70 روز تا بازگشت ترامپ به كاخ سفيد؛ خاورميانه معلق ميان صلح و جنگ
همه گزينه‌هاي ايران
تهران ميز مذاكره را انتخاب مي‌كند؟
بازگشت دونالد ترامپ به كاخ سفيد، موجب شده تا در باب رويكرد احتمالي او در ارتباط با ايران گمانه‌زني‌هاي بسياري مطرح شود؛ به گونه‌اي كه به ادعاي گروهي از ناظران، كارشناسان و مقامات ايراني به‌طور علني در حال بررسي اين موضوع هستند كه آيا بايد با دولت او وارد گفت‌وگو شوند يا ضمن حفظ سياست‌هاي پيشين در دولت نخست رييس‌جمهوري منتخب گام‌‌هايي به سمت تغيير دكترين هسته‌اي بردارند. در روزهاي پس از انتخابات، برخي مقامات ايراني محتاطانه از آمادگي تهران براي رايزني گفتند، درحالي كه برخي ديگر مخالف گفت‌وگو هستند. اين درحالي است كه اخيرا عباس عراقچي وزير امور خارجه كشورمان، در حاشيه جلسه هيات دولت به خبرنگاران گفت: «كانال‌هاي ارتباطي ميان ما و امريكايي‌ها همچنان وجود دارد.»
در اين راستا نشريات خارجي نيز به انتشار گزارش‌ها و تحليل‌هايي در باب رويكردهاي احتمالي ترامپ در قبال تهران و نيز تل‌آويو به عنوان متحد كليدي خود پرداخته‌اند. نشريه واشنگتن پست با انتشار گزارشي مدعي شد، سياست‌هاي غيرقابل پيش‌بيني ترامپ و همچنين تمايل او به ديده شدن به عنوان يك معامله‌گر ماهر، نشانه‌هايي است كه مقام‌هاي ايران با استناد بدان‌ها معتقدند ممكن است ورود به مسير ديپلماسي همچنان با اين بازيگر ممكن باشد. به ادعاي اين گروه از تحليلگران، اتخاذ مواضعي تهاجمي‌‌تر خطر رويارويي ميان ايران با اسراييل را به همراه دارد و ممكن است تهران و تل‌آويو را از منطقه خاكستري خارج كند.
دياكو حسيني، تحليلگر سياست خارجي مستقر در تهران براين باور است كه «در حال حاضر، مقام‌هاي ايراني رويكردي محتاطانه دارند.» او همچنين بيان كرد كه «تهران نمي‌خواهد در اين مرحله وارد مسيري خصمانه با ترامپ شود، اما همچنين به دنبال اين نيست تا بلافاصله بازگشت رييس‌جمهوري امريكا به قدرت را خوش آمد بگويد. با اين حال ايران، پنجره‌هاي گفت‌وگو و مذاكره با دولت ترامپ را كاملا نبسته است.» به ادعاي واشنگتن پست و به نقل از سايركارشناسان يكي از عوامل كليدي كه بايد مورد تأمل قرار بگيرد، آن است كه موقعيت ايران امروز متفاوت از چهار سال پيش است؛ يعني زماني كه ترامپ براي اولين‌بار در 2016 رييس‌جمهور شد. الكس وتانكا، مدير برنامه ايران در موسسه خاورميانه در واشنگتن در اين زمينه مدعي شد: «در سال ۲۰۱۷، وقتي ترامپ به قدرت رسيد، ايران در موقعيت خوبي قرار داشت. تهران به تازگي توافق هسته‌اي (برجام) را امضا كرده بود كه بسياري از تحريم‌هاي بين‌المللي را لغو كرده و همچنين به ايران اجازه مي‌‌داد نفت خود را در بازار جهاني بفروشد. شركت‌هاي اروپايي، ازجمله غول‌‌هاي خودروسازي، هواپيماسازي و داروسازي، براي سرمايه‌گذاري وارد ايران شده بودند.» وتانكا در ادامه گفت‌وگوي خود با واشنگتن پست مدعي شد: «اكنون اقتصاد ايران در قياس با چهار سال پيش در شرايط متفاوت‌تري قرار دارد و طي ماه‌هاي اخير در منطقه نيز تحولاتي رخ داده كه تا حدي بازدارندگي تهران را تحت‌الشعاع قرار داده است.»
گمانه‌زني‌هاي پيرامون اين موضوع توسط تحليلگران در شرايطي مطرح مي‌شود كه همزمان اليز استفانيك، نماينده جمهوري‌خواه نيويورك و سفير امريكا در سازمان ملل، در توييتر مدعي شده: «ايالات‌متحده آماده است تا به كارزار موسوم فشار حداكثري دونالد ترامپ عليه ايران بازگردد.» با اين همه ترامپ در كمپين‌هاي انتخاباتي‌اش در باب ايران مواضع متفاوتي را اتخاذ كرده بود، او جايي از تعامل با تهران گفت و در جايي ديگر از آغاز كمپين فشار حداكثري عليه تهران در صورت پيروزي‌اش خبر داد. ناظران با استناد به مواضع يك بام و دو هواي ترامپ و همچنين با اشاره به غيرقابل پيش‌بيني بودن رييس‌جمهوري منتخب بر اين باورند كه ترسيم چشم‌اندازي در باب رويكرد امريكاي تحت رهبري ترامپ در ارتباط با ايران دشوار است.
در همين راستا مصطفي نجفي، كارشناس امنيت منطقه‌اي و وابسته به دانشگاه تربيت مدرس در مصاحبه‌اي گفته است: «بيشتر جريان‌هاي سياسي در ايران توافق دارند كه تهران به هيچ عنوان تحت فشار مذاكره نخواهد كرد.» او در ادامه آورده است كه «اگر ترامپ به همان سياست موسوم فشار حداكثري بازگردد، ترديدي وجود ندارد كه ايران ميز مذاكره را انتخاب نخواهد كرد.»
واشنگتن‌پست در ادامه گزارش خود به مصاحبه اخير كمال خرازي، وزير خارجه پيشين با شبكه الميادين لبنان اشاره كرده كه گفته بود: «اگر ايران با تهديدي موجوديتي مواجه شود، سياست هسته‌اي خود را بازنگري خواهد كرد. اين موضوع همچنان روي ميز است. ما در حال حاضر توانايي فني توليد سلاحهاي هسته‌اي را داريم و در اين زمينه مشكلي نداريم.» گفتني است همزمان احمد نادري، نماينده تهران در مجلس در ايكس (توييتر) نوشته است: «ايران بايد به سرعت آزمايش هسته‌اي انجام داده و رسما آن را اعلام كند تا بتواند حداكثر بازدارندگي را ايجاد نمايد.»به ادعاي واشنگتن پست بخشي از اين موضع‌گيري‌ها پيش از سفر مهم رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تهران رسانه‌اي شد. گفتني است رافائل گروسي در يك كنفرانس خبري در تهران گفته بود: «فضاي مذاكره و ديپلماسي هموارتر نمي‌شود، بلكه كوچك‌تر مي‌شود.»
مصطفي نجفي كارشناس امنيت منطقه‌اي گفته چالش‌هاي اخير ايران باعث شده بسياري در ايران به اين نتيجه برسند كه كشور پيشاپيش در حال پرداخت هزينه فشارهاي خارجي است. او در ادامه توضيح داده است: «بنابراين ما بايد به سمت تغيير در استراتژي‌هاي مرتبط با برنامه هسته‌اي حركت كنيم.» همزمان دياكو حسيني، تحليلگر سياست خارجي نيز براين باور است كه قانون‌گذاران و مقامات ارشد و افراد نزديك به دولت ممكن است بر اين باور باشند كه «اكنون زمان مذاكره نيست زيرا امريكايي‌ها فكر مي‌كنند ما در نقطه ضعف هستيم.» اين در حالي است كه ديويد آلبرايت، بنيان‌گذار موسسه علم و امنيت بين‌المللي، كه يك سازمان غيرانتفاعي متمركز بر جلوگيري از گسترش سلاحهاي هسته‌اي است به واشنگتن پست گفت: در شرايط كنوني شاهد يك پويايي جديد هستيم. يك سال پيش، شش ماه پيش ... نمي‌دانستيم كه اسراييل واقعا چه كاري مي‌تواند انجام دهد.»
همزمان با افزايش گمانه‌زني‌ها درخصوص آينده تقابل تهران و تل‌آويو، سه كارشناس خاورميانه در شوراي روابط خارجي اروپا نوشتند: «اگرچه پيروزي ترامپ هر دو طرف يعني ايران و اسراييل را براي حركت بعدي خود مردد كرده است، اما تهران و تل‌آويو احتمالا تا قبل از آغاز رياست‌جمهوري رسمي ترامپ سعي خواهند كرد بازدارندگي خود را افزايش دهند. در اين مسير ممكن است آنها خطر بروز يك جنگ فراگير در منطقه را جان بخرند.» به ادعاي واشنگتن پست تهران اما بايد رويكرد خود را هم درقبال ايالات‌متحده و هم در برابر اسراييل كه متحد كليدي امريكا است متعادل كند، چراكه ترامپ نشان داده كه فشار كمتري بر اسراييل جهت محدود كردن عمليات نظامي‌اش در خاورميانه تحميل خواهد كرد.