پوتين سكوت خود را شكست
دعوت به دوئل يا چراغ سبز به مذاكرات؟!
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه روز پنجشنبه گفت در باب حفظ پايگاه‌هاي نظامي‌اش در سوريه هنوز تصميم‌گيري نشده است. او در ادامه مدعي شد كه بیشتر كشورهاي خاورميانه و جناح‌هاي حاكم بر سوريه خواهان ماندن روسيه در منطقه هستند. پوتين خاطرنشان كرد: «نمي‌دانم؛ ما بايد در مورد اين موضع به خوبي فكر كنيم. ما بايد خودمان تصميم بگيريم كه روابط‌مان با نيروهاي سياسي كه اكنون اوضاع سوريه را در اختيار گرفته‌اند، چگونه خواهد بود و منافع ما بايد در اين زمينه لحاظ شود.» پوتين براي اولين بار پس از خروج بشار اسد، رييس‌جمهوري سوريه درباره فعل و انفعال‌هاي اين كشور اظهارنظر كرد و تلاش داشت تا تصويري متفاوت از رويكرد و راهبرد اين كشور در سوريه ترسيم كند. پيش‌تر گروهي از ناظران و تحليلگران با استناد به رويكرد منفعلانه روسيه مدعي بودند كه كرملين بازنده معادلات شام است، اما حالا پوتين تلاش دارد تا تصويري متفاوت از فعل و انفعال‌هاي كشورش ترسيم كرده و به گونه‌اي وانمود كند كه رويكردش در ارتباط با شام را خود به شكلي مستقل ترسيم خواهد كرد و تحت‌تاثير پويايي‌هاي حاكم بر منطقه نيست. به نوشته نشريه نيويورك‌تايمز، پوتين در سخنراني يك ساعته‌اش در كنفرانس سالانه خبري از تمايلش براي رايزني با دونالد جي. ترامپ، رييس‌جمهوري منتخب امريكا گفت و تاكيد كرد كه مسكو خواهان رايزني با واشنگتن در هر زماني است. پوتين همزمان از سرويس‌هاي امنيتي خود به دليل كوتاهي در جلوگيري از ترور ژنرال روسی در مسكو انتقاد كرد. پوتين در ادامه اين كنفرانس خبري بار ديگر به تحولات شام اشاره كرد و تاكيد داشت كه روسيه در سوريه با «همه گروه‌هايي كه قدرت و اوضاع را در كنترل دارد» و همچنين با «همه كشورهاي» منطقه در تماس است. او گفت كه اكثريت قريب به اتفاق بازيگران اعلام كردند كه خواهان ماندن روس‌ها در خاورميانه و شام هستند. اظهارات رييس‌جمهوري روسيه در‌حالي رسانه‌اي شد كه به باور تحليلگران، جايگاه اين كشور به عنوان يك قدرت جهاني در نتيجه سقوط دولت بشار اسد آسيب ديده است، در چنين شرايطي اگر كرملين پايگاه دريايي طرطوس و حميميم خود را در سوريه از دست بدهد، توانايي‌اش براي اعمال نفوذ در سراسر آفريقا و مديترانه به عنوان دو منطقه كليدي تحت‌تاثير قرار خواهد گرفت. مسكو در سال 2015 در جنگ داخلي سوريه مشاركت داشت و به واسطه هدف قرار دادن مواضع گروه‌هاي راديكال بالاخص گروه تروريستي داعش تلاش كرد تا بشار اسد را در قدرت نگاه داشته و مانع از سقوط دولت وقت در دمشق شود، اما در جريان تحولات اخير اين كشور منفعل بود. گروهي مي‌گويند تمركز روسيه بر جنگ در اوكراين موجب شد تا پوتين گزينه عدم مداخله را برگزيند. در همين راستا پوتين در كنفرانس مطبوعاتي‌اش گفت پس از آغاز حمله غافلگيرانه شورشيان در ماه گذشته، اعضاي محور مقاومت ترجيح دادند در برابر پيشروي شورشيان مقاومت نكنند. او ادعا كرد در عوض آنها از روسيه براي تخليه سوريه كمك خواستند. پوتين در پاسخ به سوال ان‌بي‌سي نيوز در باب آينده رييس‌جمهوري سوريه گفت، پس از خروج اسد از دمشق هنوز با همتاي پيشين خود ديداري نداشته اما او قصد دارد اين كار را انجام بدهد. پوتين گفت كه از اسد درباره محل اختفاي آستين تايس، روزنامه‌نگار امريكايي كه در سال 2012 در دمشق سوريه بازداشت شد، سوال خواهد كرد. پوتين همچنين گفت كه «بيش از چهار سال است» با ترامپ صحبت نكرده، اما آماده گفت‌وگو با او است. به ادعاي ناظران، كنفرانس خبري سالانه اخير پوتين براي حاكم روسيه - كه براي اولين‌بار در سال 1999 قدرت را در دست گرفت - بسان ميداني براي مانور قدرت است. در سال‌هاي اخير، اين كنفرانس با يكي ديگر از مراسم سالانه كرملين، تحت عنوان «خط مستقيم» تركيب شده و به پوتين فرصت داده تا رويكردهاي خود را توجيه كند. اين برنامه‌ها كه گاهي بيش از چهار ساعت به طول مي‌انجامد، به منظور نشان دادن تعامل نزديك پوتين با امور جهاني و همچنين پرداختن به نگراني‌ها و دغدغه‌هاي مردم روسیه است. به ادعاي تحليلگران، هدف از برگزاري چنين نشست‌هايي اين است كه رهبر كرملين خود را با رهبران غربي در يك وزنه قرار داده و نشان بدهد، برخلاف ادعاها، او در دسترس است و براي چالش‌هاي پيش رو پاسخ‌هايي درخور دارد. در اين ميان بارها از پوتين در مورد آينده جنگ در اوكراين پرسيده شد، اما از مواضع ثابت
-و اغلب متناقض- خود دور نشد و گفت كه آماده «گفت‌وگو بدون پيش‌شرط» براي پايان دادن به جنگ است. او افزود كه گفت‌وگوها بايد «براساس واقعيت‌هايي باشد كه در ميدان جنگ جريان دارد» اين عبارت سيگنالي است مبني بر اينكه مسكو به دنبال حفظ قلمروی خود است. رييس‌جمهوري روسيه همچنين خاطرنشان كرد؛ همان‌طور كه معمول است مذاكرات بايد براساس پيش‌نويس توافقي باشد كه اوكراين و روسيه در مارس 2022 در استانبول در باب آن رايزني داشتند. متن پيش‌نويس اوكراين را به عنوان يك كشور «بي‌طرف» اعلام كرد كه هرگز وارد ناتو نمي‌شود اما مي‌تواند به اتحاديه اروپا بپيوندد. براساس متن پيش‌نويس در صورت حمله مجدد روسيه به اوكراين، كشورهاي ديگر اين توان و مجوز را داشتند تا در دفاع از كي‌يف به ميدان بيايند، اما اوكراين و روسيه هرگز روي ساز و كاري در باب «ضمانت‌هاي امنيتي» كه هر دو طرف را راضي كند، توافق نكردند.
وال استريت ژورنال مدعي شد
شرق ليبي؛ ميدان تازه زورآزمايي روسيه و تركيه؟
وال استريت ژورنال با انتشار گزارشي مدعي شد مقامات امريكايي و ليبيايي گفتند، در‌حالي كه مسكو براي حفظ حضور نظامي‌اش در خاورميانه پس از پايان دولت اسد در دمشق تلاش مي‌كند، روسيه سيستم‌هاي دفاع هوايي پيشرفته و ساير تسليحات پيشرفته‌اش را از پايگاه‌هاي سوريه خارج كرده و درصدد ارسال جنگنده‌ها به ليبي است. به گفته مقامات، هواپيماهاي باري روسيه حامل تجهيزات دفاع هوايي، ازجمله رادارهاي سامانه‌هاي رهگير اس-400 و اس-300 از سوريه به پايگاه‌هايي در شرق ليبي كه تحت كنترل خليفه حفتر، فرمانده جنگ‌سالار ليبي که تحت حمايت مسكو قرار دارد، به پرواز درآمده‌اند. روسيه همچنين نيروها، هواپيماهاي نظامي و تسليحات خود را از سوريه خارج كرده تا حضورش در اين جغرافيا را كمرنگ كند. سال‌ها، مسكو در ازاي حمايتش از بشار اسد، پايگاه‌هاي دريايي و هوايي مهمي را در شام اداره مي‌كرد. وال استريت ژورنال در ادامه گزارش ادعايي‌اش آورد: پايگاه‌هاي سوريه سنگ بناي توانايي مسكو براي قدرت‌نمايي در خاورميانه و آفريقا بوده و به عنوان مركزي براي انتقال نيروها، مزدوران و تسليحات به ساير كشورها استفاده مي‌شد. علاوه بر اين، پايگاه دريايي در طرطوس تنها نقطه تكميل و تعمير نيروي دريايي روسيه در درياي مديترانه قلمداد مي‌شد. اكنون به نظر مي‌رسد روسيه به دنبال استفاده از متحد قديمي ديگر در ليبي به عنوان راهي براي حفظ نفوذ در منطقه و حمايت از حضور نيروي دريايي در اين منطقه است؛ جايي كه ايالات‌متحده و ساير اعضاي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي پايگاه‌ها و كشتي‌هاي جنگي‌شان را مستقر كرده‌اند. در اين ميان ميخاييل بوگدانوف، معاون وزير امور خارجه روسيه اعلام كرده كه مسكو با رهبري سياسي هيات تحرير الشام - گروه شورشي كه جنبش عليه دولت اسد را رهبري كرد در تماس است تا درباره آينده پايگاه‌هاي روسيه رايزني داشته باشد.
روسيه در حال حاضر از طريق گروه شبه‌نظامي واگنر در ليبي حضور دارد و روابط نزديكي با حفتر برقرار كرده، چهره‌اي كه رهبري ارتش ملي ليبي و كنترل شرق اين كشور جنگزده را در اختيار دارد. جنگنده‌هاي واگنر از تاسيسات حفتر از جمله يك پايگاه هوايي به عنوان مركز ترانزيت به ديگر كشورهاي آفريقايي استفاده كرده‌اند. وال استريت ژورنال گزارش داده كه سال گذشته، مقامات ارشد روسيه با حفتر در مورد هزينه پهلوگيري طولاني‌مدت كشتي‌ها و جنگنده‌ها در بنادر بنغازي يا طبروك - كه هر دو در كمتر از 400 مايلي يونان و ايتاليا قرار دارند- ديدار داشته‌اند. يكي از مقامات امريكايي گفت كه مسكو در حال بررسي اين گزينه است كه آيا امكانات در طبرق را براي جا دادن كشتي‌هاي جنگي روسيه ارتقا دهد يا خير. حفتر سال‌ها از روسيه براي تقويت تسلط خود بر اين كشور تقسيم شده، پدافند هوايي خواسته است. اين در حالي است كه ليبي بعد از قيام سال 2019 درگير جنگ داخلي شده و گروه‌هاي مسلح و قدرت‌هاي خارجي از آن زمان براي كسب قدرت با يكديگر رقابت كرده‌اند؛ رقابتي كه كشور را به دو جناح شرق و غرب تقسيم كرده. حال به گفته ناظران، حضور روسيه از حفتر در مقابل گروه‌هاي تحت حمايت تركيه مستقر در غرب ليبي محافظت مي‌كند. با اين حال و به ادعاي وال استريت ژورنال، حفتر احتمالا با فشار غرب مواجه خواهد شد تا اجازه ندهد روسيه حضور خود را در ليبي گسترش بدهد. ايالات‌متحده، ازجمله در جريان سفر ويليام برنز، مدير سيا در سال گذشته، مكررا به حفتر هشدار داده كه نيروهاي روسيه را از اين كشور اخراج كند. يك مقام امريكايي در اين باره گفت: مشخص نيست كه آيا سيستم‌هاي تسليحاتي ازجمله اجزاي اس-400 در ليبي باقي مي‌مانند يا به روسيه بازگردانده مي‌شوند؟ به گفته تحليلگران، دسترسي به پايگاه‌هاي هوايي و دريايي در ليبي به طور كامل چيزي را كه روسيه در سوريه از دست داده را جبران نخواهد كرد. به گفته گلب ايريسف، افسر سابق نيروي هوايي روسيه كه زماني در پايگاه حميميم روسيه در سوريه خدمت مي‌كرد، داشتن ليبي به عنوان ايستگاه سوخت‌رساني به آفريقا، وزن تجهيزاتي را كه مسكو مي‌تواند حمل كند، به شدت محدود مي‌كند. در حال حاضر، به نظر مي‌رسد هواپيماهاي روسي به طور منظم در ليبي توقف مي‌كنند. يك هواپيماي باري متعلق به وزارت شرايط اضطراري روسيه - كه در ماموريت‌هاي نظامي و بشردوستانه شركت دارد- در شرق ليبي در مسير روسيه به مالي، جايي كه كرملين حضور نظامي دارد، در 16 دسامبر، براي دومين‌بار در يك هفته متوقف شد. به گزارش وب‌سايت رديابي پرواز AirNav Radar مشخص نيست اين هواپيما چه چيزي را حمل مي‌كرده. به گزارش ردياب هوايي Flightradar24، يك هواپيماي باري متعلق به روبيستار -شركتي كه به گفته ايالات‌متحده پرسنل و هليكوپترهاي روسي را به آفريقا تحويل داده - 13 دسامبر از مينسك در بلاروس به شرق ليبي پرواز كرد. مقامات ليبيايي گفتند كه اين كشور تجهيزات لجستيكي مانند وسايل نقليه و تجهيزات مخابراتي را حمل مي‌كند. به گفته گروه مدافع سياست The Sentry، احتمالا اين پرواز مهمات را نيز تحويل داده است.