حواشي حضور اوجلان در پارلمان تركيه
محمود فاضلي
سخنان آقاي «دولت باغچلي» رهبر حزب ملي‌گراي تركيه در نشست هفتگي گروهش كه خواسته است تا «عبدالله اوجالان، رهبر زنداني حزب كارگران كردستان (پ‌ك‌ك) در پارلمان تركيه حضور يابد و علنا انحلال گروه خود را خواستار شود» مانند يك بمب خبري، توجه همه رسانه‌ها و محافل سياسي تركيه را بهسوي خود جلب كرد. آقاي باغچلي در‌حالي اين پيشنهاد را مطرح كرده كه قبلا با يك تكه طناب پشت تريبون صحن علني پارلمان رفته و خواستار اعدام سركرده پ.ك.ك شده و حتي هواداران راست افراطي باغچلي نيز در خيابان‌هاي استانبول و آنكارا، با حمل طناب‌هاي نمادين اعدام، خواستار محاكمه سريع و پايان زندگي اوجالان شده بودند.
به گفته او اگر رهبر تروريست‌ها نباشد، هيچ اتفاقي نمي‌افتد، فرياد مي‌زنم اگر انزواي رهبر تروريست برداشته شده، بگذاريد بيايد و در جلسه حزب دموكرات (حامي كردها) در مجلس صحبت كند. بگذاريد فرياد بزند كه تروريسم كاملا پايان يافته و سازمانش منحل شده است.
بهباور باغچلي، اگر اوجالان چنين سخنراني كند، ممكن است راه براي آزادي او از زندان براساس ماده ۳ كنوانسيون اروپايي حقوقبشر موسوم به «حق اميد» وجود داشته باشد كه مجازات‌هاي زندان نامحدود را ممنوع و زمان آن را ۲۵ سال اعلام كرده است. اگر اوجالان اين عزم و اراده را از خود نشان دهد، بايد ترتيبات قانوني درخصوص استفاده از حق اميد انديشيده شود و راه براي بهره‌مندي او از آن باز باشد. اظهارات من ممكن است «مسير تاريخ را تغيير دهد. هر موضوع و هر بحراني بايد در پارلمان مطرح شود و اصلاحات دموكراتيك لازم براي رفع نگراني شهروندان كرد، انجام شود.» اگرچه باغچلي مدعي است كه مخالف آغاز گفت‌وگوهاي صلح جديد بين پ.ك.ك و دولت تركيه است كه بارها در فاصله سال‌هاي ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ شكست خورده اما اظهارات او نشان مي‌دهد كه ملي‌گراترين عنصر در مجمع براي مذاكره براي حل اين موضوع از طريق پارلمان آماده است. تحركات و سخنان اخير باغچلي باعث واكنشهاي داخلي شده است. اوزگور اوزل، رييس حزب جمهوري‌خواه خلق (CHP) اپوزيسيون اصلي تركيه، به اظهارات باغچلي ابراز ترديد كرد و گفت پارلمان بايد محل اصلي حل و فصل مساله كردها باشد و همه‌چيز بايد شفاف مورد بحث قرار گيرد. تا ديروز باغچلي اوجالان را با نام مستعار جاني و قاتل توصيف مي‌كرد. چه شد به يك باره تغيير نظر داد؟ اميد اوزداغ رهبر حزب راست افراطي ظفر كه بهعنوان متخصص مطالعات امنيتي، شناخت عميقي از پ.ك.ك دارد، با انتقاد از باغچلي مدعي شد: «خداوند نابود كند اين سياست شما را. مي‌خواهيد قاتل كودكان را به پارلمان بياوريد سخنراني كند؟ محرم اينجه رهبر حزب ظفر نيز گفته است: «باغچلي تا ديروز طنابي در دست داشت تا اوجالان را اعدام كند. چه شد به يك باره تغيير نظر داد؟ مي‌خواهد با همان طناب به چاه برود؟ مساوات درويش اوغلو رهبر حزب ملي‌گراي «خوب» نيز گفته است: «پارلمان ما، جاي قهرمانان استقلال تركيه است، جاي آتاتورك و بزرگان ماست، جاي سخنراني تروريست‌ها نيست.» دوغو پرينچك رهبر حزب كمونيستي «وطن» نيز سخنان باغچلي را مورد انتقاد قرار داد: «معلوم نيست چطور جرات مي‌كنند درباره دعوت از قاتل كودكان به پارلمان صحبت كنند.» مهمت اوجالان برادر عبدالله اوجالان نيز در مصاحبهاي گفت: «ما نمي‌دانيم قضيه از چه قرار است. به هر حال سخنان باغچلي، يك قدم است. اميدواريم به دنبال فريب نباشند. شايد در زندان با برادرم صحبت كرده‌اند. اطلاع نداريم. چهار سال است كه اجازه نداده‌اند وكلاي مدافع و اعضاي خانواده با برادرم ديدار كنند. اميدواريم فرصت ارزشمند و مثبتي باشد.»
مراد قاراييلان فرمانده نيروهاي مدافع خلق (YPG) شاخه نظامي حزب كارگران كردستان اخيرا (PKK) در سخناني تاكيد كرده هرگونه تلاش براي حل مساله كردها كه آزادي عبدالله اوجالان را در مركز توجه قرار ندهد، از نظر آنها مردود است و تاكتيك‌هاي جنگ رواني و تهديدات دولت تركيه عليه كردها هيچ نتيجه‌اي نخواهد داشت. كردها مخالف تلاش براي حل دموكراتيك مساله كردها نيستند. دولت تركيه قصد دارد كه بار ديگر كردها را در شرايط بي‌عدالتي قرار دهد، در اين دوره، نياز مبرم به جامعه‌اي سازمان‌يافته و وحدت وجود دارد. به عنوان يك جنبش، ما مخالف فرآيند حل دموكراتيك مساله كرد نيستيم. مقامات تركيه در برخي سخنوري‌هاي‌شان گفتهاند كه ما PKK را در محدوده مرزهاي خودمان ضعيف كرده‌ايم، حتي از بين برده‌ايم. فقط در عراق و سوريه حضور دارند، اين سخنان حقيقت را بيان نمي‌كند و فريبنده است. دولت تركيه 5-4 سال است كه مي‌گويد ما را در كردستان تركيه از بين برده است؛ اين يك دروغ بزرگ است. اوجالان در سال 1999 ميلادي بهدستور حافظ اسد از سوريه اخراج شد و در كنيا با همكاري دولت وقت يونان دستگير و به تركيه تحويل داده شد. اوجالان از سال ۱۹۹۹ در جزيره‌اي دورافتاده در درياي مرمره نگهداري مي‌شود. پ.ك.ك كه يك گروه شبه‌نظامي چپ است، از سال ۱۹۸۴ در جنگ چريكي عليه دولت تركيه شركت كرده و خواست اصلي آن خودمختاري بيشتر براي جمعيت كرد اين كشور است. از آن زمان تاكنون، اوجالان در جزيره «ايمره آلي» زنداني است و بارها با دولت تركيه وارد روند مذاكرات صلح شده اما نتيجه‌اي نداشته است.
اخيرا رهبر حزب كارگران كردستان (پ.ك.ك) پس از ۴۳ ماه حبس با خانواده خود ملاقات كرد. عمر اوجالان برادر‌زاده عبدالله اوجالان مدعي است: «آخرين ديدار ما با عبدالله اوجالان سوم مارس ۲۰۲۰ بود و ما، خانواده او اكنون پس از گذشت ۴۳ ماه ۲۳ اكتبر ۲۰۲۴ با يكديگر ملاقات كرديم.» ديدار اخير خانواده اوجالان مصادف است با حادثه تيراندازي كه مقر شركت صنايع هوافضاي تركيه در نزديكي آنكارا را هدف قرار داد و ۵ نفر كشته و ۲۲ نفر ديگر زخمي شدند. دولت تركيه حزب كارگران كردستان را مسوول اين حادثه معرفي كرده است.
پژوهشگر مسائل بين‌الملل