فرزندان «ماركو» ناراضي برنمي‌گردند

گروه اقتصادي| اين قصه 745 سال پيش است: گرد سفر دو ساله بر تن‌شان بود و 582 نفر از كاروان 600 نفره‌شان كشته شده بودند. ديگر نمي‌توانستند به خوبي «ايتاليايي» حرف بزنند و حال‌شان و روزشان آشفته بود. «ايران» اما مامن امني براي «پولو»هاي ايتاليايي شد؛ 25 سال بود كه از جاده ابريشم در شرق از اين‌سو به آن سو مي‌رفتند و حالا به يكي از بزرگ‌ترين تمدن‌هاي شرقي رسيده بودند. «ماركو پولو»، پدر و عمويش بين سال‌هاي 1271 و 1272 ميلادي نماينده جامعه فرهيختگان، مذهبي‌ها و تاجراني بودند كه در قرون وسطي از جاده ابريشم به ايران رسيدند. هرچند اين نخستين روابط تجاري «ايران» و «ايتاليا» نبوده اما سفرنامه ماركوپولو زمينه‌هاي مختلف علمي، به‌ويژه جغرافياي تاريخي را برجسته كرده است. حالا 750 سال از آن روزها مي‌گذرد. تحريم‌ها برچيده شده‌اند و ايتاليايي‌ها هم دوباره مسافر ايران‌اند. اين‌بار نه تاجران و جهانگردان آشفته‌حال و ژنده‌پوش كه نخست‌وزير اين كشور مهمان رييس‌ دولت ايران است. شش قرارداد در ساختمان رياست‌جمهوري و 12 قرارداد با بخش خصوصي ايران هم ميوه اين سفر است. قراردادهايي كه بازه‌اي وسيع از نفت گرفته تا روابط بانكي و حتي ساخت موتور لكوموتيو را پوشش مي‌دهد. قراردادهايي كه پس از سال‌هاي سخت گذشته بسته شده‌اند و نخست‌وزير ايتاليا هم تاكيد مي‌كند: پروژه‌هاي مشترك ايران و ايتاليا تنها روي كاغذ نيست. او به‌خوبي مي‌داند كه منابع غني ايران تا چه حد مي‌تواند براي كشورش مفيد باشد. شايد پر هم بي‌راه نمي‌گويد زماني كه مي‌گويد: من مطمئنم فعالان اقتصادي ايتاليا راضي از ايران به ايتاليا بازمي‌گردند. تاجران ايتاليايي نفت، گاز، زيرساخت‌هاي تكنولوژيك، سايبر تكنولوژيك و... را هدف گرفته‌اند. اگر 750 سال پيش آهن و فيروزه و صنايع دستي و مناطق بارور ايران توجه «ماركوي ايتاليايي» را جذب كرده بود، حالا منابع سرشار نفت و گاز ايران چشم هموطنانش را گرفته است. او از «پارچه‌هاي ابريشم يزدي» گفته بود و «نخلستان‌ها و شكار فراوان كرمان» و «سنگ‌هاي قيمتي چون فيروزه، سنگ‌هاي صنعتي مانند آهن، زنان هنرمند و صنعت‌گر و پرنده‌هايي چون شاهين و كبك در مركز ايران» و «مناطق سرسبز و بارور دشت هرمز و رودخانه ميناب». «پولو» در سفرنامه‌اش از « موقعيت بندري هرمز و رونق‌اش در رابطه با تجار هندي» نوشته بود و «كشتي‌هاي بزرگ مملو از ادويه و مرواريد كه مردم خليج‌فارس و كيش، «شهر دقيانوس» مي‌دانستندش». ماركو پولو هنگام گذشتن از دشت كوير براي نخستين‌بار با «قنات» مواجه مي‌شود و از آن به عنوان رودي ياد مي‌كند كه در مسير آن غارهايي كنده شده و آب، گاه در بستري زميني و گاه زيرزميني جاري مي‌شود.
روزگار رونق، روزگار كساد
در يك‌صد سالي كه گذشته هرچند دهه 1350، روزگار پر رونقي براي روابط تجاري ايران و ايتاليا بود اما در پنج سالي كه گذشته حجم تجارت ايران و ايتاليا به شكلي چشمگير كاهش پيدا كرده است. آماري كه در سال 2011 ميلادي از تجارت 2/7 ميليارد يورويي ميان ايران و ايتاليا حكايت مي‌كرد، در سال 2015 به 7/1 ميليارد يورو كاهش پيدا كرد.
دهه 1350 تجار و سرمايه‌داران ايراني در اين كشور اروپايي بازارهاي گسترده «سنگ‌هاي قيمتي»، «طلا» و «چرم» را از آن خود كرده بودند و شايد از همين‌رو است كه طلا و چرم ايتاليايي هنوز هم در ايران محبوب است. رفته‌رفته اما در بيست سال گذشته تركيه با بازي خوبش، نقش ايران را از آن خود كرد. اما هنوز هم ايران محبوب‌تر است: «اكنون در ايران به اقداماتي دست زده‌ايم كه هرگز در بازارهاي بين‌المللي به اين درجه نرسيده بوديم.» اين را خانم ماتريولي آماري، رييس كنفدراسيون صنايع ايتاليا ديروز در جمع فعالان اقتصادي ايران و ايتاليا گفت. اين جمله هم شاهد سخنانش: «تاكنون 700 بنگاه ايتاليايي و هزار و 200 فعال اقتصادي براي همكاري با ايران اقدام كرده‌اند.»متئو رنتسي، نخست‌وزير جوان ايتاليا هم در همان جمع مي‌گويد: «فرصت‌هاي اقتصادي زيادي پيش‌روي ما است كه بايد از آنها استقبال شود. نقشي كه ايران مي‌تواند بعد از توافق ايفا كند بسيار مهم است. » او با لحني مطمئن گفت كه «فعالان اقتصادي ايتاليا راضي از ايران به ايتاليا بر‌مي‌گردند و قرار است در سفر ديگري وزير اقتصاد ايتاليا به ايران بيايد و در مورد مسائل بانكي صحبت شود.»
18 سند همكاري مختلف اقتصادي
محصول سفر هيات بلندپايه ايتاليايي به تهران 18 سند همكاري است. خبرش را هم محسن جلال‌پور، رييس اتاق بازرگاني ايران داده است: شش قرارداد مهم بين ايران و ايتاليا در ساختمان رياست‌جمهوري و ۱۲ سند قرارداد ديگر بين فعالان اقتصادي دو كشور امضا شد. او به تلاش‌‌هاي نخست‌وزير ايتاليا در مورد تامين مالي و حذف منابع ارتباطات بانكي اشاره كرده و گفته كه‌ نخست‌وزير ايتاليا در راستاي تحقق پوشش بيمه صادرات بسيار تلاش كرده و نه تنها اعضا كابينه، كه ساختارهاي مالي و اعتباري كشور ايتاليا را هم به عرصه آورده است. جلال‌پور البته واقع‌بينانه مي‌گويد: شكي نيست فرصت‌هاي متنوع و بزرگ بازار 80 ميليوني و حوزه نفوذ چندصد ميليون نفري ايران در منطقه توجه همه كمپاني‌هاي جدي جهاني را جلب كرده است اما اين علاقه تا زماني كه بسترهاي لازم مالي، اعتباري، بيمه‌اي و حقوقي از طرف دولت‌هاي دو طرف آماده نشود نمي‌تواند به قراردادهاي بزرگ و پرمنفعت بينجامد.
تسريع توسعه روابط بانكي
از مهم‌ترين تفاهم‌هاي دو كشور توافقي است كه رييس كل بانك مركزي براي تسريع توسعه روابط بانكي با ايتاليايي‌ها كرده است. ولي‌الله سيف گفته كه «از سفر به ايتاليا با رييس‌كل بانك مركزي اين كشور آشنايي داشتم و در سفر مذاكره‌هاي مثبتي انجام شد. حالا هم پيش‌نويس تفاهمنامه‌اي براي همكاري‌هاي دو طرف آماده شده و قرار است در حاشيه نشست صندوق بين‌المللي پول به امضا برسد.»جوزفه اسكوناميليو، نايب‌رييس اجرايي بانك يوني‌كريديت هم در مورد روابط اين بانك با بانك‌هاي ايراني گفته كه با بانك‌هاي تجاري ايران در حال گفت‌وگو هستيم و اين مذاكرات تا پايان آوريل (اواسط ارديبهشت‌ماه) تكميل مي‌شود. ماريو دي‌لوكا، مدير بين‌الملل بانك مونته‌پاسكي‌دي‌سينا نيز از همكاري اين بانك با بانك‌هاي ايراني بلافاصله پس از برجام گفت و افزود: بلافاصله پس از برجام، چند بانك ايراني در بانك ما اقدام به افتتاح حساب كردند و در حال حاضر خدمات ضمانتنامه و اعتبار اسنادي را براي مشتريان خود ارايه مي‌دهيم.
ساچه، تضمين‌كننده سرمايه‌گذاري‌ها
در چنين شرايطي وزير صنعت، معدن و تجارت از اجرايي‌شدن هشت تفاهمنامه و قرارداد بين ايران و ايتاليا خبر داده و گفته كه قرار است بيمه ساچه ايتاليا پوشش‌هاي لازم بيمه‌اي را براي سرمايه‌گذاري‌هاي مشترك بين ايران و ايتاليا انجام دهد. محمدرضا نعمت‌زاده گفته كه پيش از نهايي‌شدن برجام، ايران و ايتاليا روابط را در جهت عادي‌سازي آغاز كردند و سفرهاي متعددي انجام دادند. در سفر اخير رييس‌جمهوري به ايتاليا سنگ بناي اصلي روابط گذاشته شد و 30 قرارداد و تفاهمنامه امضا شد كه از ميان آنها هفت يا هشت مورد به مرحله اجرايي رسيده است و واقعيت اين است كه هر دو كشور تصميم گرفتند روابط را به سطح عادي و عالي برسانند. او گفته كه در سفرهاي قبلي هيات ايتاليايي به ايران رييس شركت بيمه ساچه ايتاليا حضور پيدا كرد و در اين سفر نيز حضور دارد كه وعده داده براي سرمايه‌گذاري مشترك پوشش بيمه لازم را انجام دهند.
جزييات سه توافق نفتي ايران و ايتاليا
پس از توافق ايران با شركت‌هاي اني و ساراس براي فروش نفت و امضاي تفاهمنامه فروش گاز به شركت اِنل، شركت ملي نفت و سايپم ايتاليا هم تفاهمنامه توسعه يك ميدان گازي را امضا كردند. حالا همزمان با سفر نخست‌وزير ايتاليا به تهران، روز سه‌شنبه تفاهمنامه فروش گاز طبيعي و ال ان جي بين شركت ملي صادرات گاز ايران و شركت انل ايتاليا امضا شد. مقام‌هاي ايراني در تشريح جزييات امضاي تفاهمنامه با شركت انل كريد ايتاليا، گفته‌اند: هدف از امضاي اين تفاهمنامه، انجام گفت‌وگوهاي نهايي براي توسعه همكاري‌ها در تجارت گاز و امضاي قراردادهاي احتمالي صادرات گاز و ال ان جي است. ايراني‌ها با تاكيد بر اينكه شركت انل ايتاليا براي خريد گاز طبيعي از ايران در بلندمدت اعلام آمادگي كرده است، مي‌گويند: اين شركت ايتاليايي براي واردات ال ان جي از ايران هم آمادگي دارد. پس از امضاي اين تفاهمنامه گازي، دومين تفاهمنامه بين بخش خصوصي ايران و شركت سايپم ايتاليا، براي توسعه ميدان گازي توس امضا شده است.
از اين‌رو قرار است دور نهايي مذاكرات بين شركت سايپم ايتاليا و شركت توسعه نفت و گاز رضوي براي توسعه ميدان گازي توس انجام شود. اين ميدان در شمال شرق ايران قرار دارد و ذخيره بيش از ۶۰ ميليارد مترمكعب ذخاير در جاي گاز طبيعي دارد. براساس برآوردهاي شركت ملي نفت ايران و با حفاري هفت حلقه چاه توسعه‌اي و توصيفي، امكان برداشت روزانه چهار ميليون مترمكعب گاز از ميدان توس وجود دارد.
علاوه بر اين، روز سه‌شنبه مديران عامل شركت اني و ساراس ايتاليا با بيژن زنگنه وزير نفت ايران در تهران ديدار و گفت‌وگو كردند. بر اين اساس كلاوديو اسكالتزي مديرعامل اني و ماسيمو موراتي مديرعامل ساراس و مديرعامل سابق باشگاه اينترميلان ايتاليا هم گفت‌وگوهايي براي امضاي قرارداد فروش نفت انجام دادند. پيش‌بيني مي‌شود تا چند روز آينده قرارداد نهايي فروش روزانه ۱۶۰ هزار بشكه نفت خام به شركت‌هاي اني و ساراس ايتاليا نهايي شود. در مجموع با سفر دوروزه نخست‌وزير ايتاليا به تهران، سه تفاهمنامه براي فروش نفت خام، گاز طبيعي و ال‌ان‌جي بين شركت‌هاي ايراني و ايتاليايي امضا شده است.
تجار قديمي يا رقباي ديرين؟!
گرچه ماركوپولو 750 سال پيش از  ايران و از تمدن ايران گفت و امروز هم نخست‌وزيرشان از فرصت‌هاي تاريخي ايران و ايتاليا مي‌گويد؛ واقعيت اما آن است كه دو تمدن بزرگ تاريخ جهان، از هزاره‌هاي پيش در جنگ هم بوده‌اند. چيزي حدود 50 سال پيش از ميلاد مسيح (2065 سال پيش) كراسوس، سياستمدار و سردار رومي به ايران يورش كرد و اين جنگ‌ها تا 719 سال پس از آن هم ادامه داشت؛ يعني از پادشاهي ارد دوم اشكاني تا پايان دوران ساسانيان. اين دو تمدن در 10 دوره متفاوت جنگيده‌اند و حالا در پي صلح‌اند. صلحي كه «اقتصاد» و سود تجاري بنيه آن است. اينكه اين صلح تا چه روزي ادامه دارد، زماني روشن مي‌شود كه باز هم قدرت‌هاي جهاني درصدد تحريم ايران برآيند. آن زمان روشن مي‌شود كه ايتاليا حامي ايران است يا دشمن ديرين.