روسيه بار ديگر براي غرب خط و نشان كشيد
معناي تغيير دكترين هسته‌اي پوتين
تحليلگران برآنند موضع پوتين درباب متوقف كردن غرب از صدور مجوز به اوكراين جهت استفاده از موشك‌هاي دوربرد در عمق روسيه حاكي از تغيير دكترين كرملين در آينده دارد. الجزيره در تحليلي به قلم سارا شميم به اين موضوع پرداخته است. شميم مي‌نويسد كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه روز چهارشنبه هشدار داد روسيه در حال تغيير قوانين خود در ارتباط با سلاح‌هاي هسته‌اي است و عملا آستانه استفاده از آنها را كاهش مي‌دهد. كارشناسان مي‌گويند كه اين تهديد براي ترساندن ايالات‌متحده و متحدانش در زماني طراحي شده است كه اوكراين اعضاي ناتو را تحت فشار قرار مي‌دهد تا به اين كشور اجازه دهند از موشك‌هاي دوربرد خود براي حملات در عمق خاك روسيه استفاده كند. به عقيده شميم، در گفته‌هاي پوتين نكات مهمي نهفته بود: گفته‌هاي او بيانگر تغيير در سياست هسته‌اي مسكو است و اينكه چه چيزي مي‌تواند براي جنگ روسيه در اوكراين معني داشته باشد.
پوتين آخرين تغييرات دكترين هسته‌اي روسيه را در جريان نشست تلويزيوني شوراي امنيت روسيه تشريح كرد. او تصريح كرد حمله‌اي كه «تهديدي حياتي» براي حاكميت روسيه ايجاد كند، در صورتي كه ازسوي يك قدرت غيرهسته‌اي با «مشاركت يا حمايت يك قدرت هسته‌اي» انجام شود، حمله مشترك آنها به فدراسيون روسيه تلقي خواهد شد. پوتين از هيچ كشوري نام نبرد، اما پيام واضح بود: اگر كرملين به اين نتيجه برسد كه حمله اوكراين به خاك خود با استفاده از موشك‌هاي ايالات‌متحده، فرانسه يا بريتانيا، «تهديدي حياتي» براي حاكميت روسيه قلمداد شود، مسكو متحدان غربي كي‌يف را نيز به عنوان مهاجم و عنصر متخاصم در نظر خواهد گرفت. پوتين گفت كه چنين سناريويي با معيارهاي روسيه براساس دكترين به‌روز شده اين كشور براي استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي مطابقت دارد. رييس‌جمهور روسيه با فهرست كردن هواپيماهاي استراتژيك و تاكتيكي، موشك‌هاي كروز، پهپادها، مافوق صوت و ساير وسايل پرنده، افزود: ما چنين احتمالي را زماني در نظر خواهيم گرفت كه اطلاعات موثقي در مورد پرتاب گسترده دارايي‌هاي حمله هوايي و فضايي و عبور آنها از مرزهاي دولتي دريافت كنيم. رهبر كرملين گفت كه اين امر در مورد حملات به بلاروس همسايه كه مسكو آن را سرسخت‌ترين متحد خود مي‌داند نيز صدق مي‌كند. در اواخر ماه آگوست، اوكراين، بلاروس را به جمع‌آوري نيروهاي نظامي در مرز مشترك دو كشور متهم كرد. روسيه داراي بزرگ‌ترين زرادخانه هسته‌اي در جهان، با ذخيره‌اي از 6 هزار كلاهك، است كه برخي نيز در بلاروس مستقر هستند.
سرگئي ريابكوف، معاون وزير امور خارجه روسيه در اول سپتامبر هشدار داد كه روسيه دكترين هسته‌اي خود را كه آخرين بار در سال 2020 به‌روزرساني شده بود، در پاسخ به تهديدات فزاينده غرب و متحدانش اصلاح خواهد كرد. اين امر پس از آن اتفاق افتاد كه اوكراين در ماه آگوست با استفاده از تسليحات غربي حمله بزرگي را در منطقه كورسك روسيه آغاز كرد و ده‌ها شهرك را به كنترل خود درآورد. اما تاكنون، روسيه مشخص نكرده كه چه تغييراتي در دكترين هسته‌اي خود ايجاد خواهد كرد. به گفته كارشناسان، ايجاد ابهام در تغييرات دكترين هسته‌اي روسيه عمدي بوده است. كاير گيلز، مشاور ارشد انديشكده چتم هاوس مستقر در لندن، اوايل اين ماه به الجزيره گفت، تغييرات عمدا مبهم نگه داشته است. گيلز، نويسنده كتاب «آينده؛ چه كسي از اروپا دفاع خواهد كرد؟» معتقد است روسيه مي‌خواهد جهان باور كند كه روسيه در استفاده از تسليحات هسته‌اي‌اش ترديدي ندارد. او مي‌خواهد القا كند كه اگر موجوديتش به خطر افتد، مي‌تواند باعث جنگ هسته‌اي شود. اين ابهام تا حدي با اظهارات پوتين برطرف شد.
براساس دكترين 2020، روسيه تصريح كرد كه اگر به اين نتيجه برسد كه «موجوديت اين كشور در خطر است» مي‌تواند حتي به حملات متعارف با سلاح هسته‌اي پاسخ دهد. اما فرض بر اين بود كه روسيه استفاده از تسليحات هسته‌اي را حتي در پاسخ به سلاح‌هاي متعارف تنها در صورتي در نظر مي‌گيرد كه كشوري كه به آن حمله مي‌كند، خود يك كشور هسته‌اي باشد. به هر حال، همان‌طور كه دكترين حاضر بيان مي‌كند، روسيه سلاح‌هاي اتمي را به عنوان يك «بازدارنده» در نظر مي‌گيرد. با اين حال، موضع جديد پوتين نشان مي‌دهد كه روسيه مي‌تواند از سلاح‌هاي هسته‌اي حتي عليه يك كشور غيرهسته‌اي مانند اوكراين استفاده كند و اين در صورتي است كه كشورهاي داراي سلاح هسته‌اي از آن حمايت كنند. اين امر مي‌تواند اساسا آستانه استفاده از سلاح اتمي را كاهش دهد.
اين امر از منظر تئوريك به سه روش انجام مي‌شود: اول اينكه، كشورهاي غيرهسته‌اي در صورت حمله با كمك كشورهاي هسته‌اي مي‌توانند هدف قرار گيرند. دوم اينكه، پوتين با توصيف چنين حملاتي به روسيه به عنوان «حمله مشترك»، عملا زمينه را براي مسكو فراهم كرده تا استدلال كند مي‌تواند متحدان داراي سلاح هسته‌اي اوكراين، امريكا، بريتانيا و فرانسه را مستقيما در خاك آنها هدف قرار دهد. البته مشروط به اينكه كي‌يف به گونه‌اي حمله كند كه به «تهديدي حياتي» براي حاكميت روسيه تبديل شود. سوم اينكه، پوتين با تاكيد بر اينكه اگر متحداني مانند بلاروس هدف قرار گيرند پاسخ خواهد داد، مجموعه شرايطي را كه تحت آن روسيه ممكن است پاسخ هسته‌اي را آغاز كند، تعميم داده است. كارشناسان خاطرنشان مي‌كنند كه علي‌رغم اهميت تغيير اعلام شده در دكترين هسته‌اي مسكو، اين آخرين مورد از يك‌سري تهديدات هسته‌اي ضمني يا صريح پوتين است كه از زمان آغاز تهاجم كامل روسيه به اوكراين در فوريه 2022، از سوي رييس‌جمهور روسيه بيان شده است.