دانشگاه استثنا نيست: ضرورت بازگشايي سريع دانشگاه‌ها
ندا رضوي‌زاده
خوشبختانه با گسترش پوشش واكسيناسيون در كشور ايمني جمعيت در برابر كوويد۱۹ افزايش يافته، امواج پي‌درپي آن فروكش كرده و نرخ ابتلا و مرگ‌ومير به طرز چشمگيري كاهش يافته است. در پي همين تغييرات و رفع شرايط اضطراري، مراكز و فعاليت‌هاي مذهبي، تجاري و تفريحي به‌طور كامل بازگشايي شده و محدوديت تردد زماني درون شهري و محدوديت تردد بين استاني لغو شده، اما متاسفانه در دانشگاه‌ها همچنان به روي دانشجويان بسته است. به نظر مي‌رسد آموزش آنلاين، به‌رغم مزيت‌هاي بسيار در شرايط اضطراري، مزيت و موفقيت چنداني در جامعه‌پذيري علمي و فرهنگي و هويت‌يابي دانشجويان ندارد، زيرا نوعا از لحاظ وجوه اجتماعي و هيجاني و جسماني كم‌مايه است. اگرچه در عصر ما ارتباطات آنلاين مرزهاي مكاني و زماني را درنورديده و بسياري از ناممكن‌ها را ممكن كرده، تجربه نشان داده كه انسان به عنوان يك گونه اجتماعي و موجودي كه به شدت به دريافت‌هاي حسي خود متكي است و رابطه‌اي پيچيده بين حواس، هيجانات و فرآيندهاي شناختي او وجود دارد، نيازمند تعاملات حضوري است. فضاهاي گفت‌وگوي حضوري و آزمايشگاه‌ها بستر كشف استعدادها، تمرين تفكر و خلاقيت و روابط مدني و ارتقاي اين مهارت‌هاست. تجربه قرنطينه‌هاي كرونايي ترديدي باقي نگذاشته است كه فضاي مجازي كمتر امكان شبيه‌سازي و بازآفريني تمام عيار ظرفيت‌هاي فضاي حضوري را دارد. حضور در محيط فيزيكي دانشگاه، تعامل حضوري با ساير دانشجويان، مدرسان و كاركنان فرصت تجربه‌هاي غني‌تر و فعالانه‌تر اجتماعي و فرهنگي و علمي‌اي را پديد مي‌آورد كه به صورت آنلاين تقريبا غيرممكن است يا انفعالي و كم‌فروغ و كم‌اثر است. علاوه بر اين، انزوا، فقر روابط و شبكه‌هاي اجتماعي، كمبود احساس تعلق به جمع و فرسودگي خاص جلسات آنلاين، سلامت رواني دانشجويان (و مدرسان) را نيز تهديد مي‌كند.
ممكن است ريسك زندگي جمعي در خوابگاه‌ها به عنوان دليل بازگشايي‌ن كردن دانشگاه ذكر شود كه به نظر نمي‌رسد متقاعدكننده باشد، زيرا همان دانشجويان در محل زندگي خود در ساير فضاها و فعاليت‌هاي اجتماعي حضور دارند و امكان آلوده شدن به ويروس و ابتلاي خود و خانواده‌هاي‌شان وجود دارد. علاوه بر اين تحقيقات نشان داده نرخ ابتلا و موارد حاد و مرگ‌ومير در جوانان بسيار پايين است، ضمن اينكه جوانان كمتر با بيماري‌هاي زمينه‌اي دست به گريبان هستند و با توجه به واكسيناسيون احتمالا ريسك همه‌گيري در ميان دانشجويان منطقا نبايد بالا باشد. در عين حال، مي‌توان طي يكي، دو ماه باقيمانده تا شروع ترم جديد، مواردي از بازگشايي را به صورت پايلوت آزمود و در صورتي كه ريسك در حد قابل قبولي باشد، بازگشايي تمام دانشگاه‌ها را در نيمسال دوم سال تحصيلي ۱۴۰1-۱۴۰0 قطعي كرد.ممكن است بسته ماندن دانشگاه‌ها حاميان و ذي‌نفعان متعددي داشته باشد! از جمله ممكن است بعضي از دانشجويان، استادان، نهادهاي با دغدغه امنيتي و نهادهاي با دغدغه اقتصادي و بودجه‌اي آموزش آنلاين را از جهاتي كم‌زحمت‌تر و كم‌هزينه‌تر يافته باشند. با اين حال، با توجه به آنچه گفته شد كاركرد دانشگاه به صورت آنلاين به‌طور كامل محقق نمي‌شود و مراكزي كه مدت‌هاست در معرض اين اتهام هستند كه به كارخانه‌هاي توليد مدرك تبديل شده‌اند، بيش از پيش بي‌بو و خاصيت خواهند شد.