«اعتماد» تقاضاي دوباره ونزوئلا را بررسي كرد
آيا نفت فريز مي‌شود؟
مهتاب قلي‌زاده
دوباره فريز نفتي مطرح شده است. باني طرح دوباره اين برنامه هم ونزوئلا است. كشوري كه دفعه پيش هم از مدافعان سرسخت آن بود. تورم فزاينده و بي‌پولي به اين كشور كه دارنده بزرگ‌ترين ذخاير نفتي جهان است، فشار آورده و در پي آن است كه قيمت نفت را افزايش دهد. اين پيشنهاد در حالي مطرح شده كه مازاد توليد اوپك نسبت به حدود چهار ماه پيش يك ميليون بشكه بيشتر شده است؛ اين به اين معناست كه زمان اجلاس دوحه، اوپك چيزي حدود دوميليون بشكه در روز مازاد توليد داشت اما اكنون سه ميليون بشكه اضافه بر تقاضاي بازار توليد مي‌كند.
ايران بار پيش نقش مهمي در شكست طرح فريز نفتي بازي كرد. آن روز، سي‌ام فروردين ماه، وزير نفت ايران گفته بود كه «ايران در تلاش است تنها سهميه خود را كه حقش است بازگرداند در نتيجه ما اين كار را مي‌كنيم و اين جهت اصلي اقتصاد ما است. » او به CNBC گفته بود: «اين درخواست از سوي كشورهايي عنوان مي‌شود كه مسوول اين مازاد توليد در بازار هستند: آنها توليد را بيش از سهميه افزايش داده‌اند و من فكر مي‌كنم اين براي ايران عادلانه نيست.» حالا هم پس از چهار ماه، باز هم ايران اثر مهمي در موفقيت يا شكست چنين طرحي خواهد داشت؛ شايد اين‌بار مواضع ايران تغيير كرده باشد و همسو با موافقان فريز، براي قيمت نفت جهاني همگام شود. هرچند نبايد ناديده گرفت كه در اين زمان عربستان سطح توليدش را حدود
30 هزار بشكه افزايش داده و ركورد جديدي در تاريخ توليد نفتش زده است.
نكته آنجاست كه پيش از تحريم‌ها و زماني كه سطح توليد اوپك حدود
28 ميليون بشكه بود، ايران 5/14 درصد از كل توليد اين سازمان را در اختيار داشت. حالا كه توليد اوپك به بيش از
32 ميليون بشكه در روز رسيده است، سهم ايران بسيار كمتر از زمان پيش است؛ شايد طبيعي باشد كه ايران سهمش را بخواهد.
تنش ايران و عربستان
به نفع اسراييل
«همان طور كه مخالفت ايران، طرح فريز نفتي را به شكست رساند، اكنون هم موافقتش مي‌تواند، آن را به مرحله اجرا برساند. هرچند ايران اكنون بين دو تعارض قرار دارد.» اين را سيد حميد حسيني، كارشناس حوزه انرژي به «اعتماد» مي‌گويد. به گمان او «اكنون منطقه خاورميانه حالت بحراني دارد؛ تنش‌هاي بين ايران و عربستان همواره به نفع اسراييل تمام مي‌شود و اين اصلا براي ايران خوب نيست. » حسيني توضيح مي‌دهد: همكاري‌هاي مشترك كشورهاي عربي و اسراييل كه پيش از اين در خفا بود، روز به روز علني‌تر مي‌شود. آنها كه خودشان را برابر برجام داراي منافع مشترك مي‌بينند، بيش از پيش و علني عليه ايران موضع مي‌گيرند. بنيانگذار اصلي اتحاديه فرآورده‌هاي نفت، گاز و پتروشيمي مي‌گويد: منتفع اصلي وضعيت سوريه هم اسراييل است و اكنون اين تشديد اختلاف‌ها مي‌تواند هرچه بيشتر منطقه را به سوي جنگ ببرد.
دو تناقض براي تصميم‌گيران ايراني
«در چنين شرايطي منافع كلي ايران ايجاب مي‌كند، فضاي منطقه را تلطيف كند و اين يعني كوتاه آمدن به نفع فريز. از سوي ديگر منافع بلندمدت اقتصادي و البته سياسي ايران با فريز نفتي مغايرت دارد. » حسيني با بيان اين تناقض ادامه مي‌دهد: نكته‌اي كه در اين ميان نبايد از نظر دور بماند، پاسخ به اين پرسش است كه آيا اصلا ايران توان توليد بيش از آنچه امروز توليد مي‌كند را دارد يا خير. پاسخ اين سوال مي‌تواند سطح بالاي مديران ايراني را به نتيجه‌اي مسلم براي موافقت يا مخالفت با فريز برساند.
اين فعال نفتي ادامه مي‌دهد: نكته اينجا است كه گاهي نياز است براي نيل به اهداف بلندمدت، امتيازهايي داده شود، تا با تلطيف فضا، اوضاع را به نفع خودمان تمام كنيم. همكاري ايران مي‌تواند حتي اهداف كوتاه‌مدت ايران را هم تامين كند؛ چرا كه با اجرايي شدن فريز، قيمت نفت بهبود پيدا مي‌كند و اين به نفع ايران هم است. او توضيح مي‌دهد: هرچند چنين تصميمي بايد در بالا‌ترين سطح مديريتي ايران و تيم شوراي عالي امنيت ملي اتفاق بيفتد. به گفته حسيني تصميم ايران به پذيرش فريز مي‌تواند اوپك را دوباره به سازماني اثرگذار و تصميم‌گير تبديل كند كه اين به‌قطع، به نفع خود ايران هم خواهد بود.
فريز، ديگر امكان ندارد
مقابل نظر سيد حميد حسيني، نظر علي شمس اردكاني، تحليلگر مسائل حوزه انرژي قرار دارد. اردكاني به «اعتماد» مي‌گويد: «به هيچ روي امكان ندارد كه ديگر فريز نفتي اجرايي شود. » او توضيح مي‌دهد: در مجموع بار پيش همه‌چيز روشن بود و بعيد است كه اتفاق جديدي در مورد اين طرح رخ دهد. نكته آنكه دفعه قبل قيمت نفت در سراشيبي سقوط بود و اين طرح راي نياورد؛ امروز كه قيمت نفت صعودي است احتمال موفق شدن نظر ونزوئلا صفر است.
تقاضاي نفت كم مي‌شود
اينها در حالي است كه سازمان بين‌المللي انرژي اعلام كرده است، از آنجا كه چشم‌انداز اقتصادي جهان براي سال 2017 ميلادي مثبت نيست، تقاضاي نفت هم كم خواهد شد. اين سازمان مي‌گويد تقاضا براي نفت در سال ۲۰۱۷ به يك ميليون و 200 هزار بشكه در روز خواهد رسيد. اين ميزان امسال يك ميليون و 400 هزار بشكه در روز بود. گزارش اين سازمان نشان‌دهنده كاهش صد هزار بشكه‌اي از پيش‌بيني ماه گذشته است. اين در حالي است كه افزايش ميزان ارايه نفت بر قيمت نفت خام اثر گذاشته و باعث كاهش شديد آن در ماه پيش شده است. قيمت نفت خام در بازارهاي بين‌المللي در ماه ژوئن به ۵۲ دلار براي هر بشكه رسيد. قيمت نفت خام برنت درياي شمال در ماه جولاي به دليل افزايش ميزان نفت ذخيره و نگراني از چشم‌انداز درخواست نفت در بازارهاي جهاني با 5/14 درصد افت مواجه شد. سازمان بين‌المللي انرژي گفته است كه ميزان بالاي نفت ذخيره شده هم بر قيمت نفت اثر گذاشته است. اين سازمان در عين حال مي‌گويد در چند ماه آينده از حجم اين نفت كاسته مي‌شود كه خود، باعث ثبات قيمت‌ها خواهد شد.
چرا تقاضاي ونزوئلا مهم است؟
نبايد ناديده گرفت كه گزارش بالا و تحليل‌هايي از اين دست مي‌تواند بر تصميم‌گيري كشورهاي صادركننده نفت براي بازنگري در موضوع فريز اثرگذار باشد. از همين‌رو است كه پيشنهاد ونزوئلا براي بسياري از كشورها قابل بررسي است. «اما» ونزوئلا كجاست و چه نقشي در بازار نفت بازي مي‌كند؟ اين كشور، دارنده بزرگ‌ترين ذخاير نفت جهان با حجمي تقريبا مساوي مجموع ذخاير نفتي ايران و عراق، يكي از پنج عضو موسس سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك) و توليدكننده روزانه دو ميليون و 300 هزار بشكه نفت در روز است.
حالا ونزوئلا با ركود، تورم و قحطي پس از سقوط قيمت نفت دست‌به‌گريبان است؛ وابستگي اقتصاد اين كشور به نفت، مادر بحران امروز آن است. ونزوئلا با
298 ميليارد بشكه ذخاير اثبات‌شده نفت، در صدر كشورهاي نفت‌خيز و بالاتر از عربستان با 268 ميليارد بشكه، كانادا با 172 ميليارد بشكه و ايران با 158 ميليارد بشكه قرار دارد. البته اين جايگاه در سال‌هاي گذشته به دست آمده است. به گزارش‌هاي سالانه اوپك، ذخاير نفت ونزوئلا سال 2008 كمتر از 100 ميليارد بشكه بود و اين كشور پايين‌تر از عربستان با 264 ميليارد بشكه، ايران با 136 ميليارد بشكه، عراق با 115 ميليارد بشكه و كويت با 101 ميليارد بشكه ذخيره قرار داشت. سال 2008 حجم ذخاير نفتي ونزوئلا به 172 ميليارد بشكه افزايش پيدا كرد. تقاضاي چنين كشوري، با اين ميزان از ذخاير نفتي، اهميت در اوپك و... بايد دقيق ديده شود.