يك تماس تلفني دردسرساز
دونالد ترامپ در گفت‌وگو با رييس‌جمهور تايوان مناسبات واشنگتن- پكن را
تحت‌الشعاع قرار داد
ميثم سليماني
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور منتخب امريكا همچنان با دست فرمان غيرقابل پيش‌بيني بودن جلو مي‌رود. در حالي كه هنري كسينجر وزيرخارجه سابق ايالات متحده به چين رفت تا خاطرات ماه عسل روابط ميان امريكا و چين را در دهه هفتاد ميلادي در دولت ريچارد نيكسون را زنده كند، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور منتخب ايالات متحده در اقدامي بي‌سابقه پس از چهار دهه در يك تماس تلفني خارج از عرف واشنگتن با همتاي خود از تايوان تلفني صحبت كرد. در اين تماس تلفني رييس‌جمهور تايوان، رياست‌جمهوري ترامپ را به وي تبريك گفت، موضوعي كه مي‌تواند روابط ايالات متحده و چين را قبل از مراسم تحليف مختل كند.
اين تماس تلفني حدود 10 دقيقه به طول انجاميد و براي نخستين‌بار از دهه 1970 بود كه يك رييس‌جمهور يا رييس‌جمهور منتخب ايالات متحده با يك رهبر تايوان سخن گفته است. اين سياست زماني اتخاذ شد كه ايالات متحده در دهه 70 ميلادي در دولت ريچارد نيكسون روابط خود را با پكن گسترش داد و رسما از سال 1979 روابط سياسي خود را با توجه به اختلافات چين با تايوان پايان داد تا بتواند روابط پايداري را با پكن آغاز كند. در اين بازه زماني اما ايالات متحده روابط غيررسمي خود با تايوان را گسترش داد و اين كشور دموكراسي پويايي را در طول دهه‌هاي اخير براي خود حفظ كرده است.
پكن اما فارغ از روابط سياسي غيررسمي ميان واشنگتن و تايوان، به‌شدت روي مناسبات و تغيير در پروتكل و سياست‌هاي رسمي ميان واشنگتن و پكن در خصوص تايوان حساس است و تماس دونالد ترامپ را يك اقدام تحريك‌آميز مي‌داند هرچند كه يك تماس تلفني بوده است. وانگ‌يي، وزير امور خارجه چين در واكنش به اين تماس تلفني گفت: بحث تايوان و قطع ارتباط رسمي امريكا با آن يكي از اساسي‌ترين پايه‌هاي توسعه روابط چين و ايالات متحده قرار گرفته است و ما اميدواريم كه هيچ چيزي اين پايه‌هاي بنيادين را خراب نكند. با اين حال زو‌فنگ، رييس دانشكده روابط بين‌الملل در دانشگاه نانجينگ به واشنگتن پست مي‌گويد: تماس تلفني ترامپ يك ضربه سنگين در روابط پكن و واشنگتن خواهد بود.
با اين حال سوال‌هاي بسياري در خصوص مكالمه تلفني ترامپ و رييس‌جمهور تايوان وجود دارد. ولي آنگونه كه مشخص است دفتر رييس‌جمهوري تايوان يك تماس تلفني انجام داده كه طرف مقابل نيز به آن پاسخ داده است. با اين حال تحليلگران بر اين باور هستند كه ترامپ هيچ ديدي از اتفاقي كه رخ داده نداشته است در صورتي كه از رييس‌جمهور منتخب انتظار مي‌رود كه ملاحظات بيشتري صورت دهد. باني گلاسر، مشاور ارشد آسيا در مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي مي‌گويد: حدس من اين است كه ترامپ راهنمايي در خصوص روابط خارجي ندارد. وي مي‌افزايد او هيچ ايده‌اي در مورد روابط پكن و تايوان ندارد. سوزان شيرك، رييس كرسي چين در دانشگاه كاليفرنيا در سن ديگو نيز مي‌گويد: اين حركت ضربه و يك نشانه بد براي سياست خارجي دونالد ترامپ است.
اما دونالد ترامپ در پاسخ به انتقادات درخصوص مكالمه تلفني با رييس‌جمهور تايوان در صفحه شخصي خود در توييتر نوشت: امريكا سالانه ميلياردها دلار مراودات تسليحاتي با تايوان دارد اما نمي‌تواند رياست‌جمهوري را تبريك بگويد. حالا سوال اينجاست كه چرا پس از اين تماس دونالد ترامپ آن را در توييتر خود به صورت جدي مطرح مي‌كند كه نشان داد حتي دونالد ترامپ از يك مشاور جدي در حوزه سياست خارجي برخوردار نيست. پل هنله از كاركنان شوراي امنيت ملي در دوره رييس‌جمهور جورج بوش و باراك اوباما در گفت‌وگو با واشنگتن پست گفت: اين حادثه نشان داد كه بايد كارشناسان وزارت خارجه و وزارت دفاع به سرعت جلساتي را در خصوص توجيه و آماده كردن دونالد ترامپ در خصوص چين بگذارند و اطلاعات اورا نيز به روزرساني كنند. وي مي‌افزايد امريكا و چين در برخي مناطق حساس اختلاف نظر طولاني مدت وجود دارد و نبايد گذاشت كه اين خطر بالقوه به يك خطر جدي تبديل شود.
شن دنگلي از دانشگاه فودان در شانگهاي نيز مي‌گويد: حقيقت اين است كه هنوز دونالد ترامپ روي بحث پكن و نوع روابط با چين هيچ مانوري نداده است. با اين حال او اگر رييس‌جمهور ايالات متحده بود مي‌توانست به قطع روابط ديپلماتيك ميان چين و ايالات متحده منجر شود. با اين حال برخي كارشناسان معتقدند اين اشتباهات بهتر است قبل از رييس‌جمهور شدن رخ دهد تا اينكه او رييس‌جمهور شود.
سفر ناگهاني كسينجر به پكن
شي جين پينگ، رييس‌جمهوري چين روز جمعه با هنري كسينجر، وزير خارجه سابق ايالات متحده در پكن ديدار كرد و گفت كه پكن در حال تماشاي سياست‌هاي ايالات متحده از نزديك پس از انتخابات رياست‌جمهوري و پيروزي دونالد ترامپ است. اين در حالي است كه ترامپ در طول مبارزات انتخاباتي خود انتقادات شديدي را نسبت به سياست‌هاي چين بيان كرده بود و حتي وعده داد كه تعرفه واردات از چين را به 45درصد افزايش مي‌دهد و پكن را متهم به كنترل نرخ ارز خود كرد. اين در حالي بود كه تنها چند روز پس از پيروزي شي جين پينگ و دونالد ترامپ با يكديگر تلفني صحبت كردند و شي جين پينگ عنوان كرد كه همكاري تنها گزينه انتخابي ميان چين و ايالات متحده است.
با اين حال شي جين پينگ خطاب به كسينجر گفت كه ما اكنون در يك لحظه كليدي قرار داريم. وضعيت امريكا را از نزديك رصد مي‌كنيم و دوره گذار را به دقت بررسي مي‌كنيم. وي افزود: به‌طور كلي ما مي‌خواهيم كه ببينيم روابط ميان چين و ايالات متحده رو به جلو و به شيوه‌اي پايدار حركت مي‌كند. رييس‌جمهور چين تاكيد كرد: چين و ايالات متحده بايد از ادامه توسعه پايدار در روابط تجاري دوجانبه‌اي كه براي دو طرف سودمند است، حمايت كنند. وي تصريح كرد: توسعه روابط و برقراري روابط ديپلماتيك نشان مي‌دهد كه منافع مشترك چين و ايالات متحده به مراتب بيشتر از اختلافات است. شي جين پينگ همچنين تاكيد كرد: ما در حال حاضر تلاش مي‌كنيم تا يك اطمينان از انتقال روابط پايدار چين و ايالات متحده صورت گيرد و در اين نقطه يك شروع جديد از ادامه توسعه پايدار در روابط چين و امريكا به وجود آيد و فصل جديدي از روابط نوشته شود.
گفتني است كسينجر در دوره وزارت امورخارجه خود در دولت نيكسون پايه‌گذار احياي روابط پكن و واشنگتن بود و در روز جمعه از شي جين پينگ براي چنين جلسه‌اي تشكر كرد. اين ديدار در حالي صورت گرفته است كه دو هفته پيش كسينجر و ترامپ در نيويورك با يكديگر ديدار كردند كه طبق بيانيه تيم ترامپ تمركز گفت‌وگوي ميان دو طرف روي روابط با چين بوده است.
كسينجر 93ساله در مصاحبه خود نيز با فريد زكريا پس از ملاقات با ترامپ گفت: ترامپ نمي‌تواند به همه وعده‌هايي كه در دوره انتخابات مطرح كرده عمل كند. با اين وجود نه واشنگتن و نه پكن دليلي درخصوص سفر كسينجر مطرح نكرده‌اند. اما كارشناسان و ناظران سياسي معتقدند كه سفر كسينجر به اين دليل صورت گرفته تا تصويري شفاف‌تر از روند انتقال در امريكا به پكن ارايه دهد و از نگراني‌ها درخصوص بي‌ثباتي در روند انتقال رهبري در واشنگتن بكاهد. پروفسور ژانگ ژينژو، استاد دانشكده روابط بين‌المللي و ديپلماسي مطالعات خارجي پكن در گفت‌وگو با بيزينس ايسنايدر گفت: مردم نگران هستند، زيرا با توجه به صحبت‌ها در طول مبارزات انتخاباتي در خصوص چگونگي نگرش ترامپ به پكن به‌شدت نگران شده‌اند. وي مي‌افزايد: در چنين شرايطي كسينجر بر اساس درك خود از ترامپ يك پيام همكاري را براي چين ارسال كرده كه در قالب رياست‌جمهوري ترامپ باقي بماند. ژانگ تصريح كرد: كسينجر نقش كليدي در شكل دادن به روابط چين و ايالات متحده بازي كرده است و او همچنين موافق يك رابطه همكاري و پايدار بين چين و ايالات متحده است.
سو هائو، استاد دانشگاه امورخارجه چين در پكن گفت: كسينجر ارتباطات گسترده‌اي با رهبري چين و همچنين دفتر دونالد ترامپ دارد كه تا قبل از رفتن ترامپ به كاخ سفيد مي‌تواند از آن استفاده كند. پروفسور چو شهلونگ نيز معتقد كه كسينجر بنا دارد تا نگراني پكن از دونالد ترامپ را به او انتقال دهد و در صورت لزوم تا زماني كه ترامپ در نيويورك است اين نگراني را بر طرف كند. با اين وجود هرچند كه كسينجر اكنون سمت رسمي در امريكا ندارد، اما ملاقات رييس‌جمهور چين با كسينجر 93 ساله نشان‌دهنده اعتباري است كه پكن براي شخص او قايل است و از طرفي كسينجر نيز به نظر مي‌رسد در اين سفر قصد داشت تا نگراني‌هاي پكن را از شرايط به وجود آمده در امريكا برطرف كند، هرچند كه ترامپ با اقدامات خود كماكان غيرقابل پيش‌بيني به نظر مي‌رسد.