جانسون با هدف احياي نقش بريتانيا در منطقه به ايران آمد
خاورميانه از مسير تهران
شهاب شهسواري
بوريس جانسون، وزير خارجه بريتانيا دو روز پيش از آنكه به تهران سفر كند در سخنراني‌‌اي در مورد آينده سياست خارجي بريتانيا پس از برگزيت، از اهميت خاورميانه براي كشورش گفته‌بود. او در سخنانش تاكيد كرده بود كه بريتانيا بايد جرات كند دوباره به خاورميانه بازگردد تا با ايفاي نقش سازنده، جلوي دهه‌ها جنگ و خونريزي بيشتر در منطقه را بگيرد. جانسون تاكيد كرده‌بود زخم‌هاي باقيمانده از دخالت بريتانيا در جنگ‌هاي عراق و ليبي، نبايد جلوي ايفاي نقش تازه بريتانيا به عنوان يك قدرت سازنده را بگيرد. دو روز بعد از اين سخنراني، نخستين مقصد سفر جانسون، خاورميانه بود. او بامداد شنبه از لندن پرواز كرد تا بعد از توقفي كوتاه در مسقط پايتخت عمان و ديدار و گفت‌وگو با سلطان قابوس، به تهران بيايد. جانسون در روز اول سفرش به تهران با محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه، علي لاريجاني، رييس مجلس شوراي اسلامي و علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي ديدار و گفت‌وگو كرد. جانسون در ديدار با همه مقام‌هاي ايران، بر تعهد و پايبندي كامل كشورش بر اجراي برجام تاكيد كرد. جانسون همچنين قرار است با حسن روحاني رييس‌جمهور اسلامي ايران و علي‌اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي، ديدار و گفت‌وگو كند.
تاكيد بر پايبندي به برجام
نخستين ديدار جانسون در تهران، گفت‌وگو با همتاي ايراني‌اش محمد جواد ظريف در وزارت امور خارجه بود. در اين ديدار طرفين درخصوص موضوعات مختلف روابط دو جانبه، از جمله روابط اقتصادي، بانكي و تجاري و اهميت گسترش آن، مسائل منطقه‌اي، موضوعات بين‌المللي، به ويژه تعهدات همه طرف‌هاي برجام به اجراي آن، رايزني و تبادل نظر كردند. مساله تسهيل روابط بانكي ميان تهران و لندن، يكي از مسائلي است كه با وجود گذشت 2 سال از اجرايي شدن برجام همچنان به عنوان يك مانع مهم در مبادلات اقتصادي و مالي دو كشور باقي مانده است تا حدي كه بر اساس گزارش رسانه‌ها، سفارت جمهوري اسلامي ايران در لندن، هنوز موفق به باز كردن يك حساب براي انجام مبادلات مالي‌اش از طريق بانك‌هاي بريتانيايي نشده است. بوريس جانسون، اما در اين ديدار بار ديگر تعهد و حمايت كامل كشورش از برجام را مورد تاكيد قرار داد. به گزارش اداره كل ديپلماسي رسانه‌اي وزارت امور خارجه، وزير خارجه بريتانيا در اين ديدار با اشاره به اينكه برجام از اهميت و ارزش بالايي براي انگلستان برخوردار است، بر تعهد اين كشور بر اجراي كامل آن تاكيد كرد. وزير امور خارجه انگلستان همچنين خواهان گسترش همكاري‌ها و روابط و نيز تداوم رايزني‌ها با جمهوري اسلامي ايران شد. جانسون پس از گفت‌وگو با ظريف به ديدار رييس مجلس شوراي اسلامي رفت.
سفارت خود را به قدس نمي‌بريم
بوريس جانسون در روز اول حضور خود در تهران، با علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران ديدار و گفت‌وگو كرد. شمخاني در اين ديدار رفتار امريكا در برابر برجام را «فاجعه تمام‌عيار» توصيف كرد و همچنين از پايين بودن «مبادلات و همكاري‌هاي اقتصادي ميان دو كشور» اظهار نارضايتي كرد. جانسون در اين ديدار تاكيد كرد: «برجام توافقنامه‌اي چند جانبه و بين‌المللي است كه اجراي كامل آن به نفع صلح و ثبات جهاني است. » شمخاني در اين ديدار در عين حال بر تاثير ايران در مبارزه با تروريسم تاكيد كرد و گفت: «ما در مقابله با تروريسم جدي هستيم و اگر سياست‌ها و اقدامات عملي جمهوري اسلامي به بهاي تقديم صدها شهيد نبود، امروز داعش حكومت عراق و سوريه را در دست داشت و به همسايگي اروپا رسيده بود.» وي اضافه كرد: «فلسطين كشوري يكپارچه با پايتخت واحدي بوده و تصميم جديد امريكا به طور قطع موجب بازگشتن موضوع فلسطين به عنوان مساله اصلي جهان اسلام و انسجام بيشتر مسلمانان براي مقابله با رژيم كودك‌كش صهيونيستي و احقاق حقوق مردم مظلوم فلسطين خواهد شد.» وي با تاكيد برحق انتخاب دولت و نام حكومت از سوي مردم اصلي سرزمين فلسطين افزود: «بدون شك مردم فلسطين نام اسراييل را براي كشور خود انتخاب نخواهند كرد و اين ترجمان حذف اسراييل از نقشه جهان است.» بوريس جانسون در اين زمينه با تاكيد بر مخالفت لندن با تصميم ايالات متحده امريكا در به رسميت شناختن قدس به عنوان پايتخت اسراييل و انتقال سفارت خود به اين شهر افزود: «اقدامات يكجانبه دستيابي به صلح را دشوار مي‌كند. » جانسون گفت: «انگليس تصميمي براي انتقال سفارت خود به قدس نداشته و ما سفارت خود را در تل‌آويو نگه مي‌داريم.» دريابان شمخاني در اين ديدار همچنين از سياست بريتانيا در فروش و انتقال سلاح به كشورهاي متجاوز به يمن انتقاد كرد.
اميد به گفت‌وگوهاي سازنده
بوريس جانسون پيش از اينكه لندن را به سمت تهران ترك كند، در بين خبرنگاران گفته‌بود: «ايران كشوري موثر در منطقه‌اي به لحاظ استراتژيك مهم اما در عين حال شكننده و بي‌ثبات است. شرايط اين منطقه به‌شدت در امنيت و رونق بريتانيا موثر است. » به گزارش ديلي تلگراف جانسون تاكيد كرد: «نخستين ديدار من از ايران فرصتي براي گفت‌وگوهاي بيشتر در موضوعات مهم متعدد است، از جمله پيدا كردن راه‌حلي سياسي براي منازعات دردناك يمن و ايجاد دسترسي‌هاي بشردوستانه براي كساني است كه در شرايط سختي در منطقه گرفتار شده‌اند.» وزير خارجه بريتانيا قبل از سفرش تاكيد كرده بود: «من در اين سفر استمرار پشتيباني بريتانيا از توافق هسته‌اي را متذكر خواهم شد و نگراني‌هاي‌مان از برخي رفتارهاي ايران در منطقه را بيان مي‌كنم.» جانسون اضافه كرد: «هرچند مناسبات ما با ايران از سال 2011 تاكنون بهبود يافته، اما همچنان به دليل برخي مسائلي كه روي آنها توافق نشده اين روابط كاملا تسهيل نشده‌اند. اما من معتقدم كه گفت‌وگو، حتي در سخت‌ترين شرايط، بهترين راه براي مديريت اختلافات ميان دو طرف و در جايي كه امكان‌پذير باشد، پيشرفت در مسائلي است كه اهميت بيشتري دارند. من اميد به يك ديدار سازنده دارم.»
بازگشت بريتانيا به خاورميانه
پايگاه خبري ميدل‌ايستاي در تحليلي در مورد سفر بوريس جانسون به تهران مي‌نويسد: «بوريس جانسون در شرايطي به ديدار همتاي كاريزماتيكش در تهران مي‌رود كه تبديل ايران به يك قدرت منطقه‌اي در خاورميانه اكنون غيرقابل ترديد شده است.» پيتر اوبورن در اين مقاله ادامه مي‌دهد: «هر دو وزير خارجه طي هفته‌هاي گذشته تلاش كرده‌اند سياست‌هاي گذشته، حال و آينده خودشان در خاورميانه را مثبت نشان بدهند. هفته گذشته بود كه بوريس جانسون در يك سخنراني خواهان افزايش حضور و دخالت بيشتر بريتانيا در خاورميانه شد و تاكيد كرد سياست خارجي بريتانيا مشكل منطقه نيست، بلكه بخشي از راه‌حل است. اين سخنان جانسون با واكنش مثبتي از سوي رسانه‌هاي بريتانيايي مواجه شد. همزمان محمدجواد ظريف هم در سخنان خود در نشست گفت‌وگوهاي بين‌المللي مديترانه در رم، دفاع سرسختانه‌اي از سياست خارجي ايران در منطقه كرد.» تحليلگر ميدل ايستاي در ادامه با اشاره به شرايط خاص كشورهاي منطقه خاورميانه اشاره مي‌كند: «تمام اين مسائل باعث مي‌شود كه فقدان حضور يك نماينده بلندپايه در اجلاس هفته گذشته رم از سوي ايالات متحده امريكا و بريتانيا بيشتر به چشم بيايد. امريكا اصلا حضور نداشت و بريتانيا هم يك ديپلمات ميان‌رده كمرنگ به نام آليستر برت را به اين اجلاس فرستاده بود كه حضورش حرف تازه‌اي جز تاكيد بر اهميت نقاط تكيه هميشه بريتانيا يعني رياض و تل‌آويو نداشت. در برابر اين حضور كمرنگ بريتانيا و امريكا، همه ديگر قدرت‌هاي موثر در منطقه از جمله وزير خارجه روسيه، سرگئي لاوروف در اين جلسه حاضر بودند.» اين تحليلگر مسائل خاورميانه ادامه مي‌دهد: «زمان زيادي از وقت بيدار شدن بريتانيا و مواجهه با واقعيت منطقه گذشته است، اگر بريتانيا مي‌خواهد دوباره درگير مسائل خاورميانه شود، يعني بايد با ايران وارد تعامل شود. بوريس جانسون نگاه درستي دارد؛ قطعا ايده خوبي است كه بريتانيا به صورت سازنده در مسائل منطقه درگير شود، حضور كمرنگ بريتانيا در خاورميانه هرچند آثار مخرب كمتري دارد، اما به همان اندازه توهين‌آميز است كه حضور پررنگش در لشكركشي‌هاي نظامي به منطقه توهين‌آميز بود. اما اقدام براي حضور سازنده و درگيرانه به معناي اين است كه لندن با تهران به عنوان يك دولت مهم وارد تعامل شود، نه به عنوان يك دولت رانده‌شده.»
دستور كار گفت‌وگوهاي تهران - لندن
حميد بعيدي‌ن‍ژاد
همزمان با سفر بوريس جانسون، وزير خارجه بريتانيا، سفير كشورمان در لندن در توييتر خود نوشت: «گمانه‌زني‌هاي متعددي در مورد دستور كار سفر وزير خارجه بريتانيا، بوريس جانسون به تهران وجود دارد، اما هر دو طرف قطعا از اين فرصت بهترين استفاده را خواهند كرد تا موضوعات وسيعي از روابط دوجانبه تا مسائل منطقه‌اي و چندجانبه را مورد گفت‌وگو قرار دهند. به خصوص در شرايط بسيار حساسي كه منطقه در حال حاضر در آن قرار گرفته است.»
سفير جمهوري اسلامي ايران در لندن