زنگنه؛ پايان شانزده سال حضور تاثيرگذار
حميدرضا شكوهي
همواره حسرت مي‌خورديم كه اي كاش ما هم در كشورمان مديران و وزيراني تاثيرگذار در سطح مديران و وزيران تاثيرگذار در مجامع بين‌المللي داشتيم. وزيراني همچون زكي يماني و علي النعيمي كه در دنيا شناخته شده باشند و در مجامع جهاني، تاثيرگذار. اما شايد ندانيم كه باسابقه‌ترين وزير عضو اوپك در حال حاضر، وزير نفت ايران است كه روز پنجشنبه در يك‌صد و هشتاد و يكمين نشست عادي سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك)، آخرين حضور خود در اوپك را تجربه كرد. در اين نشست با پخش نماهنگي، از حضور چندساله بيژن زنگنه به عنوان وزير نفت ايران در اوپك قدرداني شد؛ نماهنگي كه مملو از تعريف و تمجيد دبيركل اوپك و وزراي عضو اوپك از زنگنه بود. زنگنه نخستين‌بار به عنوان وزير نفت ايران، پنجم آذر ماه 1376 در نشست 103 اوپك حضور پيدا كرد و اين حضور تا نشست 135 ادامه داشت. حضور زنگنه در اوپك در دولت روحاني هم از نشست 164 آغاز شد و آخرينش نشست 181 اوپك بود؛ پنجشنبه دهم تير ماه 1400. به جز هشت سالي كه وزارت نفت ايران در دولت محمود احمدي‌نژاد، دوران بي‌ثباتي را پشت‌سر مي‌گذاشت و زنگنه هم در نفت نبود، به مدت شانزده سال به عنوان وزير نفت ايران در اوپك حضور مي‌يافت. اسفند ماه 1383، در آخرين ماه‌هاي وزارت زنگنه در دولت سيدمحمد خاتمي هم ايران ميزبان نشست وزارتي اوپك بود كه در شهر زيباي اصفهان برگزار شد تا در آن دوران باثبات سياسي-اقتصادي، نام ايران هم به عنوان يكي از ميزبانان نشست‌هاي وزارتي اوپك ثبت شود. كارنامه زنگنه هم مانند هر مدير ديگري در جمهوري اسلامي، مملو از نقاط ضعف و قوت است. دو دوره هشت‌ساله وزارت زنگنه در نفت هم در دولت‌هاي سيدمحمد خاتمي و حسن روحاني، چندان شبيه به هم نبود و شايد بتوان دوران اول وزارت او را موفق‌تر دانست. اما يك‌چيز در اين دوران تفاوتي نكرد و آن هم نقش تاثيرگذار زنگنه در اوپك بود. زنگنه همواره به عنوان يكي از وزراي نفت تاثيرگذار در اوپك شناخته مي‌شد. حتي در دوراني كه به دليل تحريم‌هاي امريكا، ميزان صادرات نفت ايران به حداقل كاهش يافت، باز هم حضور زنگنه در نشست‌هاي اوپك توجه خبرنگاران و رسانه‌ها را به خود جلب مي‌كرد، چراكه به مرور زمان، زنگنه تبديل به قديمي‌ترين و بانفوذترين وزير اوپك شده بود. جالب است كه خود زنگنه، همواره مي‌گفت نشانه قدرت هر كشور و هر وزيري در اوپك، بشكه‌هاي نفت توليدي آن است. حالا فكر كنيد كه وزيري در نشست‌هاي اوپك شركت مي‌كند كه كشورش به خاطر تحريم، صادرات اندكي دارد اما باز هم به خاطر نقش تاثيرگذارش، مورد اقبال رسانه‌هاست؛ آن‌هم خبرنگاراني كه غالبا سابقه حضور بيش از 10 سال در اوپك دارند و يادم هست يك‌بار زنگنه در اوايل دوران وزارتش در دولت روحاني در جمعي مي‌گفت پس از هشت سال كه به اوپك برگشته، خبرنگاراني را ديده كه هشت سال پيش هم در اوپك بودند و مي‌گفت اي‌كاش اين ثباتي كه خبرنگاران رسانه‌هاي بين‌المللي در اوپك دارند، خبرنگاران ايراني هم در حوزه‌هاي تخصصي خود داشتند. به همين خاطر است كه اين ميزان توجه رسانه‌ها در اوپك به وزيري همچون زنگنه، قابل‌تامل است. سخنان و مواضع زنگنه در اوپك همواره مورد توجه رسانه‌ها قرار داشت. شايد مهم‌ترين نقطه قوت كارنامه زنگنه در اوپك، ماه‌ها پيش از برجام ثبت شد؛ زماني كه قرار بود تحريم‌ها لغو شود و زنگنه بارها و بارها از بازگشت قدرتمندانه نفت ايران به بازارها خبر مي‌داد و برخي با ديده ترديد به سخنان او نگاه مي‌كردند. اما گذشت زمان نشان داد تدبير زنگنه در اعلام چنين برنامه‌اي تا چه حد در واكسينه شدن بازار در مقابل افزايش عرضه نفت موثر بود؛ به‌طوري‌كه نفت ايران به راحتي در بازار جذب شد و اين افزايش عرضه موجب سقوط قيمت نفت هم نشد.
حالا ديگر زنگنه نماينده ايران در اوپك نخواهد بود اما صرف‌نظر از هر قضاوتي كه درباره كارنامه داخلي زنگنه داشته باشيم، قطعا نام او به عنوان يكي از تاثيرگذارترين و باسابقه‌ترين وزراي نفت اوپك ثبت خواهد شد. اي كاش در تمام مجامع بين‌المللي، نام مديران برجسته ايراني ثبت مي‌شد كه افتخاري براي كشورمان است. مديراني كه در كشورمان بسيارند و اي كاش در جهت رشد و تقويت آنها به دور از رويكردهاي جناحي تلاش مي‌كرديم تا حافظ حقوق و منافع ايران در مجامع بين‌المللي مختلف باشند.