كلاهبرداري از طريق خريدهاي اينترنتي
اميرحسين صفدري
اين روزها با فراگيري فناوري و تكنولوژي شاهد اين هستيم كه اينترنت و فضاي مجازي جزيي از زندگي بشر در جهان شده است و حقيقتا نمي‌توان اين مساله را كه فضاي سايبري در پيشرفت و ايجاد شغل موثر بوده را ناديده بگيريم؛ اما اگر به همين مساله بي‌توجهي كنيم و طريقه استفاده از اين فضا را بلد نباشيم، ممكن است قرباني كلاهبرداري‌هاي رايانه‌اي بشويم، چراكه نرم‌افزارها و اپليكيشن‌هاي داخلي و خارجي زيادي همانند تلگرام، اينستاگرام، واتساپ، ديوار، شيپور و... براي خريد و فروش اجناس مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرد و همين فضا محل مناسبي براي كمين افراد سودجو مي‌باشد.
بي‌شك بايد بگويم كه فضاي سايبري همان‌طور كه مزاياي زيادي براي مردم دارد، معايبي هم به همراه خواهد داشت از جمله معايب مشهود آن مي‌توان به كلاهبرداري‌هاي اينترنتي اشاره كرد كه اين روزها هم با آمدن هوش مصنوعي به شدت در حال افزايش است. معمولا افرادي كه در اين فضا مشغول به فعاليت و تبليغات در صفحات خود هستند محصولاتي را معرفي مي‌كنند و شما هم ممكن است با اعتماد كردن به آن صفحه خريد كنيد اما بايد بدانيد در ميان تعداد زيادي از صفحات مفيد و معتبر در فضاي مجازي، برخي از صفحات هم به صورت فيك و جعلي فعاليت دارند كه با جلب اعتماد مردم دست به كلاهبرداري‌هاي ميليوني مي‌زنند.
متاسفانه ترفندهاي اين افراد سودجو بسيار زيركانه و ترغيب‌كننده است تا شما وسوسه شويد براي خريد يا وارد كردن اطلاعات حساب بانكي خود در لينكي كه براي شما ارسال شده يا درگاه پرداختي كه در سايت وجود دارد يا در صفحات مجازي كه شما به همين واسطه خريد مي‌كنيد، وارد شويد كه اگر آگاه نباشيد خيلي سريع و در كمال ناباوري شما از طريق فيشينگ حساب‌تان خالي شده و اين‌طور قرباني كلاهبرداري رايانه‌اي مي‌شويد.
اصولا هكرهاي حرفه‌اي در جرم فيشينگ به دنبال گمراه كردن كاربران يا فريب دادن آنها با روش‌هاي زيركانه هستند، چراكه از اين طريق مي‌خواهند اطلاعات محرمانه حساب بانكي شما را به دست بياورند كه اين اطلاعات شامل: رمز عبور، شناسه كاربري، تاريخ انقضاي كارت بانكي، cvv2 كارت و... است.
جرم فيشينگ بر پايه وسوسه كردن، فريب دادن و طمع كردن شما انجام مي‌شود. اين مجرمان سايبري كه اين روزها هم تعدادشان كم نيست، گاهي اوقات از طريق ارسال پيامك يا ساخت يك صفحه فيك در فضاي مجازي يا اينترنت و... مرتكب جرم فيشينگ مي‌شوند.
براي مثال فردي يك صفحه فيك با نام و عكس يك شخص اعم از حقوقي يا حقيقي مي‌سازد، يا در اپليكيشن‌هاي مختلف چه داخلي چه خارجي محصولي را با قيمت ارزان‌تر از قيمت واقعي آن محصول براي فروش منتشر مي‌كند و پس از اينكه اعتماد شما را براي فروش محصولات خود به دست آورد از شما مي‌خواهد تا قيمت محصول يا حداقل بيعانه‌اي هر چند ناچيز براي او به شماره كارت مشخصي واريز كنيد يا از طريق يك وب‌سايت، پرداخت آنلاين انجام بدهيد تا ثبت سفارش انجام شود و محصول را براي شما ارسال كند، اما متاسفانه پس از مدتي كه محصول موردنظر براي شما ارسال نشد يا حساب شما از طريق فيشينگ خالي شد شما متوجه مي‌شويد كه آن صفحه جعلي بوده و شما قرباني كلاهبرداري اينترنتي شده‌ايد.
حال مهم‌ترين سوال كاربران فضاي مجازي در اين روزها درخصوص خريدهاي اينترنتي و آنلاين از پيج‌هاي اينستاگرامي، گروه‌هاي تلگرامي، اپليكيشن ديوار، سايت‌هاي اينترنتي و... اين است كه اگر پيج يا گروه يا وب‌سايت موردنظر محصول خريداري شده ما را ارسال نكند آيا امكان پيگيري و شكايت از آن صفحه وجود دارد يا ندارد؟
در پاسخ به اين سوال مهم بايد بگويم؛ بله امكان شكايت از صفحات جعلي در فضاي مجازي وجود دارد، شما مي‌توانيد با مراجعه به پليس فتا يا دادسراي جرايم رايانه‌اي از اكانتي كه در اينستاگرام، تلگرام، ديوار، وب‌سايت و... كه باعث متضرر شدن شما شده است، شكايت مطرح كنيد.
اما نكته مهمي كه در اين خصوص بايد به آن توجه ويژه‌اي كرد اين است كه متاسفانه روند رسيدگي در چنين پرونده‌هايي زمانبر است و به دليل شرايط خاص گاهي اوقات امكان دارد شما نتوانيد ضرري كه متحمل شده‌ايد را جبران كنيد، اما با اين حال هنگام مراجعه به مراجع انتظامي و قضايي تمام مدارك خود اعم از: فيش پرداختي، پيام‌هاي ارسالي، شماره تلفن آن فرد، آدرس دقيق آن صفحه، مشخصات هويتي فرد موردنظر و... را با خود ببريد و ضميمه پرونده كنيد تا روند رسيدگي پرونده شما زودتر انجام بشود.
به ياد داشته باشيد اصولا فروشگاه‌هاي اينترنتي يا همان آنلاين‌شاپ‌هاي معتبر داراي نماد اعتماد الكترونيك يا همان اي‌نماد هستند و در صورتي كه آن فروشگاه محصول را ارسال نكرد يا به هر طريق ديگري باعث متضرر شدن شما بشود شما مي‌توانيد نسبت به آن فروشگاه اينترنتي اقدامات لازم را جهت جبران خسارت خود انجام بدهيد.
در كنار شكايت از فروشگاه‌هايي كه نماد اعتماد الكترونيكي دارند، شما مي‌توانيد از طريق اتحاديه كشوري كسب و كارهاي مجازي تخلف صورت گرفته ازسوي فروشگاه‌هاي اينترنتي را گزارش داده و مورد پيگيري قرار بدهيد. حتي مي‌توانيد گران‌فروشي، كم‌فروشي، تقلب، اخفاء و امتناع از عرضه كالا، عدم صدور فاكتور و موارد مشابه كه موضوع قانون تعزيرات حكومتي است و از سمت اين فروشگاه‌هاي اينترنتي واقع شده است را مورد پيگيري قرار بدهيد.
به عنوان پژوهشگر علم حقوق توصيه‌اي كه بايد به كاربران فضاي مجازي داشته باشم اين است كه هرگز و هرگز فريب لايك يا تعداد فالوورهاي افراد يا تعداد كامنت‌هاي صفحات فضاي مجازي را نخوريد، چراكه باتوجه به نرم‌افزارهاي خاصي كه در حوزه فضاي مجازي اين روزها وجود دارد، امكان دارد صفحات جعلي از لايك يا فالوور فيك و جعلي استفاده كنند تا از اين طريق اعتماد شما را به بهانه دنبال‌كننده زياد جلب كنند.
ضمنا آگاه باشيد با وجود هوش مصنوعي كه اين روزها كارهاي عجيب زيادي را انجام مي‌دهد، تعداد بالاي لايك يا كامنت يا فالوور يا عكس با افراد معروف و... اصلا ملاك مناسبي براي اعتماد به صفحات فضاي مجازي نيست و تا زماني كه از هويت اصلي فرد در صفحه مجازي اطمينان حاصل نكرده‌ايد، اقدام به خريد اينترنتي نكنيد تا قرباني كلاهبرداري رايانه‌اي هم نشويد.
نكته مهم ديگري كه افراد بايد بدانند اين است كه مطابق با ماده 37 قانون تجارت الكترونيك مصوب سال 1382، قانونگذار ما به صراحت تمام مي‌گويد: در هر معامله از راه دور مصرف‌كننده بايد حداقل هفت روز كاري، وقت براي انصراف (حق انصراف) از قبول خود بدون تحمل جريمه يا ارايه دليل داشته باشد. تنها هزينه تحميلي بر مصرف‌كننده هزينه بازپس فرستادن كالا خواهد بود.
لذا براساس اين ماده مي‌توانم به صراحت بگويم كه آنلاين‌شاپ‌ها وظيفه دارند كالاي ارسالي‌شان را ظرف 7 روز اگر خريدار نپسنديد يا مغايرتي با سفارش شما به عنوان خريدار داشته باشد، به شرط عدم استفاده خريدار آن كالا را پس بگيرند و آنلاين‌شاپ موردنظر بايد بدون هيچ جريمه‌اي پول شما را پس بدهد.
به عنوان يك محقق علم حقوق پس از تحقيق و پژوهش درخصوص كلاهبرداري‌هاي سايبري و خريدهاي اينترنتي بايد به افرادي كه علاقه زيادي به خريد اينترنتي دارند يا گاهي مجبور مي‌شوند كه خريد اينترنتي انجام بدهند، بگويم كه بهتر است به اين نكات دقت ويژه‌اي داشته باشند تا خريد آنلاين امن‌تري را تجربه كنند:
1- از يك كارت عابربانك مخصوص براي خريد اينترنتي خود استفاده كنيد و رمز آن كارت را در بازه‌هاي زماني كوتاه‌مدت تغيير بدهيد و حتما از رمز پويا (يكبار مصرف) براي خريد استفاده كنيد.
2- از كارت‌هاي بانكي كه موجودي بالايي دارند تحت هيچ شرايطي براي خريدهاي اينترنتي خود استفاده نكنيد.
3- در خريد از پيج‌ها، سايت‌ها يا اپليكيشن‌هاي مختلف اولويت خريد خود را به سايت، پيج يا اپليكيشني بدهيد كه نماد اعتماد الكترونيكي دارد يا فرد معتبري آن صفحه را تاييد كرده باشد.
4- سعي كنيد از پيج يا سايتي كه هويت مالك، شماره تلفن، شماره شعبه، محل دقيق مغازه و... آن مشخص است خريد كنيد و از پيج‌ها و صفحات بي‌نام و نشان كه هويت فرد، جعلي يا مشخص نيست به هيچ عنوان خريد نكنيد.
5- حتما زماني كه مي‌خواهيد براي فروشنده كارت به كارت كنيد، مشخصات مالك آنلاين‌شاپ و مالك شماره كارت را بررسي دقيق كنيد تا اين اطلاعات هويتي يكسان باشد.
6- چنانچه به هر دليلي خواستيد از صفحه مجازي بي‌نام و نشان يا وب‌سايتي كه اي‌نماد ندارد خريد كنيد، به صاحب پيج يا وب‌سايت اعلام كنيد مبلغ محصول خريداري شده را هنگام تحويل كالا پرداخت مي‌كنيد، و در غير اين صورت هرگز از آن صفحه خريد نكنيد تا قرباني كلاهبرداري اينترنتي نشويد.
7- هنگام خريد مخصوصا از اپليكيشن ديوار از دادن بيعانه چه مبلغ زياد چه مبلغ ناچيز شديدا پرهيز كنيد و تا زماني كه محصول موردنظر را رويت نكرده‌ايد و مشخصات مالك آن را مورد بررسي قرار نداديد از پرداخت بيعانه جدا خودداري كنيد.
8- مسدود كردن كارت‌هاي بانكي خود كه امكان مي‌دهيد اطلاعات‌شان فاش شده است.
9- اطلاعات موجود روي كارت‌هاي عابربانك خود را نظير: cvv2 كارت، تاريخ انقضا و رمز دوم خود را حفظ كرده و به هيچ عنوان دراختيار ديگران قرار ندهيد و حتي بهتر است رسيدهاي بانكي خود را از بين ببريد.
10- پس از آگاهي از كلاهبرداري سريعا به مراجع قضايي يا پليس فتا مراجعه كرده و با اعلام وقوع جرم براي پيگيري و دستگيري اين مجرمان سايبري اقدام كنيد.
پژوهشگر علم حقوق