صداي پاي تحول انساني
در سيستان و بلوچستان
محمد بلوچ زهي
بخشدار مركزي نيك شهر
در جامعه سنت‌گراي سيستان و بلوچستان پيش از اين، بيان ضعف‌ها، خلأها و ناهنجاري‌هاي فرهنگي و اجتماعي امري بسيار نكوهيده و ناپسند تلقي مي‌شد كه هر كس پيه خود انتقادي را به تن مي‌ماليد يا انگ خود فروخته بر آن مي‌چسبيد يا ستون پنجم دشمن لقب مي‌گرفت يا اينكه طرد مي‌شد و با واكنش سخت جامعه مواجه مي‌گشت. عدم پذيرش ضعف‌ها و چشم بستن بر واقعيت‌هاي موجود چنان در جامعه سنت‌گراي سيستان و بلوچستان ريشه دوانده بود كه حتي نيروهاي درس‌خوانده تاب نقد از درون را نداشته و بيش از اينكه بيان ضعف‌هاي دروني با هدف اصلاح عام مردم را به واكنش وادار كند، اين درس‌خواندگان بودند كه تهاجم‌گونه در قبال نقد از درون موضع مي‌گرفتند. در برهه‌اي از زمان وصف خوبي‌ها و فخر به گذشته مجال نقد از درون و آسيب‌شناسي ناهنجاري‌ها و ضعف‌هاي موجود در جامعه سنت‌گرا و مذهب‌محور بلوچستان را گرفت و همين امر سبب ايستايي در توسعه شد. اما طي سال‌هاي اخير اين اقدام ترقي‌خواهان بلوچ يعني نقد جامعه بلوچستان با هدف توسعه و رفع برخي از ناهنجاري‌هاي درگير در جامعه كنوني ابعادي تازه و اميدوار‌كننده به خود گرفته تا جايي كه جدا از ابعاد نظري نقد از درون، اين مقوله تا آنجا پيش رفته كه وارد فاز هنري نيز شده است. پذيرش اين واقعيت كه بيان ناهنجاري‌هاي فرهنگي و اجتماعي و انتشار بي‌واهمه و عدم سانسور واقعيت‌ها و ناآگاهي‌هاي موجود در جامعه مي‌تواند سبب آگاه بخشي و توسعه همه شمول جامعه شود گويا جاي پاي خود را در ميان تحولگرايان و حتي جامعه كم‌كم دارد باز مي‌كند.شايد هنر يكي از قوي‌ترين ابزارهاي تحجر و تعصب‌زدايي باشد كه با ظرافت و بدون حساسيت بتواند راه را بر توسعه و ترقي مناطق كمتر برخورداري چون سيستان و بلوچستان باز كند و در صورت تمركز دولت‌ها به مقوله‌هاي فرهنگي و اجتماعي مي‌تواند منشأ اثر باشد. اگر بر اين مهم باور داريم كه راه ترقي جامعه از توسعه نيروي انساني و ارتقاي سطح بينش و دانش مردم مي‌گذرد بايد همه عرصه‌ها در خدمت تحول و توسعه اين منطقه باشند كه در دولت يازدهم با ايجاد فضاي باز فرهنگي، اخذ مجوز كتاب دادشاه نوشته اكبر رييسي براي نخستين‌بار، برگزاري مراسم‌هاي فرهنگي، اعزام تيم‌هاي مختلف فرهنگي و ورزشي به خارج از كشور و زمينه گسترش موسيقي و هنر در سيستان و بلوچستان تا حدودي براي تعالي و ارتقاي آگاهي مردم اقدامات موثري بود كه انجام شد. ايجاد فضاي باز فرهنگي و اجتماعي طي مدت چهار سال دولت تدبير و اميد، اعتماد به نيروهاي تحصيلكرده، لحاظ كردن شايسته‌سالاري در انتصاب‌ها، فراهم كردن عرصه حضور براي بانوان در مناصب مختلف، ايجاد فضاي گفت‌وگو و تعامل بين اليت و جوانان سبب جهشي چشمگير در روند توسعه نيروي انساني شده است. در تحولي ديگر طي مدت چهار سال گذشته باتوجه به فراهم بودن بستر لازم براي فعاليت‌هاي فرهنگي، اين مهم منجر به رواج سبك‌هاي نوين موسيقي بلوچي و ظهور خوانندگان ترقي خواه و توسعه نگر به ويژه در سبك رپ شد كه ذات اين سبك موسيقي با خود انتقادي گره خورده است. با ظهور نسل جديد موزيسين‌هاي تحول خواه بلوچ و در پيش گرفتن راهبرد نقد از درون در كنار اليت، نويسندگان و كنشگران شايد كمتر كسي متصور بود كه موزيسين‌هاي ترقي خواه بتوانند همگام با روشنفكران راه را براي اصلاح و اصلاح‌گري و اصلاح‌پذيري باز كند اما نه‌تنها توليدات تابوشكنانه موزيسين‌هاي جوان ايجاد حساسيت نكرد بلكه اين آثار جوان‌گرايانه با تم نقد به يكباره مورد استقبال چشمگير جامعه و جوانان و تحصيلكردگان بلوچ قرار گرفت. به تازگي در كنار نويسندگان و اهالي رسانه، هنرمندان نوظهور و مترقي‌خواه بلوچ گام‌هاي خويش را براي ارتقاي سطح بينش و آگاهي جامعه بلوچ و زدودن غبار تعصب و تحجرگرايي استوار كرده‌اند تا بلكه بتواند با ظرفيت‌هاي عظيمي چون هنر به اصلاح اين رويه بپردازند. ظهور چهره‌هاي خلاق و جوان در نسل جديد موسيقي بلوچي و توليد موزيك با استفاده از سبك‌هاي روز پاپ، رپ، راك، جاز به ويژه در سبك رپ به درستي توانسته جايگزين مناسب موسيقي مشابه غيربلوچي باشد براي تغيير نگاه‌ها باتوجه به درك بهتر محتوا و مفاهيم توليد شده آثار به زبان بلوچي. عبدل علي هوت و وحيد تركش (حسين زهي) از جمله خوانندگان نوظهور جوان، خلاق و محبوب موسيقي بلوچستان هستند؛ يكي در سبك پاپ و ديگري در سبك رپ كه با عبور از كليشه‌هاي موسيقايي معمول و در پيش گرفتن رويه‌اي اصلاح‌گرايانه به محبوبيتي غيرقابل تصور دست يافته‌اند كه مي‌طلبد نهادهاي مرتبط از لحاظ مادي و معنوي به حمايت اين گونه استعدادهاي ارزشمند انساني بپردازند تا بيش از اين راه براي توسعه نيروهاي تحول‌گرا بازشود. باز كردن جاي پاي هنر و آثار توليدي انتقادي و اصلاح محور با هدف رفع برخي از ناهنجاري‌هاي اجتماعي مي‌تواند نويد يك تحول انساني را براي مردم بلوچ در آينده‌اي نه‌چندان دور به دنبال داشته باشد و همين امر علاقه‌مندان به توسعه سيستان و بلوچستان را بيش از پيش اميدوار و خرسند كرده است.