مختصات فرهنگي يا شرايط خاص اقتصادي
چرا شهرها در ايران قرنطينه نشدند؟
گروه اقتصادي
«با تمام وجود تاثيرات منفي تحريم‌ها و بي‌عدالتي‌هايي را كه به مدت چند دهه مردم ايران را هدف قرار داده و بر سر راه توسعه كشور موانع متعددي ايجاد كرده‌اند، حس مي‌كنيم. امكانات ما براي تهيه نيازهاي دارويي و بهداشتي و درماني محدود شده است. چنين مواجهه‌اي با ايران همچنان ذيل سياست‌هايي صورت مي‌گيرد كه در آن نه حتي منافع ملي، كه منافع انتخاباتي يك جريان مشخص در امريكا را بر «مسووليت‌پذيري جهاني» ترجيح داده است».
اين بخشي از پيام دو روز قبل پيروز حناچي شهردار تهران خطاب به شهرداران كلانشهرهاي جهان است. شهردار تهران كه در روزهاي قبل به مسائلي مانند گزينه قرنطينه شهرهاي ايران اشاره كرده بود، شرايط خاص اقتصادي كشور تحت تاثير تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا را يكي از اصلي‌ترين عوامل تاثيرگذار بر اين تصميم تلقي كرد. حيدرعلي عابدي، نماينده مردم اصفهان در مجلس شوراي اسلامي نيز گفته: «اينكه برخي مي‌گويند بايد شهرها را قرنطينه كنيم بايد توجه داشته باشند كه قرنطينه يك شهر، ضرورياتي لازم دارد. اگر بخواهيم شهرها را قرنطينه كنيم مايحتاج عمومي مردم دچار مشكل مي‌شود و در ايران شرايط قرنطينه تعاريف خاص خود را دارد و اين موضوع را نبايد با ديگر كشورها مقايسه كرد.»
اين صحبت‌ها پس از آن مطرح مي‌شود كه با وجود برخي گمانه‌زني‌ها و شايعات، دولت در ابتداي هفته جاري رسما تاكيد كرد كه نه تنها برنامه‌اي براي قرنطينه شهرها در روزهاي گذشته وجود نداشته كه حتي در روزهاي آينده نيز چنين برنامه‌اي در دستور كار قرار ندارد و در ايام نوروز هم خبري از قرنطينه شهرها نخواهد بود. اين تصميم در حالي گرفته شده كه بسياري از كشورهاي درگير با كرونا، سياست‌هاي خود را به سمت قرنطينه شهرها برده‌اند و همين امر اين سوال را به وجود آورده كه چرا مسير ايران نسبت به اين كشورها متفاوت است؟
تجربه موفق چين
چين به عنوان كشوري كه شيوع كرونا از آن شروع شد، در ماه‌هاي گذشته مقابله‌اي جدي با شيوع اين ويروس داشته است. دولت چين به فاصله چند روز پس از شيوع اين ويروس، اعلام كرد كه شهر ووهان به عنوان مركز اصلي شيوع اين ويروس را قرنطينه كرده است. قرنطينه‌اي كه نه تنها به واسطه آن راه‌هاي ورود و خروج شهر بسته شد كه حتي تردد مردم در سطح شهر نيز به حداقل ممكن رسيد و براي خروج افراد از واحدهاي مسكوني‌شان، زمان‌هايي خاص و بسيار محدود تعريف شد. چين با عمل به اين برنامه جدي، توانست جلوي شيوع بيشتر اين ويروس را بگيرد و در روزهاي گذشته تعداد مبتلايان جديد و تعداد جانباختگان در اين كشور به حداقل رسيده است و در صورتي كه اتفاق خاصي رخ ندهد، چين رسما از اين ويروس عبور خواهد كرد. پس از چين تعداد زيادي از كشورها نيز به اين ويروس آلوده شدند و با گذشت حدود سه ماه، ويروس كرونا در بيش از 150 كشور جهان مشاهده شده است. بر اساس آخرين تحليل ارايه شده از سوي سازمان بهداشت جهاني، امروز اروپا به عنوان اصلي‌ترين منطقه شيوع ويروس شناخته مي‌شود و تعداد زيادي از كشورهاي اروپايي با بحران به وجود آمده بر اثر آن دست و پنجه نرم مي‌كنند. ايتاليا كه پس از چين بالاترين ميزان مبتلايان و بيشترين ميزان فوتي‌ها بر اثر كرونا را دارد از چند روز قبل رسما وارد يك قرنطينه كشوري شده و پس از آن دولت‌هاي فرانسه و اسپانيا نيز محدوديت‌هاي اين‌چنيني در نظر گرفتند. با افزايش تعداد مبتلايان به كرونا در امريكا، تعدادي از ايالت‌هاي اين كشور نيز قرنطينه را آغاز كرده‌اند و هر چند ترامپ رسما اعلام كرده كه دولت ايالات متحده به دنبال ايجاد قرنطينه سراسري نيست اما به نظر در روزهاي آينده، ميزان محدوديت‌ها در امريكا نيز به شكل جدي افزايش پيدا مي‌كند.
تجربه خاص ايران
پس از چين و ايتاليا، ايران از نظر تعداد مبتلايان سومين كشور درگير با كرونا به شمار مي‌رود و هرچند با برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته از سوي وزارت بهداشت، آمار رشد تعداد مبتلايان به اين ويروس در روزهاي گذشته، رشدي جدي نداشته و در يك نوار نسبتا ثابت ادامه پيدا كرده است، اما همچنان خبري از عبور از پيك بيماري نيست و در صورتي كه مردم برخي توصيه‌هاي مهم بهداشتي را رعايت نكنند، تعداد بيشتري از مردم ايران به اين ويروس آلوده خواهند شد.
در اين فضا، يكي از مسائلي كه حدود يك ماه پيش مطرح شده و همچنان با اما و اگر مواجه است، نحوه مواجهه دولت با طرح قرنطينه شهرهاست. موضوعي كه بارها مطرح شده و مقامات دولتي بارها آن را رد كرده‌اند تا جايي كه چند روز قبل رسما رييس‌جمهور اعلام كرد كه قرنطينه شهرها در دستور كار دولت قرار ندارد.
جداي از استدلال‌هايي كه از سوي موافقان و مخالفان اين طرح مطرح مي‌شود، كرونا ضوابط و پيش‌نيازهايي دارد كه برقرار كردن آن در ايران قدري دشوار خواهد بود. پيش از هر چيز ارزيابي از امكانات شهرها، وضعيت دستگاه‌هاي دولتي متولي در اين مناطق و وضعيت معيشتي و درآمدي مردم در اين حوزه اهميت دارد. اگر بنا باشد، رفت و آمد مردم به شكل جدي محدود شود، عملا امكان كار كردن بخش‌هايي از جامعه كه كار آزاد و شخصي دارند فراهم نخواهد بود و درصد قابل توجهي از اين بخش‌ها در صورت تعطيلي واحدهاي صنفي‌شان براي مدت چند هفته، منابع مالي لازم و كافي را ندارند. از اين رو سنجش دقيق شرايط اين افراد و در نظر گرفتن امكانات دولتي براي جبران اين مشكل در قرنطينه بسيار مهم خواهد بود. در شرايط عادي كه دولت ايران توان فروش نفت و حضور در بازارهاي بين‌المللي را داشت و با همكاري بانك‌ها اين درآمدهاي ملي به كشور باز مي‌گشت، امكان فكر كردن به اين طرح‌ها وجود داشت اما در شرايطي كه با تحريم‌هاي يك جانبه امريكا، دولت عملا از بخش قابل توجهي از درآمدهاي خود محروم شده و امكان دسترسي به آنها را ندارد، شرايط براي قرنطينه گسترده دشوار خواهد بود. موضوع ديگر فرهنگ مردم ايران در مقايسه با شرايط فرهنگي در كشوري مانند چين است.
مجيدرضا حريري، رييس اتاق بازرگاني ايران و چين در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: «مردم چين و به طور كلي مردم در شرق آسيا از نظر فرهنگي بيش از مردم ايران مطيع دولت هستند و وقتي دستور يا برنامه‌اي به اين شكل مطرح مي‌شود، رعايت مي‌كنند اما در فرهنگ مردم ايران اين‌چنين نيست و مردم به راحتي زير بار نمي‌روند. از سوي ديگر، شرايط اقتصادي دو كشور نيز قابل مقايسه نيست. دولت چين در سال‌هاي گذشته پيشرفت‌هاي اقتصادي قابل‌توجهي را كسب كرده و تبديل به يكي از اصلي‌ترين قدرت‌هاي اقتصادي جهان شده است. دولت با حضور پرقدرت و برنامه‌ريزي در همه عرصه‌ها حضور دارد و در زمان قرنطينه نيز از اين منابع استفاده مي‌كند اما در ايران با توجه به تحريم‌هاي يك جانبه و محدوديت‌هاي مالي دولت، رسيدن به چنين برنامه‌اي دشوار است.
به گفته وي در شرايط فعلي محدود كردن رفت و آمدها و رساندن پيام درست به مردم براي ماندن در خانه و جلوگيري از تجمع، بهترين گزينه براي رد شدن از اين روزهاي سخت خواهد بود.
دولت ايران از نخستين روزهايي كه ورود كرونا به كشور تاييد شد، اعلام كرد كه تمامي مدارس، دانشگاه‌ها، مراكز فرهنگي و هنري و مسابقات ورزشي تا اطلاع ثانوي بسته خواهند بود و دو روز قبل حتي مرقد مطهر امام رضا در مشهد و حضرت معصومه در قم نيز با هدف پيش‌گيري از شيوع كرونا، بسته شدند. با اين شرايط به نظر مي‌رسد، گام بعدي با اطلاع‌رساني دقيق به مردم و كاهش رفت و آمدهاي ضروري و تجمعات ممكن خواهد شد. موضوعي كه مي‌تواند حضور كرونا در ايران را محدود كرده و زمان عبور كشور از اپيدمي اين ويروس را سرعت ببخشد. در شرايطي كه كرونا جزو گزينه‌هاي روي ميز نيست، اعمال محدوديت‌هاي داوطلبانه بهترين گزينه خواهد بود.