« اعتماد» تخلفات تبليغات اينترنتي براي پزشكان را افشا مي‌كند
بهترين دكتر 20 ميليون!
معاون فني و نظارت سازمان نظام پزشكي : هر دو متخلف هستند؛ هم نرم‌افزار، هم پزشك
بنفشه سام‌گيس |بياييد كمي خيال بازي كنيم. تصور كنيد كه بعد از چند روز تحمل دشواري در تنفس، به فكر مراجعه به يك پزشك متخصص ريه مي‌افتيد. از آنجا كه اطرافيان شما متخصص حاذقي نمي‌شناسند و شما هم مايل نيستيد به بيمارستان‌ها مراجعه كنيد و به تابلوهاي خياباني پزشكان هم اعتماد نداريد، به اين فكر مي‌افتيد كه در صفحات مجازي يا با كمك مرورگرهاي اينترنت، مطب يك متخصص ريه پيدا كنيد. در صفحه مرورگر، يك عنوان كلي تايپ مي‌كنيد؛ «پزشك متخصص ريه». نتيجه جست‌وجو براي همين تخصص پزشكي در ساعت 4 بعد از ظهر 23 آذر 1400، باز شدن صفحه 25 سايت معرفي متخصصان و فوق‌متخصصان ريه و بيماري‌هاي تنفسي است. تابلوي تمام صفحات هم «بهترين‌هاي متخصص ريه و بيماري‌هاي تنفسي» يا جملاتي مشابه و در همين سطح و معناست. تمام متخصصان معرفي شده در اين صفحات، يك عكس رنگي از خودشان هم دارند و بنابراين، شما در اين صفحات و پيش از مراجعه به مطب، با چهره پزشك خود هم آشنا مي‌شويد. حالا، بايد بين اين همه نام و اين همه عكس، يك نفر را انتخاب كنيد. قواي ذهني به‌طور معمول اين فرمان را صادر مي‌كند كه اولين‌ها، ممكن است بهترين‌ها بين بهترين‌ها هم باشند. دامنه «اولين‌ها» هم معمولا از همان صفحه اول سايتي كه رو به چشم‌هاي شما باز شده كه فراتر نمي‌رود. پس شما هم، از بين «اولين‌ها» در همان صفحه اول، دست به انتخاب مي‌زنيد و آقاي دكتر [....] يا خانم دكتر [...] را گلچين كرده و به صفحه نوبت‌دهي متخصص هدايت مي‌شويد. تا اينجاي كار، شما به عنوان يك بيمار فرضي در حال جست‌وجو بوديد. حالا كه خيال‌تان از پيدا شدن متخصص مجرب توصيه شده يك سايت، راحت شد، از خيال‌بازي دست‌برداريد و از يك زاويه متفاوت به كل ماجرا نگاه كنيد؛ در مقايسه مندرجات اين «صفحات اول و اولين‌ها» در اين 25 سايت ويژه معرفي متخصص ريه، با يك نتيجه هيجان‌انگيز مواجه مي‌شويد؛ آقاي دكتر [....] و خانم دكتر [...] حداقل در 10 سايت از اين 25 سايت، به عنوان «بهترين‌هاي» تخصص ريه و بيماري‌هاي تنفسي، در صفحه اول و در فهرست 5 نفر اول هستند! آقاي دكتر [...] يا خانم دكتر [...] حداقل 700 كلمه رزومه و معرفي تجارب و تخصص دارند و امكان مكان‌يابي مطب‌شان از طريق نقشه‌هاي آنلاين فراهم شده است. حالا در پايين صفحه بعضي از سايت‌ها، به سراغ صفحه‌هاي بعدتر از متخصصان ريه و بيماري‌هاي تنفسي برويد؛ مثلا سراغ صفحه دهم يا هفتم. اصلا دنياي ديگري است؛ اغلب متخصصان ريه در اين صفحات، هيچ عكسي ندارند، مجموع رزومه تخصص و تجارب‌شان از 100 كلمه تجاوز نمي‌كند، نشاني مطب ناقص است علاوه بر آنكه امكان مسير‌يابي از طريق نقشه هم وجود ندارد. طبيعي است كه تصور شما در مقايسه اوليه، به اين سمت برود كه خانم دكتر [...] يا آقاي دكتر [...] كه نفرات اول تا پنجم در اولين صفحه از نتايج جست‌وجو بودند، بهترين‌هاي تخصص ريه و بيماري‌هاي تنفسي هستند. اينطور نيست؟
طبق اسنادي كه به دست «اعتماد» رسيده، طي 5 سال گذشته و به دنبال توسعه فعاليت‌هاي استارتاپي، گروه‌هايي هم زير تابلوي «ديجيتال ماركتينگ پزشكي» فعال شده‌اند كه به‌طور مشخص در حوزه ارايه خدمات پزشكي كار مي‌كنند. مجموع فعاليت اين نرمافزارها در اين دو جمله خلاصه مي‌شود؛ به پزشكان متخصص پيشنهاد مي‌دهند كه در ازاي دريافت وجه، شهرت آنها را در فضاي وب يا شبكه‌هاي اجتماعي، با صداي بلند فرياد بزنند. منوي پيشنهادي اين نرمافزارها كه در واقع، همان سايت معرفي پزشكان براي بيماران در فضاي اينترنت هستند، دامنه وسيعي از انتشار مقاله (به نام پزشك متخصص) تا تبليغ تصويري و نوشتاري درباره خدمات و تخصص پزشك و در نهايت جانمايي پزشك زير پرنورترين چراغ‌ها - صفحه اول مرورگر و در فهرست اولين تا دهمين‌ها - دارد.
هزينه « بهترين» شدن ؛ 20 ميليون‌تومان
حجم «شهرت‌يابي» ديجيتال براي پزشكاني كه مشتري چنين خدماتي باشند، بسته به رقم پرداختي، مدت زمان قرارداد پزشك با آن شركت استارتاپي و البته منوي خدمات هر نرم‌افزار، متفاوت است.
اگر يادتان باشد، در خيال‌بازي براي پيدا كردن متخصص ريه و بيماري‌هاي تنفسي، 25 سايت براي «بهترين‌هاي متخصص ريه» در فضاي وب پيدا شد. بنابراين، حداقل 25 نرم افزار، با 25 منوي متفاوت در مسير پزشكان متخصص ريه و صد ها نرم افزار در مسير تمام متخصصان پزشكي مي‌ايستند تا با «شهرت‌سازي» موسوم به «ديجيتال ماركتينگ پزشكي»، كسب درآمد كنند.
يكي از نرمافزارها، گزينه «سرويس نردبان» را به مشتريان خود پيشنهاد مي‌دهد. در صفحه اصلي اين نرم افزار در تبليغ «سرويس نردبان» نوشته شده: «پس از گذشت زمان به علت عضويت و به‌روزرساني پزشكان جديد در سايت ممكن است نام شما در ليست به رديف‌هاي پايين‌تر برود. براي بازديد و نمايش بيشتر شما مي‌توانيد با خريد گزينه نردبان به بالاي ليست پزشكان در شاخه خود و صفحه اصلي [....] ارتقا پيدا كنيد. با هر بار خريد نردبان، شما به بالاي ليست منتقل خواهيد شد و در صورت گذشت زمان و پايين رفتن در ليست، مي‌توانيد دوباره نردبان را خريداري نماييد. توجه داشته باشيد مخصوصا در شهرهاي پر بازديد، بودن در رتبه‌هاي اول، بازدهي، نوبت‌دهي و مشاوره شما را تا 70 درصد افزايش خواهد داد.»
قيمت هر نوبت خريد «سرويس نردبان» از اين نرم افزار، 100 هزار تومان و ضمانت خريد، اين است كه «پس از خريد نردبان، شما به اول ليست منتقل خواهيد شد.»
شركت استارتاپي ديگري در پيامك‌هاي ارسالي براي پزشكان، به مشتريان خود پيشنهاد مي‌دهد «پزشك گرامي؛ آمار ورودي بيماران در [...] روزانه بيش از 5 هزار و به‌شدت صعودي مي‌باشد. ما به شما كمك مي‌كنيم تعداد ويزيت‌هاي خود را افزايش و برندينگ مجازي‌تان را رقم بزنيد. همين حالا به حاميان ما بپيونديد.»
پيشنهادهاي جذاب الصاقي به منوي اين نرم افزار ، «بدون محدوديت تعرفه حق ويزيت، حضور در صفحه نخست جست‌وجوهاي اينترنتي» است.
نرم افزار ديگري، با تابلوي «پزشك ويژه شويد» مشغول جذب مشتري از جامعه پزشكي است و از جمله هداياي جانبي خريد «شهرت» از اين نرم افزار، «تبليغات ويژه، نمايش اسلايد شو، تصاوير مطب و نمونه كار پزشك» براي بيماران بيننده تبليغ پزشكان از طريق اين شركت استارتاپي است علاوه بر آنكه مشتريان، بسته به رقم شارژ ماهانه‌اي كه به اين نرم افزار مي‌پردازند، امكان انتخاب پنل‌هاي «آفتاب» و ايستادن در رديف اول تا دهم «بهترين‌هاي» هر تخصص پزشكي در فضاي وب يا شبكه اجتماعي، پنل «آسمان» با امكانات محدودتر، و حتي رزرو جايگاه‌هاي اول تا دهم «بهترين‌ها» به مدت نامحدود در صفحات مجازي را خواهند داشت.
مثلا اگر پزشك متخصص كه حق شارژ بيشتري پرداخت كرده، در جايگاه «اول ثابت» اين نرم افزار قرار بگيرد و در هر صفحه وب يا شبكه اجتماعي به عنوان اولين نفر از فهرست «بهترين‌هاي» يك تخصص پزشكي معرفي شود، تا زمان تمديد اين پرداخت، جايگاه «اول ثابت» به همين پزشك تعلق دارد ولاغير.
نرم افزار ديگري، منوي متفاوتي دارد و به مشتريان خود پيشنهاد داده كه «اگر پزشك هستيد، مطب يا كلينيك داريد، در يك مجموعه درماني كار مي‌كنيد اما ماركتينگ پزشكي را شروع نكرده‌ايد، بدانيد كه چندين پله عقب‌تر از سايرين ايستاده‌ايد.... به كمك آژانس ماركتينگ پزشكي [...] شما مي‌توانيد تمامي مراحل ديجيتال‌ماركتينگ اعم از طراحي سايت پزشكي، سئو كردن آن، استراتژي فعاليت در اينستاگرام، تسريع‌كننده‌هاي جذب بيمار و... را در فرآيند خدمات خود وارد كنيد. »
طبق اسناد موجود در دست «اعتماد»، يكي از گران‌ترين منوهاي «شهرت‌سازي» فعلا به نرم افزاري تعلق دارد كه خدمات خود را با تابلوي «شارژ سيستم VIP» و با حق شارژ 2 ميليون تا 20 ميليون تومان به مشتريان ارايه مي‌كند. در معرفي خدمات اين شركت استارتاپي آمده است: «از طريق اين سرويس، ارتباط با بيماران در جست‌وجو كلمات كليدي مطب افزايش و در كمتر از 48 ساعت بيماران بيشتري به مطب مراجعه مي‌كنند و علاوه بر آن، مطب به نسبت شارژ موجود جايگاه بالاتري نيز دريافت مي‌كند و در جست‌وجوهاي كليدي، رتبه‌هاي اول و برتر را خواهد گرفت. »
هزينه انتشار معلومات و سواد: 750 هزار تومان
بخش ديگري از خدمات نرم افزارهاي تبليغات پزشكان ، ارايه مقالات غيرتخصصي و معروف به «مقالات آموزشي» به نام پزشكان خريدار اين سطح خدمات است. يكي از شركت‌هاي استارتاپي، خدمات خود را اينگونه به پزشكان معرفي كرده است: «تيم پزشكان [...] يك مقاله در زمينه كاري و تخصصي شما با نام شما خواهند نوشت و اين مطلب در سراسر اينترنت، تبليغ و منتشر خواهد شد. توجه داشته باشيد اين مطالب، مقالات علمي پزشكي مخصوص مجلات پزشكي نيست بلكه مطالب عموم‌پسند مي‌باشند. به‌طور مثال، شما يك پزشك متخصص زنان و زايمان هستيد و يك مقاله سفارش مي‌دهيد، پزشكان [...] يك مطلب با تيتر «مصرف ويتامين‌ها در دوران بارداري» مي‌نويسند و با رعايت تمام اصول نوشتاري و سئو و علمي و با ذكر نام، تخصص و لينك سايت يا صفحه شما در [...] در سايت منتشر مي‌شود. اين مطلب كه يك مطلب عمومي است در سراسر اينترنت پخش خواهد شد و با تقويت آن در گوگل هزاران خواننده را روزانه جذب خود خواهد كرد و نهايت به صفحه و اطلاعات شما مراجعه خواهند كرد. تمامي مقالات طبق تخصص شما و با رعايت تمام نكات نوشتاري، علمي، تبليغاتي و سئو نوشته خواهد شد و مطلب شما، هميشه در سايت [...] وجود خواهد داشت و هيچ‌وقت حذف نمي‌شود و همچنين هيچ محدوديتي در تعداد مقاله قابل سفارش وجود ندارد. توجه داشته باشيد كه مقاله نوشته شده براي شما به هيچ عنوان از هيچ جا كپي نخواهد شد و كاملا اريجينال خواهد بود. حداقل تعداد كلمات مقاله 2000 كلمه مي‌باشد و اختصاصي به نام شما خواهد بود.»
تعرفه اين شركت استارتاپي براي نوشتن مقاله‌اي به نام پزشك خريدار اين خدمات، 750 هزار تومان است در حالي كه به مشتريان خود يادآوري مي‌كند كه «مدت زمان لازم براي توليد، 4 تا 6 روز است.»اما ضمنا، ضمانت مي‌دهد كه «ميزان تاثير مقاله خريداري شده در Google، بازديد از نام اين پزشك را تا 70 درصد افزايش خواهد داد.»
هيچ آماري از تعداد مشتريان موجود نيست
در يك آمار تاييد نشده، گفته مي‌شود كه حدود 228 شركت استارتاپي در حوزه خدمات سلامت محور در ايران فعال هستند كه دامنه فعاليت‌شان از تبليغ تجهيزات پزشكي، دارو، خدمات پزشكي و مشاوره آنلاين گسترده است. به دليل تعدد نرم افزارهاي فعال در حوزه سلامت و همچنين تنوع خدمات، هيچ تخميني از تعداد مشتريان خريد « شهرت‌سازي انفرادي » اين شركت‌هاي مجازي كه در واقع همان پزشكان مايل به قرار گرفتن در ليست «بهترين‌هاي» تخصص پزشكي هستند وجود ندارد و در حالي كه هيچ فرد عادي و غير پزشك و البته محروم از اين تبليغات جذاب كه براي پزشكان ارسال مي‌شود، امكان ورود به پشت پرده اين نرم افزار‌ها را ندارد، به يقين مي‌توان گفت كه اغلب فعالان اين نرم افزار‌ها، با آن غلط‌هاي نگارشي آشكارشان در متون تبليغاتي، از حداقل‌هاي دانش و معلومات در حوزه پزشكي، بهره‌اي ندارند. اينكه تعرفه‌گذاري خدمات و تفاوت تعرفه‌ها براي خدمات يكسان كه چيزي نيست جز «شهرت‌سازي» از چه معياري پيروي مي‌كند هم معلوم نيست چون در واقع، در فهرست خدمات مجاز شركت‌هاي استارتاپي، هيچ گزينه‌اي به عنوان «شهرت‌سازي» براي جامعه پزشكي تعريف نشده است و بنابراين، به نظر مي‌رسد كه قيمت‌گذاري خدمات در اين فعاليت مجازي، بيشتر تابع سليقه و قانون بي‌قانون جنگل باشد.
هر دو متخلف هستند؛ هم نرم‌افزار، هم پزشك
علي سالاريان؛ معاون فني و نظارت سازمان نظام پزشكي، در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد كه هم پزشك خريدار خدمات «شهرت‌سازي» و هم نرم افزار ارايه‌دهنده خدمات «شهرت‌سازي» هر دو متخلف هستند و بايد به اين خدمات، از منظر «تخلف سنگين» رسيدگي شود.
«قانون، سازمان نظام پزشكي را مكلف كرده كه بر تبليغات در حوزه پزشكي، تجهيزات سلامت محور، كالاهاي پزشكي، مواد غذايي و آشاميدني نظارت كند. در سال‌هاي اخير، سازمان نظام پزشكي به دليل ضعف لجستيكي نتوانست تبليغات پزشكي را احصا كند در حالي كه تبليغات حوزه سلامت در هر جامعه بايد به‌طور خاص مورد بررسي باشد. اين خدماتي كه شما اشاره كرديد - خريد شهرت پزشكي با پرداخت پول به شركت‌هاي استارتاپي - نه تنها تخلف است بلكه گونه‌اي از شيادي است. از منظر قانون، محتواي شكلي و ماهوي تبليغات پزشكي بايد در كميسيون تبليغات پزشكي سازمان نظام پزشكي و با حضور اعضاي شوراي عالي سازمان، نماينده وزارت ارشاد و نماينده شهرداري‌ها بررسي شده و در صورتي كه بي‌اشكال باشد، مجوز بگيرد. اگر فردي با دادن پول، مي‌خواهد به شهرت برسد، ناگفته پيداست كه چه خبر است. اينجا، مسووليت ناظران و از جمله وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشكي پررنگ مي‌شود كه ضمن رصد فضاي تبليغات حوزه سلامت، با متخلف برخورد كنند. از نگاه سازمان نظام پزشكي، هم پزشك و هم استارتاپ ارايه‌دهنده خدمات (شهرت‌سازي با پرداخت پول) متخلف هستند ولي در سازمان نظام پزشكي، فقط به تخلفات پزشكي رسيدگي مي‌شود. اگرچه كه اين تخلف، بسيار نادر است اما حتي يك مورد هم خطرناك است چون پزشك قسم خورده كه واقعيت را به مردم بگويد و حق ورود به فضاي تبليغات تجاري ندارد. البته از آنجا كه عموما اين تخلفات در فضاي مخفيانه اتفاق مي‌افتد، در صورت وجود شواهد متقن و مستند؛ چه از تخلف پزشك و چه از شركت استارتاپي، سازمان نظام پزشكي مي‌تواند به دادسراي عمومي اعلام جرم كند تا دادستان به عنوان مدعي‌العموم با متخلفان برخورد كند.»