بيم و اميد نفت براي اقتصاد ايران

گروه اقتصادي

قيمت نفت به بالاترين رقم از سال 2014 ميلادي رسيده؛ دليل اين افزايش نيز ترديد نسبت به عرضه نفت در آينده در واكنش به مسدود شدن يك خط لوله انتقال نفت از عراق به تركيه همچنين بالا رفتن شمار مبتلايان به سويه اميكرون در جهان است. در دو سال اخير، بيماري كرونا مهم‌ترين عامل نگراني در خصوص بازگشت وضعيت اقتصاد جهاني به روزهاي پيشين و بدون كوويد 19 است. هر تغيير و جهشي در اين بيماري مستقيما بر قيمت نفت تاثير مي‌گذارد؛ چراكه بيم آن مي‌رود دولت‌ها براي بار چندم محدوديت‌هاي شديدي اعمال كنند كه در آن صورت قيمت اين طلاي سياه نيز در مسير صعودي قرار خواهد گرفت. در اين راستا روز گذشته بهاي نفت برنت در رقم 88.5 دلار در هر بشكه رسيد البته كه تا 89 دلار نيز بالا رفته بود. گزارش ماه دسامبر اوپك تقويت تقاضا در سال جاري ميلادي را پيش‌بيني كرده و از آنجايي كه مخاطرات شيوع كرونا همچنان ادامه دارد و خطر تنش‌هاي شديد در خاورميانه نيز بالاست، به نظر نمي‌رسد كه اوپك به اين زودي‌ها به دنبال اين باشد كه محدوديت در عرضه را كاهش دهد البته كه بر اساس پيش‌بيني‌هايش مي‌تواند تا ميانه سال جاري به توليد پيش از كرونا بازگردد. اما بالا بودن قيمت‌ها به كام اعضاي اين كارتل نفتي است؛ به خصوص اينكه ميانگين ارزش سبد نفتي اوپك در سال گذشته ميلادي 69.89 دلار بود كه 68.5 درصد بيشتر از 41.4 دلار در سال 2020 بود. 

افزايش قيمت نفت به بالاترين رقم از سال 2014 و احتمال اينكه حتي به كانال 100 دلاري وارد شود، جنبه ديگري دارد و آن يادآوري دوراني است كه كشور با وفور درآمدهاي نفتي مواجه بود. اختلاف حدود 30 دلاري قيمت فعلي نفت و آنچه در بودجه نوشته شده (در صورت تداوم قيمت‌هاي فعلي در سال آينده) بيم و اميدي را در كشور ايجاد مي‌كند. اميد از اين جهت كه ممكن است وضعيت ارزي كشور بهبود يابد و بيم از آن بعد كه مجددا سياست‌هاي حمايتي و معيشتي براي قدرت خريد از دست رفته، دوباره به محافل سياسي كشور بازگردند. 
گزارش اوپك چه مي‌گويد؟
گزارش‌هاي اخير اوپك نيز نشان مي‌دهد كه اين كارتل نفتي در سال‌هاي 2020 و 2021 سطح توليد خود را افزايش داده كه اين امر نشان مي‌دهد اوپك قرار نيست بازار را به ديگري واگذار كند. 
گزارش ماهانه اوپك كه 18 ژانويه منتشر شد، نشان مي‌دهد كه در ماه دسامبر قيمت نفت تمام كشورهاي عضو اين كارتل نفتي كاهش داشته با اين حال متوسط قيمت سبد نفتي اوپك در پايان سال 2021 ميلادي نسبت به 2020 بالاتر رفته كه اين امر نشات گرفته از اعمال محدوديت‌هاي چند باره به دليل شيوع سويه‌هاي جديد از كرونا همچنين كاهش سفرها و تعطيلي برخي خطوط پروازي بوده كه در كنار محدوديت عرضه، به نفع افزايش قيمت‌ها عمل كرده است. البته پيش‌بيني كرده كه در سال جاري ميلادي به دليل واكسيناسيون گسترده، اميدها براي بازگشت به زندگي پيش از كرونا بيش از پيش قوت خواهد گرفت اگرچه كه شناسايي سويه‌هاي جديد مي‌تواند چشم‌انداز در خصوص آينده تقاضاي انرژي در جهان را تحت تاثير قرار دهد. اما به نظر مي‌رسد در بهار و تابستان سال جاري سفرها رونق بيشتري گرفته و تقاضا براي سوخت نيز بالا رود؛ با اين وجود ريسك سفرهاي هوايي همچنان به قوت خود باقي خواهد ماند. بر اساس پيش‌بيني اوپك تقاضا براي نفت در سال جاري به اندازه 4.2 ميليون بشكه در روز تقويت مي‌شود و به پيش از كرونا كه روزي 100 ميليون بشكه بوده، باز مي‌گردد. 
افزايش روزانه 10 ميليون بشكه تقاضا نفت در دو سال 
اوپك در بخش ديگري از گزارش خود پيش‌بيني كرده كه در سال جاري ميلادي متوسط تقاضاي نفت به 100.7 ميليون بشكه در روز برسد كه حدود 4.15 ميليون بشكه در روز افزايش نسبت به سال 2021 خواهد داشت. در دو سال 2021 و 2022 حدود 10 ميليون بشكه نفت به تقاضاي روزانه جهان اضافه خواهد شد. حدود 30 ميليون بشكه از توليد نفت را چين، هند و مابقي كشورهاي آسيايي تقاضا مي‌كنند. همين امر نشان مي‌دهد كه نرخ رشد اقتصادي اين كشورها و به صورت كل منطقه آسيا تا چه ميزان مي‌تواند بر تقاضاي نفت موثر باشد. 
در قسمت ديگري از اين گزارش به عرضه نفت توسط اوپك در سال‌هاي 2020 و 2021 نيز اشاره شده كه بر اساس آن 25.6 و 26.3 ميليون بشكه نفت، عرضه روزانه اوپك بوده؛ از كل اين ميزان عربستان صعودي در هر دو سال با توليد بيش از 9 ميليون بشكه نفت، بزرگ‌ترين توليدكننده اوپك بوده است. عراق نيز با توليد بيش از 4 ميليون بشكه نفت در روز، دومين توليدكننده اين كارتل نفتي بوده؛ بنابراين پر بيراه نيست كه مسدود شدن جريان نفت از عراق به تركيه به دليل انفجار خط لوله، نگراني‌ها در خصوص محدوديت در عرضه را تشديد كند. 
با استناد به داده‌هاي اوپك سه ماه پاياني سال 2021، بهترين سه ماهه از سال 2020 ميلادي براي توليدكنندگان كارتل اوپك بوده؛ چراكه در اين مدت توليد نفت به رقم 27.6 ميليون بشكه نفت در روز رسيد كه دو ميليون بشكه در روز افزايش داشته است. 

بالا رفتن قيمت نفت براي كشور منفعتي دارد؟
بر اساس گزارش اوپك حجم نفت توليدي كشور افزايش يافته اگرچه كه قدري از قيمت نفت سنگين كشور كاسته شده است. با استناد به اين داده‌ها قيمت هر بشكه از نفت ايران در آخرين ماه از سال 2021 ميلادي حدود 74.6 دلار بود كه 5.8 دلار يا 7.2 درصد نسبت به نوامبر كاهش داشته كه دومين كاهش ماهانه قيمت هر بشكه نفت ايران بوده از سوي ديگر توليد نفت كشور اگرچه در سه ماهه‌هاي دو تا چهارم سال گذشته ميلادي تغيير چنداني نداشته، اما در تمام اين مدت بالاتر از سال 2020 بوده؛ متوسط توليد نفت كشور در سال 2020، يك ميليون و 988 هزار بشكه بوده كه در سال 2021 به دو ميليون و 404 هزار بشكه رسيده بود. در بخش ديگري از اين گزارش به متوسط قيمت نفت سنگين كشور نيز اشاره شده كه در سال 2021 حدود 71.3 دلار بود كه در مقايسه با متوسط قيمت نفت در سال 2020، 72 درصد افزايش داشته است. اين قيمت‌ها به صورت مستقيم و غيرمستقيم بر اقتصاد كشور تاثير مي‌گذارد. تاثير مستقيم آن بر بالا رفتن درآمدهاي نفتي است كه مي‌تواند آورده‌هاي دولت از اين بخش را تحت تاثير قرار دهد. دولت در بودجه سال آتي قيمت هر بشكه نفت را 60 دلار و فروش روزانه را نيز يك ميليون و 200 هزار بشكه پيش‌بيني كرده؛ 26.2 ميليارد دلار كل آن چيزي كه پيش‌بيني مي‌شود از محل فروش نفت عايد كشور شود. اگر قيمت نفت براي 6 ماه در بازه 85 تا 90 دلار باقي بماند، در آن صورت آورده‌هاي نفتي حدود 20 ميليارد دلار به درآمدهاي كشور افزوده مي‌شود. اگرچه كه اين مبلغ مي‌تواند بودجه را از حالت انقباضي خارج كند، اما براي كشور مخاطراتي نيز به دنبال خواهد داشت؛ افزايش تكاليف مالي در بودجه همچنين اعطا يا افزايش مبلغ يارانه‌هاي نقدي از جمله آن مخاطرات است كه در نهايت به تورم مي‌انجامد.