بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان و جهنم زنان
اردوان اميراصلاني
از زمان پيروزي برق‌آساي طالبان در 15 اوت و فتح بدون مقاومت تمام ولايات افغانستان، طالبان كنترل يك دولت شكست خورده را در دست گرفته و از خروج سريع ارتش امريكا بهره‌مند شده است. در حال حاضر مردم افغانستان و در وهله اول زنان بيشتر در معرض خطر و تهديد قرار دارند.
افتضاح تاريخي- در ژانويه 2016 باراك اوباما در افغانستان اعلام كرد: «ما نمي‌توانيم برويم و هر كشور بحران‌زده را بازسازي كنيم (...) اين رهبري نيست. اين درسي از ويتنام و عراق است و سرانجام ما بايد آن را بياموزيم.» بديهي است كه جو بايدن معاون رييس‌جمهور باراك اوباما و مذاكره‌كننده براي خروج نظامي ايالات متحده درس خود را آموخته است. امريكايي‌ها براي پايان دادن به چرخه جنگ‌هاي آغاز شده بعد از حملات 11 سپتامبر 2001، با عجله مناطق جنگي را ظرف مدت دو ماه ترك كردند و حتي تجهيزات نظامي قابل استفاده‌اي را پشت سر باقي گذاشتند كه بلافاصله توسط طالبان بازيابي شد. طالبان به محض دستيابي به توافق اوليه كه منجر به قطع ارتباط با القاعده و خاتمه مذاكرات صلح با دولت افغانستان گرديد به آنجا بازگشتند. به گفته مقامات برلين، اين بزرگ‌ترين ناكامي ناتو از آغاز تاسيس است. آنگلا مركل اذعان مي‌كند كه اين تجربه بسيار تلخي است زيرا سرويس‌هاي اطلاعاتي آلمان و امريكا قادر به ارزيابي پيشرفت طالبان نبودند. طالبان كه از حمايت‌هاي مالي برخي از كشورهاي حوزه خليج فارس بهره مي‌برد، در مواجهه با ارتش ضعيف غرق در فساد و بدون حمايت، متحمل تلاش زيادي براي به دست گرفت كنترل كشور نشد. تنها چند هفته براي غلبه بر باقيمانده نيروهاي نظامي خنثي افغان كه تعدادشان براي دريافت كمك‌هاي امريكايي در سال‌هاي اخير افزايش يافته بود كافي بود. در نهايت، رييس‌جمهور افغانستان اشرف غني كه وعده يافتن «راه‌حل سياسي» را داده بود به ابوظبي گريخت.
خروج مفتضحانه امريكايي‌ها - در پي تسريع سرعت سقوط پايتخت به دست طالبان و آخرين رويدادها در فرودگاه كابل، واشنگتن كه در هنگام امضاي توافقنامه عقب‌نشيني در مورد هيچ‌گونه تضميني براي حمايت از زنان يا عموما غيرنظاميان افغان با طالبان مذاكره نكرده بود، در تلاش است تا آثار مخرب اين شكست كه به‌طور مستقيم از كانال‌هاي خبري در سراسر جهان پخش مي‌شود را كاهش دهد. صحنه‌هاي فرودگاه كابل كه بر اساس گزارش سازمان ملل در آن صدها زن و كودك در حال درگيري با يكديگر و تلاش براي سوار شدن به هواپيماهاي غربي براي فرار از كشور مشاهده مي‌شوند، با تخليه سايگون در پايان جنگ ويتنام مقايسه شده است. خروج كامل سربازان امريكايي با انتقادات زيادي مواجه شده است. ناظران بين‌المللي معتقدند همان‌طور كه در حدود 2500 سرباز امريكايي به عنوان «پرسنل خدمات غيررزمي» در عراق باقي ماندند، اين امر بايد تدريجي باشد. جو بايدن كه در ابتدا مهلت خروج 31 آگوست را تعيين كرده بود اخيرا اظهار داشته است كه ارتش امريكا براي تخليه غيرنظاميان در معرض خطر مي‌تواند فراتر از آن تاريخ بسيج شود. از سوي ديگر طالبان هشدار داده است كه تاخير در خروج امريكايي‌ها عواقبي دربر خواهد داشت.
بازي احمقانه طالبان - به دنبال حمله به مركز تجارت جهاني، بيست سال پس از بركناري از قدرت توسط نيروهاي ائتلاف به رهبري ايالات متحده، طالبان قصد تشكيل دولتي بر اساس شوراي مذهبي داراي اختيارات بر نهادهاي سياسي و قدرت تصميم‌گيري منطبق با شريعت اسلام را دارد. تندرو‌هايي كه خواهان به رسميت شناخته شدن از طرف جامعه بين‌المللي هستند، اخيرا عفو عمومي اعلام كردند و اذعان داشتند به حقوق بشر به ويژه حقوق زنان احترام مي‌گذارند اما «مطابق با ارزش‌هاي اسلامي». اين شفاف‌سازي حايز اهميت است زيرا به معناي استفاده از قوانين شرعي و حاكي از بازگشت از حكومت وحشيانه و ظالمانه مابين سال‌هاي 1996 تا 2001 است كه با اعدام، شلاق و سنگسار همسران زناكار در اماكان عمومي و گاهي در ورزشگاه‌ها، سانسور رسانه‌ها، ممنوعيت تحصيل براي دختران، تعيين محرم و سرپرست مرد براي همراهي زنان در خيابان، پوشيدن اجباري برقع، اعدام علني قاتلان و همجنس‌گرايان همراه بوده است. گفتمان فعلي طالبان بيشتر كاذب به نظر مي‌رسد، زيرا از زمان بازگشت طالبان به قدرت تصاوير و پوسترهاي نمايانگر زنان در همه خيابان‌ها و سردرهاي سالن‌هاي زيبايي كه در سال‌هاي اخير شكوفا شده بودند با رنگ پوشانده مي‌شوند، زيرا از اين پس نمايش تصاوير زنان در فضاهاي عمومي ممنوع است. در حالي كه ملا برادر يكي از رهبران طالبان به زنان هشدار مي‌دهد: «شما در امان خواهيد بود اما بايد چهره و چشمان خود را پنهان كنيد، شما مي‌توانيد سركار برويد، ما همه را مي‌بخشيم... اما اگر شما را با ناخن‌هاي دست يا پاي لاك زده و لب‌هاي آرايش شده ببينيم عصباني مي‌شويم. بايد همه اينها را كنار بگذاريد و موها و بدن خود را با حجاب ساده بپوشانيد.» اين گفتمان ناهماهنگ در صفوف طالبان مهر تاييدي بر آينده تاريكي است كه در انتظار زنان افغان است.
بازگشت زنان به مرحله اول - در ميان صداي گلوله‌ها، هواپيماها افراد خوش شانس و ثروتمند را از كشور خارج مي‌كنند، مابقي زنان به ويژه تحصيلكرده‌ها مي‌دانند كه در معرض خطر مرگ قرار دارند. با آرزوي آينده‌اي بهتر براي خود و نسل‌هاي آينده، نسل جوان زنان با گوش دادن به داستان‌هاي هولناك بزرگ‌ترها بزرگ شده‌اند و هيچ اميدي به وضعيت كنوني ندارند. بسياري از زنان تحصيلكرده مدارك تحصيلي خود را مي‌سوزانند يا پنهان مي‌كنند و تصميم مي‌گيرند در خانه‌هاي خود باقي بمانند. با وجود اينكه آمار تحصيل دختران در مدارس هيچ‌گاه از 50 درصد فراتر نرفت، بايد توجه داشت كه سبعيت اين تغييرات در زندگي زنان ساكن شهرهايي كه در سال‌هاي اخير سرمايه‌گذاري درخشاني در زمينه‌هاي مختلف (روزنامه‌نگاري، سياست، هنر، پزشكي، تلويزيون، آموزش و پرورش) كرده‌اند محسوس‌تر است. در واقع، شرايط پيشرفت در نواحي روستايي كه سال‌ها تحت كنترل طالبان قرار داشتند بسيار دشوارتر بوده است. كساني كه در جامعه كاملا سنتي و مردسالار حتي بدون حضور طالبان حقوق خود را بسيار آهسته به دست آورده‌اند، مشاهده‌گر اين بودند كه اربابان جديد همواره باعث تضعيف پيشرفت بوده‌اند. ديگر سخنگوي اين گروه سهيل شاهين اخيرا در توييتي اعلام كرد كه از حق تحصيل دختران محافظت مي‌شود، اما واقعيت كاملا متفاوت است. زنان ديگر به تنهايي حق سفر ندارند، از دسترسي به دانشگاه و كارشان منع شده‌اند، به عنوان مثال مجري تلويزيون خانم شبنم داوران برخلاف همكاران مرد خود كه چيزي براي‌شان تغيير نكرده است ديگرحق دسترسي به ساختمان شبكه ملي RTA را ندارد. در هرات واقع در غرب كشور علايم سياه روي خانه‌هاي زنان روزنامه‌نگار و فعالان حقوق زنان نصب شده است. زنان مستقل و مدرن افغان علاوه بر ترس از كشته شدن، از ربوده شدن دختران نابالغ و ازدواج اجباري زنان بيوه و مجرد با مردان طالبان واهمه دارند. دبيركل سازمان ملل آنتونيو گوترش اظهار داشت: «وحشتناك و دلخراش است كه حقوق زنان و دختران افغان به سختي از آنان گرفته مي‌شود.»
واكنش‌هاي مشترك در سطح بين‌المللي- به محض اعلام سقوط كابل، روسيه و چين دو عضو از پنج عضو دايمي شوراي امنيت سازمان ملل متحد اعلام كردند كه آماده پذيرش رژيم طالبان هستند. ايالات متحده و متحدان اروپايي آن نيز به نوبه خود اعلام كردند كه به رسميت شناختن طالبان منوط به رعايت حقوق بشر براي مردم غيرنظامي است و از وضعيت زنان در افغانستان عميقا نگران هستند و از طالبان خواستند كه از هر گونه تبعيض و سوءاستفاده از قدرت اجتناب كند. در سراسر جهان تظاهراتي در حمايت از زنان افغان صورت گرفته است. فرانسه اعلام كرد: «بحران ژئوپليتيك مربوط به افغانستان ثبات كل منطقه و جهان را درگير مي‌كند. » گابريل آتال سخنگوي دولت فرانسه اطمينان داد كه فرانسه وظيفه انسان‌دوستانه و همبستگي خود را محترم مي‌شمارد و در عين حال يادآوري مي‌كند كه پذيرش احتمالي پناهندگان در سطح اروپايي و بين‌المللي خواهد بود. عمليات نظامي فرانسوي «APAGAN» براي خروج هزاران غير نظامي در معرض خطر از 15 آگوست آغاز شده است. بنابراين، به نظر مي‌رسد كه به محض خارج شدن دوربين‌هاي رسانه‌هاي بين‌المللي از مدار، زنان افغان محبوس در كشور خود توسط طالبان كه بي‌شك از هميشه قوي‌تر، ثروتمندتر و خطرناك‌تر هستند، بيشتر در معرض خطر قرار مي‌گيرند. بايد منتظر ماند و ديد آيا واكنش قدرت‌ها و حمايت‌هاي بين‌المللي از پس اين بحران برخواهد آمد يا خير.