بسياري از مردم ايران برخوردار است.» اين درحالي است كه اخيرا مقامات اروپايي مدعي شده‌اند كه روابط خود را با تهران بر سر همكاري موشكي با مسكو قطع خواهند كرد. قدرت‌هاي غربي همچنين با دور جديدي از تحريم‌ها، ازجمله هدف قرار دادن توافقنامه‌هاي هوايي، شركت هوايي ايران اير را هدف تحريم‌ها قرار داده‌اند. آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا نيز ادعا كرد: ارسال موشك‌ها با درخواست‌هاي پزشكيان براي بهبود روابط در تضاد است.
از منظر گاردين، پزشكيان در تلاش است علاوه بر اعلام آمادگي براي از سرگيري مذاكرات هسته‌اي، موانع آن را با كمك تيم سياست خارجي خود از سر راه بردارد. رييس‌جمهور ايران كه بر كاهش تنش در منطقه تاكيد دارد، تلاش داشت نگراني غرب از همكاري تسليحاتي تهران و مسكو را نيز تا اندازه‌اي برطرف كند. بنابراين پزشكيان تلاش كرد پيش از هرگونه مذاكره بر سر برنامه هسته‌اي، پيشنهاد مذاكره بر سر ارسال موشك‌هاي ادعايي غرب به روسيه را ارايه دهد و اين پيام را به قدرت‌هاي اروپايي و امريكا مخابره كند كه تهران در بحث مذاكرات هسته‌اي جدي است و نسبت به برداشتن موانع نيز مصمم است. مواضع پزشكيان درحالي رسانه‌اي شد كه بسياري از ناظران و مقامات غربي از آنچه آنها همكاري رو به رشد تهران و مسكو مي‌خوانند، به شدت نگران هستند. اخيرا، رسانه‌هاي ايران و روسيه اعلام كردند كه دو طرف نسبت به اجراي پيمان همكاري‌هاي راهبردي بيست ساله مصمم هستند و قرار است به زودي اين پيمان جهت اجرا به امضاي دو طرف برسد. از طرفي، جنگ در اوكراين ادامه دارد و اتهامات غرب به ايران مبني بر همكاري‌هاي تسليحاتي به نظر يكي از موانع تعامل بيشتر تهران با قدرت‌هاي غربي و امريكا باشد. گاردين مدعي است كه تا ماه نوامبر و انتخابات در ايالات‌متحده، هرگونه مذاكره جدي بر سر هر مساله‌اي ميان تهران و واشنگتن بعيد به نظر مي‌رسد، هر چند كه ممكن است پيش‌زمينه آن در نيويورك فراهم شود.