از حكومت اسلامي تا جمهوري اسلامي (۴)
مساله‌اي كه در قديم داراي حكمي بوده است به‌ظاهر همان مساله در روابط حاكم بر سياست، اجتماع و اقتصاد يك نظام ممكن است حكم جديدي پيدا كند؛ بدان معني كه با شناخت دقيق روابط اقتصادي، اجتماعي و سياسي؛ همان موضوع اول كه از نظر ظاهر با قديم فرقي نكرده است واقعا موضوع جديدي شده است كه قهرا حكم جديدي مي‌طلبد، بنابراين مجتهد بايد به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد.» (صحيفه امام‌خميني، ج21، صفحه ۲۸۹). اين سخنان امام‌خميني به خصوص قسمت آخر آن، به دقت و توجه ويژه‌اي نياز دارد؛ امام بر اين نكته تاكيد مي‌كند كه تغيير زمان چه بسا موجب تغيير موضوع شود و اين نكته غير از آن است كه شناخت ما از موضوع اصلاح شده باشد كه مثلا نوعي ماهي كه فكر مي‌كرديم فلس ندارد و بعد معلوم شد فلس دارد و حكم به حليت آن داده شد، نه مساله اين نيست! مساله اين است كه با تغيير زمان آن موضوع كه در گذشته كاركرد آن چيز ديگري بود اكنون چيز ديگري شد و اين كلام امام براي فقها، طلاب، پژوهشگران و حتي مقامات حكومتي همچنان جاي تأمل دارد. شايد به جرات بتوان از شعر سهراب سپهري استفاده كرد و گفت: چشم‌ها را بايد شست، جور ديگر بايد ديد! اهل علم به خصوص حوزويان بر من خورده نگيرند، چراكه با ذكر چند مثال بر ضرورت تغيير نگرش درباره بسياري از موضوعات پي خواهيم برد مثلا: حقوق بشر (انسان بما هو انسان + معاهده بين‌المللي حقوق بشر)، حقوق زنان (حتي تفاوت ماهيت زن امروز با زن هزار سال قبل و حتي كمتر از صد سال قبل)، موسيقي، شيوه حكمراني، حقوق شهروندي و نمونه‌هاي بسياري از مسائل مستحدثه از قبيل: بانكداري، بيمه، پيوند اعضا، تغيير جنسيت، مرگ مغزي و تلقيح مصنوعي، پول، ارزهاي ديجيتال، ارث زن و مرد، محيط‌زيست، فضاي مجازي، هوش مصنوعي، ماليات و رابطه آن با خمس و زكات و... كه مي‌توانند مطابق با اقتضائات زمان و مكان بازتعريف شوند و براي هر كدام به صورت مستقل و در مجموع در قالب نظام عمومي و رابطه طولي و عرضي براي آن احكام جديد صادر شود. به ويژه آنكه تعبير امام «روابط حاكم بر سياست، اجتماع و اقتصاد» است كه موجب تجديدنظر در صدور حكم مي‌شود. در اين صورت كدام رابطه سياسي، اجتماعي و اقتصادي حاكم بر جهان و انسان امروز مشابه چند قرن قبل و حتي چند سال قبل است؟ اميدوارم در فضاي دوقطبي حاكم بر جامعه سياست‌زده، صاحب‌نظران جوان حوزه‌هاي علميه و دانشگاه‌ها روي قرائت امام خميني از نقش زمان و مكان از منظر تحول در فهم موضوعات و صدور احكام جديد با تأمل بيشتر بينديشند و راه‌هاي تازه‌اي براي شكستن بن‌بست‌ها به روي انسان امروز بگشايند...
ادامه دارد