گزارش «اعتماد» از يك هفته جلسات علني مجلس
تلاش براي اصلاح آيين‌نامه
عليرضا كيانپور
مجلس هفته اول اين ماه بعد از 2 هفته تعطيلي جلسات علني خود را پي گرفت. البته در آن 2 هفته تعطيلات، 45 نفر از 290 نماينده مجلس درگير جلسات كميسيون تلفيق بودند و آن‌چنان كه علي لاريجاني در آخرين روز اولين هفته كاري مجلس در ماه جاري در واكنش به انتقاد چند نماينده همچون عبدالحميد خدري و زهرا سعيدي نسبت به تعطيلات بيش از حد مجلس مستند به آيين‌نامه داخلي توضيح داد يك هفته تعطيلي جلسات علني در طول هر ماه نيز به‌معناي تعطيلي مجلس نيست؛ بلكه اين بازه زماني به‌منظور سركشي نمايندگان به حوزه‌هاي انتخابيه درنظر گرفته مي‌شود.
به هر تفسير نمايندگان مجلس، هفته قبل را به‌صورت علني تشكيل جلسه دادند و كارشان ديده شد اما بخش قابل‌توجهي از سه جلسه علني اين هفته، به دستوركاري اختصاص يافت كه بروز و ظهور عيني در حل مشكلات و چالش‌هاي اساسي كشور نداشت. نمايندگان، جلسات علني روزهاي يكشنبه، سه‌شنبه و چهارشنبه هفته گذشته را با بحث درمورد اصلاح موادي از آيين‌نامه داخلي مجلس آغاز كردند اما خروجي اين مباحث بيش از آنكه منتج به نتيجه شده و تصويب مصوبات باشد، ارجاع به كميسيون بود و مراعا باقي ماند.
بر اين اساس درحالي كه برخي مواد اين اصلاحيه همچون نحوه بررسي گزارش طرح‌هاي تنقيحي، نحوه انتخاب نماينده موافق و مخالف در جريان بررسي طرح‌ها و لوايح صحن يا نحوه ارجاع لوايح به كميسيون‌ها و تعيين شرايط عضويت نمايندگان در مجمع و شوراي غيراستاني به تصويب رسيد اما موارد مهم‌تر همچون تغيير نحوه سوال از وزرا و تحقيق و تفحص درمجلس، نحوه راي‌اعتماد به وزراي پيشنهادي دولت مراعا باقي ماند و همچنين شروط معرفي اين وزراي به مجلس براي بررسي بيشتر به كميسيون آيين‌نامه ارجاع شد. اين در حالي بود كه مسعود پزشكيان كه رياست جلسه علني روز چهارشنبه را برعهده داشت، هنگامي كه عملا متوجه شد سومين جلسه علني هفته نيز بدون آنكه به نتيجه خاصي در رابطه با اصلاح آيين‌نامه داخلي برسد، به نيمه رسيده است، چندين ماده پرحاشيه اين اصلاحيه را يكجا به كميسيون ارجاع كرد و از عزت‌الله يوسفيان‌ملا، نماينده مردم لاريجان و آمل كه رياست كميسيون تدوين آيين‌نامه را نيز برعهده دارد، خواست به‌همراه ديگر اعضاي اين كميسيون نسبت به اصلاح دقيق‌تر اين اصلاحات اعمال شده در آيين‌نامه اقدام كنند. ناگفته نماند كه جلسه روز چهارشنبه به‌دليل آنكه ديرتر از هميشه به حدنصاب رسيد، با حدود 40 دقيقه تاخير آغاز شد. در اين ميان نكته حائز اهميت اين بود كه در بسياري از اين مباحث نمايندگان پيشنهادهاي ارايه شده از جانب كميسيون تدوين آيين‌نامه داخلي مجلس را در راستاي تحديد اختيارات نمايندگان به طور كلي و به‌ويژه درمقابل جايگاه رييس و هيات رييسه مجلس دانسته و در تذكرهاي مكرر خود بر اين مساله تاكيد كردند. و جالب آنكه نمايندگاني همچون علي ادياني‌راد، عليرضا سليمي، حسينعلي حاجيدليگاني، محمدجواد ابطحي و جهانبخش محبي‌نيا كه از اصولگرايان مجلس هستند، سردمداران اين دست انتقادها بوده و بعضا با كلامي كنايه‌آميز كه عمدتا خطاب به يوسفيان‌ملا، نماينده لاريجان و آمل مطرح شد شبهاتي مطرح كردند كه گويا عمدي در كار بوده است تا به‌نوعي كاهش اختيارات نمايندگان، قدرت رييس و هيات رييسه مجلس افزايش يابد.
انتقادات ابطحي از اصلاحات آيين‌نامه‌اي
ابطحي، يكي از اين نمايندگان منتقد در رابطه با شبهاتي كه از سوي او و چند نماينده اصولگراي ديگر مجلس به نحوه عملكرد كميسيون تدوين آيين‌نامه و به‌ويژه رياست اين كميسيون وارد شد، به «اعتماد» مي‌گويد: قطعا نكات مثبتي هم در اصلاحاتي كه ازطريق كميسيون تدوين آيين‌نامه صورت گرفته است، وجود دارد و ما منكر زحمات آقاي يوسفيان‌ملا و همكارانش نيستيم، اما سمت‌وسو و برآيند كلي اين اصلاحات اين است كه جايگاه نمايندگان تضعيف و جايگاه رييس و هيات رييسه مجلس تقويت مي‌شود كه اين رويكردي خلاف قانون اساسي است. اين نماينده اصولگراي مردم خميني‌شهر در پاسخ به اين سوال كه نقاط مثبت اين اصلاحات چه بوده است، تاكيد كرد: تفكيك سوال منطقه‌اي و ملي باعث شده بود كه تا پيش از اين به سوالات منطقه‌اي توجهي نميشد و در اصلاحات جديد اين تفكيك برداشته شده، ازجمله نقاط مثبت اين اصلاحات آيين‌نامه‌اي بود.
ابطحي درعين حال به انتقاد برخي نمايندگان نسبت به همين موضوع مبني بر حجم بالاي سوال از وزراي دولت در صحن كه عمدتا بدون نتيجه مشخص، صرفا زمان جلسات علني را هدر مي‌دهد، گفته است: بنده پارلمان كشورهاي ديگر را ديده‌ام. آنجا يك روز تمام را در اختيار سوال‌كنندگان مي‌گذارند كه هر نماينده 5 دقيقه سوال مي‌كند و 5 دقيقه هم وزير مربوطه پاسخ مي‌دهد. او ادامه داد: حتي لازم نيست همه نمايندگان در صحن حاضر باشند. هم‌اكنون مجلس برزيل به اين شيوه اداره و ازطريق اينترنت تمام جلسات پخش زنده مي‌شود و لزومي ندارد همه نمايندگان در تمام طول جلسه حاضر باشند.
اين نماينده مجلس كه نقاط منفي اصلاحات اخير در آيين‌نامه داخلي مجلس را بيش از نقاط مثبت آن مي‌داند، در رابطه با برخي نقاط منفي اين طرح به «اعتماد» گفته است: شايد يكي از مهم‌ترين نواقص در مباحث مربوط به نحوه رسيدگي به راي اعتماد كابينه ديده مي‌شود. به هر حال اعطاي راي اعتماد به كابينه يكي از مهم‌ترين كارهاي مجلس در طول يك دوره است. اما اصلاحات به‌نحوي است كه وزراي پيشنهادي مي‌توانند به سوالات نمايندگان پاسخ ندهند كه اين شيوه‌اي نامطلوب است.
او درمجموع معتقد است كه رويكرد كلي اصلاحات اعمال شده در آيين‌نامه در راستاي كاهش اختيارات نمايندگان و افزايش نفوذ و قدرت رييس و هيات رييسه مجلس بوده و در پاسخ به اين سوال كه چه انگيزه‌اي يك نماينده را مجاب مي‌كند طرحي در راستاي تحديد اختيارات خود تهيه كند، به «اعتماد» مي‌گويد: باوجود آنكه ممكن است لابي‌هايي در اين راستا صورت گرفته باشد اما واقعيت اين است كه دوستان در برخي موارد متوجه عواقب اصلاحات مدنظرشان نبودند؛ چرا كه بعد از آنكه تذكر داده يا مخالفت كرديم، راي ندادند. ابطحي گفته است: به نظر مي‌رسد، دوستان در مواردي اين اصلاحات را بيش از اندازه ساده گرفته و متوجه اثرات و پشت‌پرده‌هاي آن نبودند كه البته بايد به آنها حق بدهيم. متاسفانه مسووليت‌هاي نمايندگان بسيار زياد است و بعضا مسائل حوزه انتخابيه به‌قدري نمايندگان را مشغول مي‌كند كه ديگر فرصت مطالعه دقيق طرح‌ها و لوايح موردبحث در صحن را ندارند.
در اين ميان اما نكته‌اي كه شايد بيش از اين حائز اهميت باشد، نفس پرداختن مجلس به اين طرح است. آن هم در شرايطي كه باتوجه به جزييات آن، خروجي مشخصي از آن عايد پارلمان نشده و عمده مواد موردبحث اين طرح در صحن علني چند جلسه اخير مجلس همچنان بلاتكليف مانده‌اند. البته مقصود آن نيست كه با چرتكه انداختن و حساب و كتاب بودجه سالانه مجلس به اعداد و ارقامي برسيم و بگوييم مثلا هر دقيقه مجلس چند ميليون تومان آب مي‌خورد و با اين حساب، درمجموع چه‌مقدار از بيت‌المال هدر رفته است؛ چراكه فارغ از آنكه گزارش‌هايي از اين دست بارها و بارها نوشته شده، واقعيت اين است كه ارزش زمان جلسات علني مجلس، به حساب ريال و تومان نمي‌آيد و شايد همان ضرب‌المثلي كه مي‌گويد «وقت طلاست» بهتر از محاسبات رياضي، ارزش اين زمان از دست رفته را مشخص كند.