آغاز سي‌وپنجمين جشنواره فيلم فجر با ياد شهداي آتش‌نشان
وزير ارشاد: ما به سينما گران بزرگ اعتماد و باور داريم
الهام نداف
سي‌وپنجمين جشنواره فيلم فجر در حالي آغاز شد كه طبق روال هر سال، بليت‌هاي اين مراسم به راحتي و با قيمت بالا در بازار سياه خريد و فروش شد. قيمت پايه اين بليت‌ها 100 هزار تومان بود و با افزايش تعداد آنها، قيمت تا 80 هزار تومان هم كاهش پيدا مي‌كرد. جالب اينجاست كه بخش عمده خريد و فروش اين بليت‌ها به واسطه يك نهاد فرهنگي و هنري بود.
با اين همه افتتاحيه جشنواره فيلم فجر بدون كمترين اتلاف وقت، در ساعت 19:10 در برج ميلاد آغاز شد. اين مراسم نيز تحت‌الشعاع اتفاقات هفته اخير و آتش‌سوزي ساختمان پلاسكو بود و مجيد برزگر كارگردان آن دكور و چيدمان مراسم را با توجه به اين حادثه تغيير داده بود. از همين رو احسان كرمي مجري افتتاحيه با پيراهن مشكي روي سن حاضر شد و صحبت‌هاي خود را با با ياد و خاطره كاظم افرندنيا، بازيگر تازه درگذشته سينما و تلويزيون و گراميداشت شهداي آتش‌نشان ساختمان پلاسكو آغاز كرد. در ادامه عكس‌هايي از فاجعه آتش‌سوزي در پلاسكو و درگذشت تعدادي از هموطنان و شهداي آتش‌نشان و تصاويري به بهانه بزرگداشت شهداي نيروي انتظامي از جمله شهيد عباس كنعاني براي حاضران پخش شد.
محمد حيدري نخستين سخنران اين مراسم بود، دبير سي‌وپنجمين جشنواره فيلم فجر كه براي دومين سال پياپي اين مسووليت را بر عهده دارد. هرچند او به يك تبريك و يك قدرداني بسنده كرد: «آغاز مي‌كنيم آيين سي‌وپنجمين جشنواره فيلم فجر را با ياد و نام پرودگار بزرگ و ياد و نام جانفشانان آتش‌نشان، مرزداران و فاتحان بزرگ. اميد سال جديد، سال پررونقي براي سينماي ايران باشد. سال نوي سينماي ايران مبارك.»
خانواده عباس كنعاني نخستين كساني بودند كه در ادامه اين مراسم مورد تقدير قرار گرفتند. سيدرضا صالحي‌اميري، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي و حجت‌الله ايوبي رييس سازمان سينمايي براي اهداي لوح تقدير به خانواده اين شهيد نيروي انتظامي روي سن حاضر شدند.
تقدير از آتش‌نشانان حادثه پلاسكو
دومين تقدير از امير مهديان، آتش‌نشاني كه در فاجعه پلاسكو صدمه ديده بود، صورت گرفت. او پيش از حاضر شدن روي سن از حاضران درخواست كرد به احترام شهداي آتش‌نشان دست نزنند. حاضران او را با ذكر صلوات تا روي سن بدرقه كردند اما احساسات مانع از اجابت درخواست او شد و حاضران در سالن بي‌وقفه مهديان را مورد تشويق قرار دادند. او در سخنان كوتاهي از روزهاي حادثه و ساعت‌هاي عجيبي كه بر او و ديگر آتش‌نشانان گذشته است، گفت: «صحنه‌هاي عجيبي آنجا ديدم و گل‌هاي ما پرپر شدند. البته حضور همه مردم و كمك نهادها به ما دلگرمي داد. فضا درست مانند تفحص در جبهه بود ما يكي يكي بچه‌هاي‌مان را از زير آوار درآورديم. بچه‌هاي ما با خون خود سه ساعت ساختمان را سرپا نگه داشتند تا مردم نجات پيدا كنند. ساختماني كه مي‌توانست در مدت يك ساعت فرو بريزد، اما كاري كردند كه همه از ساختمان خارج شوند. ما به شغلي كه انتخاب كرده‌ايم افتخار مي‌كنيم ولي از مردم هم مي‌خواهم ايمني را رعايت كنند تا ديگر از اين اتفاق‌ها رخ ندهد.»
در بخش ديگري از مراسم با پخش كليپي از 30 سال فعاليت محمد كاسبي در عرصه سينما و تلويزيون تجليل شد. مجيد مظفري و همايون ارشادي براي تقدير از اين بازيگر پيشكسوت روي سن حاضر شدند.
ايوبي: سينماي ايران سينماي اميد است
حجت‌الله ايوبي، رييس سازمان سينمايي در ادامه آيين افتتاحيه اين مراسم، پشت تريبون قرار گرفت. او هم كه تحت تاثير عكس‌هاي پخش شده از شهداي نيروي انتظامي و ساختمان پلاسكو بود، از اميد جان گرفته در سينماي ايران حرف زد، اميدي كه بعد از چهار سال حضور دولت يازدهم در ميان جوانان دميده شده است: «فكر مي‌كنم سال ۹۶ سال درخشان سينماي ايران به شمار مي‌رود. ما فيلمسازاني داريم كه با خون دل فيلم مي‌سازند و سينماي ايران را در جهان مطرح كرده و مي‌كنند. امسال چهارمين سالي است كه در خدمت شما هستم امسال چهارمين و آخرين جشنواره دولت يازدهم را برگزار مي‌كنيم.»
به گفته او زماني كه دولت يازدهم روي كارآمد، سينماي ايران در شرايط بسيار سختي بود اما در ادامه با همدلي سينماگران اين هنر روز به روز پيشرفت كرد: «سينماي ايران سينماي اميد است و اين مساله هيچ‌وقت دور از دسترس نيست. زماني كه فيلم‌هاي شما را ديدم خستگي چهارساله‌ام از بين رفت. امسال سال تثبيت فيلمسازان جوان است. امسال نيمي از توليدات سينماي ايران در جشنواره براي فيلمسازان جوان است؛ فيلمسازاني كه زير سايه پيشكسوتان رشد كردند.»
ايوبي در ادامه صحبت‌هاي خود با اشاره به اميدي كه در فيلم‌هاي سينماگران جوان موج مي‌زند، گفت: «در فيلم‌هاي اجتماعي ما اميد موج مي‌زند كه اين خواسته مقام معظم رهبري بود. همچنين فيلم‌هاي دفاع مقدس نيز توليد شد كه آثار قابل‌توجهي است. به شما اطمينان مي‌دهم كه همه مسوولان كشور به خصوص مقام معظم رهبري كه هميشه حامي ما هستند. افتخار مي‌كنيم در كشوري هستيم كه در اين جهان ناامن فرهنگ‌وهنر برايش مهم است و چقدر ما تحت تاثير كساني هستيم كه اين روزها به نام آنهاست. از سينماگران عزيزي كه يك سال تلاش خالصانه‌شان را به مردم ايران تقديم مي‌كنند و از دبير محترم كه با عشق و علاقه اين جشنواره را به اين زيبايي برگزار مي‌كند، تشكر مي‌كنم.»
اما بخشي از صحبت‌هاي رييس سازمان سينمايي در اين مراسم هم در واكنش به اظهارنظر اخير ترانه عليدوستي درباره تجريم اسكار امسال بود. ايوبي با يادآوري صحبت‌هاي اين بازيگر گفت: «اين قدرت سينماي ايران را نشان مي‌دهد كه يك بانوي ايراني مراسم اسكار را تحريم كند و خبر اين اتفاق در بيشتر رسانه‌هاي دنيا بازتاب داشته باشد. سينماداران ما مرزداران كشورند همانطور كه عباس كيارستمي و اصغر فرهادي‌ها فرهنگ و هنر ايران را به تمام دنيا عرضه مي‌كنند.»
او در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود، با كنايه نسبت به شرايط فرهنگ و هنر و تلاش سخت فيلمسازان، عنوان كرد: «اگر اين صحنه‌ها آراسته مي‌شود به خاطر خون دل‌ها و خون جگرهايي است كه خيلي‌ها مي‌خورند. فيلمسازاني كه با تلاش فراوان سينماي ايران را به عنوان افتخار ايران در جهان معرفي كردند. سخنران اين جلسه من نيستم، آقاي صالحي‌اميري است. اين چهارمين سالي است كه در خدمت شما هستم. چهارمين دوره‌اي است كه جشنواره فيلم فجر را برگزار مي‌كنيم، وقتي اين چهارسال را مرور مي‌كنيم، مي‌بينم چقدر ابتداي كار فضا تلخ بود و من چقدر بايد براي شما بايد شمس و مولانا مي‌خواندم كه به آينده اميدوار شويد. اصناف سينما چندين و چندپاره بودند و در مقابل هر صنف ديگري قرار گرفته بود. امروز سينما يك مطالبه است و با همراهي شما و فهم متقابل‌تان من به شما اطمينان مي‌دهم دهه 90 دهه روشني براي فرهنگ و هنر ايران است. جشنواره امسال، جشنواره اميد است. سينماي اميد ديگر يك آرزوي ناشناخته نيست. باور كنيد تمام خستگي‌هاي چهار ساله از تنم به در رفت. خدا را شكر كه عمر ناقابلم را براي شما گذاشتم.»
تقدير از غلامرضا موسوي، تهيه‌كننده سينما نيز بر عهده، فرشته طائرپور و محمد مهدي دادگو بود. اين تهيه‌كننده سينما از روزهاي شروع كار خود گفت، روزهايي كه سه تن از دوستان او تصميم به ساخت فيلم گرفتند: «آن زمان به من پيشنهاد دادند كه به صورت تعاوني فيلم بسازيم و من هم قبول كردم. در همان زمان مديران جوان از جمله علي مرادخاني، مهدي مسعودشاهي و محمدمهدي حيدريان من را در اين راه همراهي كردند. بعد از آن من فعاليت‌هاي صنفي را دنبال كردم.»
او در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود به دشواري‌هايي كه در دولت دهم با آن مواجه بود، اشاره كرد: «من يك بار بعد از انقلاب و به دليل روحيه انقلابي حاكم بر جامعه و يك بار هم بدون انقلاب و زمان استقرار دولت دهم، با مشكل مواجه شدم. اما اين‌بار تنها يك دولت تغيير كرده بود ولي برخي دوستان صنف‌سازي كردند و خانه سينما تعطيل شد، همانطور كه همه دوستان مي‌دانند، بايد آن افراد را مي‌بخشيديم و به هر حال بخشيديم اما نبايد فراموش كنيم كه آنها چه كردند و نبايد برخي از مسوولان محترم در سينما مقدرات صنف را در اختيار كساني بگذارند كه سابقه شان را مي‌دانيم. من از ترانه عليدوستي از طرف خودم و همكارانم تشكر مي‌كنم. كار او خيلي موثر بود. من به احترام او كلاهم را از سر برمي‌دارم و طبيعتا آخرين تشكرم از همسرم است كه توانسته من را 38 سال تحمل كند.»
صالحي اميري:به خانواده سينما به مثابه سرمايه اجتماعي نگاه مي‌كنيم
در بخش ديگري از اين مراسم سيدرضا صالحي اميري پشت تريبون حاضر شد و صحبت‌هاي خود را اينگونه آغاز كرد: «امروز قبل از اينكه به ديدار شما بيايم فكر مي‌كردم چه پيامي را براي جامعه بزرگ و نجيب سينما بياورم و از منظر انساني و اجتماعي چه پيامي را براي اين جمع بزرگ داشته باشم و بازگو كنم. قبل از آمدن به اينجا ديداري با رييس‌جمهور داشتم و سلام ايشان را به شما ابلاغ مي‌كنم.»
وزير ارشاد در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود جشنواره فيلم فجر را يادآور نشاط، تحريك و پويايي دانست: «سينماي ايران امروز زبان گويا و موثر جامعه‌اي است كه در تحولات دهه چهارم انقلاب اسلامي بيش از هر زمان ديگري رويكرد جامعه‌محوري دارد و مسائل اجتماعي در آيينه سينما هويداست. امروز توجه به اين هنر به يك نياز اجتماعي تبديل شده است چنان كه توجه مخاطبين در سال‌هاي اخير مويد اين مساله است. ما امروز به خانواده سينما كه جملگي خانواده ارزشمندي هستند، فراتر از سرمايه انساني و فرهنگي و به مثابه سرمايه اجتماعي نگاه مي‌كنيم.»
او در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود تاكيد كرد صيانت از حقوق ذاتي اصحاب سينما را وظيفه خود مي‌داند: «نقش اين قشر در توسعه فرهنگي بي‌بديل است، ما به سينماگران بزرگ اعتماد و باور داريم و معتقديم به كمك شما مي‌توانيم به افزايش نشاط اجتماعي و توسعه اخلاقي اميداور باشيم. اجازه مي‌خواهم اين ضيافت را جشنواره اميد و نشاط بنامم.»
به گفته صالحي اميري حضور جوانان در جشنواره‌هاي فجر، فضايي پر اميد و فردايي پر نشاط را نويد مي‌دهد: «اين انتظار و مسووليت ما را بيشتر مي‌كند. ما وظيفه داريم زيرساخت‌هاي اين مساله را فراهم كنيم و عدالت فرهنگي را ايجاد كنيم. من به ضرورت تشكيل سازمان نظام صنفي هنر اعتقاد دارم و همچنان كه در ديدار با تشكل‌هاي سينما تاكيد كردم براي تشكيل اين نهاد تلاش مي‌كنم.» وزير ارشاد در ادامه به مساله تكثر فرهنگي پرداخت، مساله‌اي كه قبولش دارد و به آن به چشم يك فرصت و نه تهديد، نگاه مي‌كند: «من به تكثر فرهنگي اعتقاد دارم و آن را يك فرصت و نه تهديد مي‌دانم. سينماي ايران مي‌تواند با هوش گسترده خود آيينه‌اي شفاف نسبت به واقعيت‌هاي جامعه مقابل ما قرار دهد و آسيب‌هاي اجتماعي را كم كند. امروز بستر مناسبي براي سينماگران ما فراهم است تا با نگاه هوشمند خود پرچم‌دار ايران باشند. استمرار حضور موفق جهاني و تلاش براي پيوستن به توليدات جهاني يعني درخت تنومند ايران ثمره بزرگي به نام سينما دارد. سينمايي كه بيانگر آسيب‌هاي اجتماعي است و با جامعه همدردي و همنوايي مي‌كند.»
كلاري از تورج منصوري تقدير كرد
در ادامه بزرگداشت تورج منصوري با پخش تصاويري درباره او و با سخنان محمود كلاري، فيلمبردار و عكاس برگزار شد. كلاري گفت: «امشب به خواسته خودم در اين برنامه هستم چون مي‌خواستم در اين لحظه باشكوه در كنار تورج منصوري باشم. او سهم بزرگي در زندگي من دارد. وقتي وارد سينما شدم، چيزي از فيلمبرداري نمي‌دانستم و فقط يك عكاس بودم اما تورج نخستين استاد من در فيلمبرداري است و بي‌دريغ مرا كه هيچ از سينما نمي‌دانستم، تحمل كرد و بسيار به من آموخت. آموزه‌هاي او تا اين لحظه با من است. او حتما در ارتقاي سطح زيبايي‌شناسي مخاطبان سينما نقش دارد. بسياري از همتايان من با او وارد سينما شدند و از او آموختند.»
بعدتر تورج منصوري به دعوت كلاري و با همراهي دختر و پسرش روي صحنه رفت و تنها به بيان چند جمله بسنده كرد: «امشب درباره من مطالبي گفته شد كه با خودم فكر مي‌كنم آيا اين حرف‌ها واقعيت دارد؟ اگر امشب به حرف من گوش مي‌دهيد، تنها خواهشم اين است كه ساختمان پلاسكو را فراموش نكنيد! و در نظر داشته باشيد هواي تهران و ديگر شهرهاي بزرگ هم ممكن است فاجعه‌هاي پلاسكوي آينده باشد!»
شادمهر راستين: همه ما آرتيست هستيم
تقدير از سال‌ها فعاليت فرهاد توحيدي پايان‌بخش مراسم افتتاحيه سي‌وپنجمين جشنواره فيلم فجر بود. شادمهر راستين كه به همراه شهرام اسدي روي صحنه حاضر شده بود به تمجيد از توحيدي پرداخت و با اشاره به مقطع تعطيلي خانه سينما نيز اشاره كرد «دوراني كه خيلي مشكل داشتيم پيك صلح بود و الان هم پيوند با نسل آينده را برقرار مي‌كند.»
اين هنرمند با بيان اينكه «فرهاد توحيدي در بالاترين سطح مديريتي و مسووليت كار كرده» البته به ماجراي رفتار عباس جديدي و واكنش هنرمندان كنايه‌اي زد. «فرهاد توحيدي آرتيست است، آقاي كيانيان هم آرتيست است. همه ما آرتيست هستيم و جا دارد مسووليت‌هاي اجتماعي را بپذيريم و وارد شويم. من در رديف اول بيشتر از نمايندگان شوراي شهر مدير مي‌بينم.»
فرهاد توحيدي نيز خود را «ذره‌اي بين همكاران هنرمندش» توصيف كرد و خطاب به وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي گفت: «از اين بابت كه برخي از بزرگ‌ترين سينماگران ايران فيلم داشتند اما در جشنواره نيستند گلايه دارم؛ به خصوص از جاي خالي يكي از با فرهنگ‌ترين و با فضيلت‌ترين كارگردانان سينماي ايران كيانوش عياري و كاناپه»
اين فيلمنامه‌نويس «خودش را خادم صنعت سينماي ايران» توصيف كرد «خوشحالم مي‌خواهيد نظام صنفي شكل دهيد كه اگر بشود يك گره بزرگ را باز كرده‌ايد تا ما هم مثل سازمان نظام مهندسي و سازمان نظام پزشكي صاحب نظام باشيم. صنعت با خودش فرهنگ مي‌آورد. به اين ترتيب ديگر جايي پيدا نمي‌شود كه 90 سينما داشته باشد و به پروانه نمايش دولت توجه نكند. صنعت كه بيايد اين مناسبات شكسته مي‌شود.»
او در بخش ديگري از صحبت‌هايش افزود: صنعت به مالكيت خصوصي احترام مي‌گذارد. به عنوان يك فعال سينمايي درخواست مي‌كنم، مطالبه مي‌كنم حق تصميم‌گيري را به خارج از سينما منتقل يا تنفيذ نفرماييد. اقتدار خودتان را به عنوان وزير ناشي از اقتدار و نفوذ هنرمندان كشور بدانيد. شما اگر اقتدار خود را اينجا جست‌وجو كنيد وزير مقتدري خواهيد بود. اميدوارم جنابعالي به همراه ديگر دوستان‌تان در دولت دوازدهم نيز توفيق پيدا كنيد.
احسان كرمي: امشب فردي با خانواده‌اش بين ما حضور دارد حرفه‌اش كمي به او بي‌رحمي كرد. سپس با آرزوي سلامتي براي تمامي بيماران به حضور اصغر شاهوردي در سالن اشاره كرد.