اصغر فرهادي، شهاب حسيني و ترانه عليدوستي به حواشي «فروشنده» پاسخ دادند
فرهادي : در كن سرم را بالا گرفتم
چون كه از ايران آمده بودم
الهام نداف
اصغر فرهادي يك هفته پس از موفقيت در شصت‌ونهمين جشنواره فيلم كن با همراهي همسرش پريسا بخت‌آور، ترانه عليدوستي و شهاب حسيني بازيگران فيلم «فروشنده» در خانه همايش روبه‌روي اهالي رسانه و مطبوعات سينماي ايران نشست تا پيش از اكران اين فيلم در ايران، پاسخگوي سوالات آنها باشد. محمد اطبايي، كارشناس بين‌الملل سينماي ايران گرداننده اين نشست بود. او در ابتداي جلسه سال 94 را سال بي‌نظيري براي موفقيت‌هاي بين‌المللي سينماي ايران دانست و گفت كه بيش از 2000 حضور بين‌المللي و 370 جايزه جهاني داشتيم كه اين آمار حيرت‌انگيز است.
براي اكران «فروشنده»
در ايران مي‌مانم
فرهادي در واكنش به پرسش «اعتماد» درباره سخنان سخنگوي وزارت ارشاد مبني بر احتمال اكران فروشنده در ايران با يك سري ملاحظات گفت: «نمي‌دانم معني اين سخن چه بود. وقتي هنوز فيلم ديده نشده اين اظهارنظر برايم عجيب بود، البته بعدا تغيير كرد. مانعي براي اكران فيلم در جشنواره فجر نمي‌بينم اما احتمالا پيش از جشنواره، فيلم را اكران مي‌كنيم. عده‌اي تلاش مي‌كنند اقبال عمومي مردم را نسبت به فيلم‌هايم ناديده بگيرند و مي‌گويند فيلم‌هايت جشنواره‌اي است. درحالي كه فيلم‌هايم جزو پرتماشاگرترين آثار بوده است و براي اكران «فروشنده» هم در ايران مي‌مانم و بعد از آن سراغ پروژه بعديام مي‌روم.» توضيح درباره موضوع فيلم و «سياه نمايي» نيز از جمله پرسش‌هاي ابتدايي اين نشست بود كه فرهادي را به واكنش وا داشت: «آنهايي كه واژه سياه‌نمايي را آگاهانه درباره فيلم‌هاي من مطرح مي‌كنند قصد ديگري دارند اما به آنهايي كه ناآگاهانه آن را مي‌گويند، تاكيد مي‌كنم در جشنواره‌هاي خارجي اصلا چنين نگاهي به فيلم‌هاي ايراني وجود ندارد. من همه فيلم‌هاي ايراني را كه در جشنواره‌هاي دنيا نمايش داده مي‌شود نديده‌ام و به تمام جشنواره‌هاي دنيا نرفته‌ام پس نمي‌توانم نسبت به آنها اظهارنظر كنم اما شايد براي آنكه بتوانم مفهوم سياه‌نمايي را كه نسبت به فيلم‌هايم مطرح مي‌شود واضح‌تر بگويم، بايد مثالي بزنم.»فرهادي با اشاره به فيلم «گاو» ساخته داريوش مهرجويي، ادامه داد: «فكر كنم تمام كساني كه در اين سالن حضور دارند، درباره فيلم «گاو» اتفاق‌نظر دارند كه سينماي ما مديون آن است و ما آن را فيلم بسيار خوبي مي‌دانيم كه البته من آن را يك شاهكار مي‌دانم. فرض كنيد آقاي مهرجويي اين فيلم را امروز مي‌ساخت و به جشنواره‌ها هم مي‌رفت و جايزه هم مي‌گرفت آيا اين فيلم بد بود؟ آيا سياه‌نما بود؟ وقتي مي‌گوييم سياه‌نمايي، يك تعريف مشخص دارد. فيلم «گاو» داريوش مهرجويي درباره مردم يك روستاست كه به فقر آنها هم اشاره مي‌شود اما وقتي امروز آن را نگاه مي‌كنيم فيلم را دوست داريم و شايد به خاطر اين است كه فيلم «گاو» مثل يك گنج مي‌ماند كه زيبايي‌هايي را در آن كشف مي‌كنيم.» فرهادي با اشاره به تماشاي يك فيلم ايراني در خارج از ايران عنوان كرد: «البته اين را هم بگويم كه فيلمي هم بود كه وقتي آن را تماشا كردم خيلي دوست نداشتم و معتقدم بعضي وقت‌ها ناخواسته تصاويري ممكن است در فيلمي نشان داده شود كه آگاهانه نباشد! اما اين را تاكيد مي‌كنم كه در جشنواره‌هايي كه رفته‌ام و داور هم بوده‌ام چنين نگاهي به فيلم‌هاي ايراني وجود نداشته است.» برنده جايزه اسكار درباره موفقيت‌هاي كسب شده در عرصه‌هاي بين‌المللي در سينماي ايران و قضاوت درباره اين موفقيت‌ها هم توضيح داد: «توهم «دايي‌جان ناپلئوني» در مورد موفقيت‌هاي بين‌المللي سينماي ايران از سر ترس است نه اقتدار و با افتخار مي‌گويم از سينمايي مي‌آيم كه 50 سال پيش اين همه فيلم خوب در آن ساخته شده است. چهره‌هاي جهاني درباره گذشته سينماي ما تعارفي ندارند، آرزوي بسياري از كشورهاست كه سينماي‌شان شبيه ما باشد اما چرا در داخل كشور اين همه دنبال تحقير خود هستيم، درحالي كه گاه يك پلان از يكي از فيلم‌هاي ما به كل سينماي يك كشور مي‌ارزد. چرا ما اعتماد به نفس نداريم و خودمان را قبول نداريم، درحالي كه خود من بيرون از كشور به‌شدت خودم را قبول دارم و تمام رفتارها و گفتارهايم با اعتماد به‌نفس است.» فرهادي در بخش ديگري از اين نشست با تاكيد بر علاقه خود بر سينماي قصه‌گو گفت: «يكي از مسائلي كه بعد از ساخت نخستين فيلمم يعني «رقص در غبار» به آن توجه داشتم و توانستم پس از فيلم «شهرزيبا» روي آن متمركز شوم، اين بود كه فيلمي بسازم كه هم مردمي كه به‌طور حرفه‌اي پيگير سينما نيستند بتوانند با آن ارتباط برقرار كنند و هم آنهايي كه تخصصي و به شكل ريزبين آن را دنبال مي‌كنند بتوانند آن را ببينند. اما به نظر مي‌رسيد اين اتفاق شدني نيست و بايد در يكي از اين دسته‌ها قرار مي‌گرفتم. با توجه به تجربه‌ام در سريال «داستان يك شهر» اين راه به نظرم رسيد كه كليد ماجرا در قصه گفتن است چون همه آدم‌ها از شنيدن قصه لذت مي‌برند و قصه چيزي است كه وقتي مخاطب مي‌شنود براي شنيدن آن كنجكاوي و اشتياق دارد. البته راهي كه من پيدا كردم قصه گفتن بود و اين به اين معنا نيست كه تنها راه است. چون قبل از انقلاب هم فيلم‌هايي مثل آثار نصرت كريمي داشته‌ايم كه توانسته بودند موفق باشند.»
شايعه خنده‌دار درباره
سرمايه‌گذار «فروشنده»
او در ادامه توضيحاتي درباره سرمايه‌گذاري يك شركت قطري درباره فيلمش ارايه كرد و گفت: «مي‌دانستم در فاصله ساخت فيلم تا اكران آن در ايران، كساني كه دنبال حاشيه‌سازي براي من هستند به دنبال بهانه‌اي مي‌گردند؛ اينكه گفته مي‌شود دختر يا پادشاه قطر براي فيلم ما سرمايه‌گذاري كرده باعث خنده مي‌شود.» او ادامه داد: «شركت «ممنتو» تهيه‌كننده كار قبلي و بعديام پيشنهاد تهيه‌كنندگي مشترك را داد و اواسط فيلمبرداري اين تصميم قطعي شد اما بعد از ساخت فيلم در تيتراژ متوجه شدم از چند شركت تشكر شده است و يكي از اينها فستيوال دوحه قطر بود كه نامش در تيتراژ وجود دارد. اين فستيوال هر سال به يك سري از فيلم‌هاي در حال ساخت مبلغ ناچيزي به عنوان كمك پرداخت مي‌كند و در فيلم ما هم همين اتفاق افتاد؛ در واقع مبلغ مشاركت آنها كمتر از 10 درصد هزينه‌هاي ساخت فيلم است اما ناگهان در خبرها تبديل شد به اينكه اين شركت براي فيلم ما سرمايه‌گذاري كرده و تهيه‌كننده فيلم است! كه اگر اين‌طور بود نام‌شان حتما در تيتراژ به همين عنوان مي‌آمد. ضمن اينكه ناگهان عنوان فستيوال دوحه قطر به امير قطر تبديل شد كه نخستين واكنش خودشان نسبت به اين مساله خنده دسته‌جمعي بود.» به گفته اين كارگردان در فستيوال كن همه از روي فرش قرمز عبور مي‌كنند و عكس مي‌گيرند. خانمي كه مدير اجرايي فستيوال قطر است هم با همين عنوان روي فرش قرمز آمد؛ «مي دانم اين توضيحات باعث نمي‌شود اين داستان تمام شود چون عده‌اي جايي را براي چنگ زدن پيدا كرده‌اند و به هر حال قرار نيست هميشه همه‌چيز گل و بلبل باشد. كساني كه مي‌خواهند از موفقيت‌هاي من حرص بخورند، حالا حالاها بايد حرص بخورند چون قصد ندارم فيلم بد بسازم.»
دوست دارم در كشور خودم
فيلم بسازم
فرهادي در پاسخ به اين پرسش كه آيا ممكن است زندگي و فيلمسازي در ايران را رها كند و به كشور ديگري بروند، گفت: «در ايران زندگي بهتري دارم، دوستان بسياري دارم و خانواده‌ام هم اينجا زندگي مي‌كنند. كجاي دنيا مي‌توانم چنين ثروتي داشته باشم؟ شما در جريان بعضي از مسائل نيستيد. بسياري از پروژه‌هاي بين‌المللي را نپذيرفته‌ام چون دوست دارم در كشور خودم فيلم بسازم اما براي همكاري با گروه‌هاي ديگر كنجكاوي دارم. چون اين همكاري‌ها باعث مي‌شود به‌روزتر شوم و تكنيك‌هاي بيشتري را بيابم و به كارم كمك مي‌كند.» اين كارگردان موفق سينماي ايران درباره تاثير جايزه كن در روند فيلمنامه‌نويسي‌اش عنوان كرد: «در اين سال‌ها توانسته‌ام به خود بباورانم كه هر بار فقط يكي دو شب براي هر جايزه هيجان داشته باشم و بعد از آن، هيجانم را كنار بگذارم. از يك نگاه جشنواره‌ها براي فيلم‌ها خيلي مناسب است اما ممكن است براي فيلمسازان خطرناك باشد! چون اگر جايزه‌ها را باور كنند، روي روند ارتباط با گروهشان تاثير مي‌گذارد بنابراين بايد بعد از يكي دو روز، جايزه‌ها را كنار گذاشت.»
اداي احترام به محمدرضا شجريان
فرهادي احساسي‌ترين حضور در جشنواره كن را پخش صداي محمدرضا شجريان روي فرش قرمز اين جشنواره دانست و بيان كرد: «احساسي‌ترين لحظه برايم حضور روي فرش قرمز و پخش صداي استاد شجريان بود كه به درخواست خودم انجام شد چون معمولا موسيقي فيلم‌ها روي فرش قرمز پخش مي‌شود اما من دوست داشتم موسيقي استاد شجريان پخش شود. حس عجيبي بود و همه ايرانيان نيز اين حس را داشتند كه قابل توصيف هم نيست و خوشحالم كه به اين بزرگوار اداي احترام كردم.» كارگردان فيلم «فروشنده» درباره تاثيرپذيري از نمايشنامه‌هاي غلامحسين ساعدي هم در فيلمش توضيح داد: «دوره نوجواني شيفته چندين نويسنده ايراني از جمله صادق چوبك، محمود دولت‌آبادي، هدايت و ساعدي بودم. به نظرم ساعدي هم‌وزن ميلر در ادبيات نمايشي است. اگر او به زبان انگليسي مي‌نوشت حتي از ميلر هم بالاتر بود. البته در فيلمم به آثار ايشان اشاره مستقيمي نمي‌كنم اما خوشحالم همين اشاره مختصر هم وجود دارد. در آن دوره روي آثار ساعدي متمركز شدم. به ويژه اينكه زندگي خصوصي او هم پر از فراز و نشيب است. او پزشكي بود كه بيماران نيازمند را رايگان درمان مي‌كرد. اما متاسفانه سال‌هاي آخر عمرش با سختي سپري شد و غريبانه خارج از كشور به خاك سپرده شد.» در بخشي از اين نشست شهاب حسيني نيز درباره احتمال حضور دوباره‌اش در تئاتر گفت: «بسيار علاقه‌مندم. هميشه در تئاتر به ما خيلي خوش مي‌گذرد و حس و حال آن با سينما اصلا قابل مقايسه نيست. اگر مساله ارتزاق نباشد، حس ناب و بي‌بديلي كه در تئاتر رخ مي‌دهد قابل مقايسه با هيچ‌چيزي نيست. بسيار علاقه‌مندم يك تئاتر را كار كنم و متني را نيز انتخاب كرده‌ام و بسيار هم خوشحال خواهم شد آقاي فرهادي هم بازي كند. آقاي فرهادي بازيگر بسيار خوبي است و حتما بايد يك بار بازي ايشان را جلوي دوربين ببينيم.» فرهادي در پايان با اشاره به سيل پيام‌هاي تبريك كه بعد از موفقيت در كن به سمتش سرازير شده، گفت: «فيلمسازان بزرگي همچون مهرجويي و كيميايي و نيز آقايان خاتمي و عارف پيام تبريك داده‌اند و من از اينجا از همه آنها تشكر مي‌كنم. من هميشه با خود گفته‌ام كه چه كرده‌ام كه در زندگي اين طور مورد محبت مردم هستم و الان مي‌گويم قدر اين محبت را مي‌دانم و اميدوارم جايي قدمي برندارم كه اين محبت خدشه‌دار شود. اگر كسي از اين جايزه شرمسار است به اختيار خود مي‌تواند شرمسار باشد و در غير اين صورت مي‌تواند مفتخر باشد.» در بخش ديگري از اين نشست شهاب حسيني درباره واكنش رسانه‌هاي منطقه از جمله عربستان كه او را خطرناك‌تر از سردار سليماني دانسته‌اند، گفت: درباره آنچه در رسانه‌هاي عربي منتشر شد از يك بابت خوشحال شدم چون به نظر مي‌رسد آنها تازه متوجه اين موضوع شده‌اند كه اين سرزمين چه جايگاهي دارد؛ ضمن اينكه كاربردي كه امروزه فرهنگ دارد شايد تسليحات نداشته باشد. عربستان طبيعتا داراي پيشرفته‌ترين تسليحات از كشورهايي همچون امريكا و انگليس است و شايد به دليل برخوردهايي كه با زايران خانه خدا هم مي‌شود نتوانسته است جايگاهي داشته باشد. پس از سخنان حسيني، ترانه عليدوستي با تاكيد بر اينكه پاسخ اين سوال بر عهده اصغر فرهادي است، در سخنان كوتاهي گفت:«درباره آنچه اين چند روز روزنامه صعودي درباره شهاب حسيني گفته است، تحقيق كردم و ماجرا را مي‌دانم. فارغ از بحث فيلم، دوستان خبرنگار جلودار ادبيات مردم هستند و مسووليت بسيار سنگيني دارند پس مهم است كه ادبيات نژادپرستانه در مطالب و نگاه شما نباشد. مردم درست پرسيدن و درست مطرح كردن مسائل را از شما مي‌آموزند. » شهاب حسيني نيز در واكنش به صحبت‌هاي عليدوستي با خنده گفت: من از جوابي كه به اين سوال دادم شرمنده شدم! در پايان اين نشست، شهاب حسيني به دليل همزماني دريافت جايزه‌اش با ولادت امام زمان (عج) اين جايزه را به آستان جمكران تقديم كرد و از عادل فردوستي پور براي تقديم برنامه هفته گذشته نود به عوامل «فروشنده» قدرداني كرد. در اين نشست زمان اكران فيلم «فروشنده» مشخص نشد اما بنا به گفته فرهادي عوامل اين فيلم در تلاش هستند تا در صورت صدور پروانه نمايش آن را در تابستان 95 روي پرده ببرند. با وجود تاكيد دوستانه اصغر فرهادي در اين نشست در پرداختن به متن سينماي ايران و عدم توجه به حواشي اما انتشار عكسي از اين نشست در تعدادي از رسانه‌ها باعث شد حاشيه‌هاي جديدي در رسانه‌هاي مجازي براي ترانه عليدوستي رقم بخورد. اين اتفاق در حالي افتاد كه اين بازيگر در همين نشست درباره تاثير مطبوعات و رسانه‌ها بر ادبيات مردم و مسووليت سنگين آنها صحبت كرده بود. در هر صورت بازنشر اين عكس بهانه‌اي جديد براي به حاشيه راندن موفقيت فيلم «فروشنده» در عرصه جهاني بود، اتفاقي كه در روز گذشته با حذف عكس منتشر شده و تكذيب وجود چنين عكسي يا اشاره به ساختگي بودن آن نشان از سياست‌هاي نامشخص رسانه‌ها در پرداخت به اخبار اين‌چنيني بود.