بازي
روسيه
با برگ ايران
حسن بهشتي‌پور
1) شواهد و قرائن حاكي از آن است كه مذاكرات هسته‌اي ايران با كشورهاي 1+4 و امريكا نهايي شده و به زودي خبر دستيابي به توافق منتشر خواهد شد. بر اساس آخرين اخبار دو طرف منتظر نتايج مذاكرات آقاي گروسي در تهران هستند تا تصميم نهايي در خصوص برجام را اتخاذ كنند. بر اساس اعلام گروسي، مهلتي تا خردادماه تعيين شده تا اسناد و مدارك مورد نياز آژانس از سوي ايران ارايه شود. اما بعد از انتشار اخبار، اين پرسش مطرح شده كه آيا امضاي نهايي طرفين مذاكرات، طي روزهاي آينده پاي توافق مي‌نشيند و اجراي برجام به خردادماه موكول مي‌شود يا اينكه مذاكرات يك مرحله‌اي خواهد بود و تا خرداماه 1401 به طول مي‌انجامد؟
2) شخصا معتقدم، توافق در اسفندماه صورت مي‌گيرد و اجراي كامل توافق تا خرداد به تعويق مي‌افتد. اين روندي است كه پيش از اين در خصوص برجام نيز تجربه شده و نتايج مناسبي به بار آورده است، در برجام نيز ابتدا توافق در تيرماه امضا و سپس اجراي توافق به تيرماه موكول شد. توافق جديد نيز احتمالا با چنين نقشه راهي عملياتي مي‌شود. البته اين اظهارات، تنها گمانه‌زني است، چراكه هنوز تحليلگران به جزييات مذاكرات، دسترسي ندارند. در اين ميان، اما خبري كه روز گذشته بازتاب‌هاي وسيعي در رسانه‌هاي داخلي و بين‌المللي داشت، درخواستي بود كه وزير امور خارجه روسيه در خصوص دريافت تضامين كتبي از ايالات متحده در تجارت با ايران داشت. با توجه به تحريم‌هايي كه غرب عليه روسيه بر سر ماجراي اوكراين اعمال كرده، روسيه از امريكا خواسته است كه در خصوص محتواي برجام، روسيه اجازه تجارت آزادانه با ايران را داشته باشد.
3) بعد از انتشار اين خبر برخي در ايران بدبينانه به اين درخواست نگاه كردند كه البته با توجه به سابقه روس‌ها، انتقادات قابل دركي است. اما بايد توجه داشت، اين درخواست مي‌تواند از جنبه‌اي خاص، به نفع ايران هم باشد. به هر حال يكي از گزاره‌هاي مهم برجام، ظرفيتي است كه براي خريد تسليحات نظامي براي ايران ايجاد شده است. طبيعي است كه كشورهاي اروپايي و امريكا، حاضر به فروش سلاح و‌هواپيماهاي جنگنده به ايران نيستند...
ايران تنها مي‌تواند از طريق روسيه و چين نيازهاي خود به خريد تسليحات را پوشش دهد. زماني كه روسيه تضامين لازم براي تجارت با ايران را داشته باشد، ايران نيز مي‌تواند از اين ظرفيت‌ها به نفع خود بهره‌برداري كند. البته اگر امريكايي‌ها تعهد لازم را ندهند، اين درخواست يكي از موانع مهم پيش روي عدم توافق خواهد بود، اما اگر روس‌ها بتوانند اين تضامين را دريافت كنند، منفعت‌هايي براي ايران خواهد داشت.
4) برخي اظهارنظرها نيز حاكي است كه روسيه ممكن است براي خلاصي از مشكلاتي كه در اوكراين دچار آن شده است، از يك طرف در آتش مشكلات موجود در خاورميانه بدمد و از سوي ديگر زير ميز توافق احتمالي برجام بزند. به نظرم هر چند تاريخچه رفتارهاي روسيه، روشن نيست و اين كشور رفتارهاي نامناسبي در بزنگاه‌ها داشته، اما در شرايط فعلي، برجام براي روس‌ها نيز از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. عدم دستيابي به توافق، يعني رويارويي با ايراني كه توان هسته‌اي فزاينده‌اي كسب كرده و اين براي روسيه قابل قبول نيست. روس‌ها از منظر سياست‌هاي عدم اشاعه خواستار امضاي برجام هستند. اما از منظر مسائل منطقه‌اي نيز به نظر نمي‌رسد، روسيه از چنان ظرفيتي برخوردار باشد كه بتواند، منطقه خاورميانه را دچار تنش‌هاي مستمر كند. بنابراين به نظرم احتمال دستيابي به توافق، به‌‌رغم همه اين فراز و نشيب‌ها، همچنان بالاست...