زنان
و تشكل هاي غير دولتي
زهرا نژادبهرام
تشكل هاي غيردولتي سازمان‌هايي كه با كار داوطلبانه، غير انتفاعي، غير دولتي و غير سياسي فرصت ارايه خدمت را براي شهروندان فراهم مي‌كنند تصويري نو از مشاركت در جامعه مدني است. اين سازمان‌ها كه از اواخر قرن بيستم به عرصه فعاليت‌هاي اجتماعي ، فرهنگي ، محيط زيستي و... وارد شدند برگرفته از نياز انسانها در توسعه شهر‌نشيني و گسترش مشكلات زندگي شهري كم كم به عرصه‌اي پر توان براي جلب مشاركت و توانمند سازي مبدل گرديد. در واقع، تشكل‌هاي غيردولتي نمايي از جامعه را كه برگرفته از نياز مشترك انسانها به هم و تلاش براي ايجاد فضاي همدلانه و صلح آميز در جهت ارايه خدمت به يكديگر فراتر از وظايف سازماني دولت‌ها و سازمان‌هاي رسمي و وابسته به حاكميت‌ها است، را به نمايش مي‌گذارد. زنان كه نيمي از جامعه را تشكيل مي‌دهند به عنوان اولين علاقه‌مندان اين سازمان‌ها با توجه به تجارب عاطفي و انسان‌دوستانه و دردهاي مشترك مترتب بر آنها كه ناشي از نابرابري - تبعيض و كم مهارتي در حل مشكلات تعريف شده‌اند، نقش فعالي در اين نهادها دارند. سابقه ديرين زنان به ارايه خدمات داوطلبانه به گروه‌ها و افراد مختلف از هيات مذهبي گرفته تا تهيه جهيزيه و كمك به سيسموني نوزادان و ... جملگي در علاقه‌مندي زنان به اين نوع سازمان‌ها را تقويت كرده است . سازمان‌هاي غير دولتي (سمن ها) امروزه يكي از عناصر جدايي ناپذير از شهرها هستند. در ايران بالغ بر 22 هزار سازمان تا كنون به ثبت رسيده است. اين سازمان‌ها به دليل ماهيت داوطلبانه بخشي از نياز انسان به كمك به همنوع است كه در رشته‌هاي گوناگون با تخصص‌هاي متفاوت سعي در ارايه خدمات به نيازمندان دارد . شهر با همه پيچيد گي هايش عوارض انكار ناپذير و دشواري نيز با خود همراه دارد كه بخشي ازآنها گريبانگير زنان است . هفته گذشته كه روز جهاني سازمان‌هاي غير دولتي نامگذاري شده بود (8 اسفند) شنيده شد كه خانه خورشيد كه يك سمن دير پا و موفق و داراي نيروهاي متخصص و دواطلب بود به كار خود پايان داد .
اين مهم بيان كننده دو امر جدي است نخست آنكه يكي از بسترهاي ارايه خدمات به زنان دچار اعتياد يا در معرض آن، از يك مركز حمايتي و توانمند ساز محروم شدند و دوم آنكه گروهي داوطلب و متخصص با تجاربي گرانقدر به دليل شرايط دشوار ادامه كار در شهر مجبور به ترك اين خدمات شدند.
ستاد سمن‌هاي شهرداري تهران كه سابقه‌اي ديرين در حمايت از تشكل‌هاي غير دولتي داشته دراين مهم واكنشي نشان نداد !
وزارت كشور كه اداره كلي را دراين خصوص فعال كرده در برابر اين مهم واكنشي نشان نداد !
سمن‌هاي همكار در ارتباط با اين موضوع سكوت كردند ! و..... و همه به دادن خبر اكتفا كردند !
به واقع چه اتفاقي افتاده كه يك سازمان غير دولتي كه با هر شرايطي در تلاش بود به زنان در معرض مشكل يا مشكل ديده خدمات ويژه ارايه كند و آنها را براي مواجهه با زندگي توانمند بسازد مجبور به تعطيلي شد!
تعطيلي خانه خورشيد نشان از چند نگراني دارد كه مسوولان و مردم و شهروندان و رسانه‌ها بايد به آن به دقت توجه كننند:
- فرصت‌هاي مشاركت پذيري و مشاركت جويي براي هميشه به روي انسان ها گشوده است اما استفاده از آن و توان استفاده از آن معلوم نيست تاكي وجود داشته باشد.
- يكي از محورهاي پر كار و اثر گذار درزندگي اجتماعي زنان همكاري با سازمان‌هاي غير دولتي است. تشويق و ترغيب زنان به سوي اين نوع تشكل‌ها ضمن اينكه مسووليت اجتماعي را در ميان آنان توسعه مي‌دهد فرصت بهره‌گيري جامعه از توان آنها را بيشتر مي‌كند .زنان با استفاده از اين ظرفيت بستري متفاوت براي رشد و تعالي خود ا ز يك سو و خانواده از سوي ديگر در حساس بودن نسبت به مسائل و مشكلات جامعه و مردم جست‌وجو خواهند كرد.
- سازمان‌هاي غير دولتي بستري وسيع و در دسترس براي ارتقاي مشاركت اجتماعي در جامعه است. جايي كه افراد بدون در نظر گرفتن منافع انتفاعي و به دور از بوروكراسي دولتي و فارغ از دغدغه‌هاي سياسي به صورت داوطلبانه از توان و تخصص خود در جهت بهبود آلام جامعه و درد مند بودن نسبت به مسائل اجتماع بهره مي‌گيرند ودر اين ميان زنان با توجه به شرايط خود و مسووليت خانوادگي و علايق اجتماعي از اين مهم مي‌توانند بيشترين بهره را ببرند.
- سازمان‌هاي غير دولتي تصوير مسووليت پذيري اجتماعي و باور پذيري نقش مردم و جست‌وجوي ظرفيت‌هاي رها شده براي ارايه خدمات به رفع معضلاتي است كه در توان سازمان‌هاي غير دولتي نيست يا به دليل عميق بودن مسائل نيازمند دست‌هاي انساني است كه دغدغه مسووليت سازماني و وابستگي اداري ندارند.
- اين سازمان‌ها كه در كشور ما طي دودهه گذشته از عمق بيشتري برخوردار شدند بايد به عنوان فرصت شهرها در نظر گرفته شوند كه هم ظرفيت‌سازي مي‌كنند هم ظرفيت‌پذيري دارند .پس در يك تعامل دوسويه قادرند بستري براي مشاركت توان بالقوه زنان توانمند شهر ايجاد كنند.
- زنان كه با توجه به زندگي‌هاي جديد فرصت‌هاي بيشتري نسبت به ديگران در ارايه خدمات انسان‌دوستانه دارند مي‌توانند سازمان‌هاي غير دولتي را به عنوان مقصدي براي رشد و تعالي جامعه بر گزينند و به اعضاي خانواده و فرزندان بياموزند كه ارايه خدمات انسان‌دوستانه هميشه در برابر هزينه‌هاي مالي نيست بلكه يك گام به سوي بهبود زندگي ديگران و جامعه بر داشتن يعني اصلاح چيزي كه جز با عزم جدي جامعه حاصل نمي‌شود.
- دستگاه‌ها و سازمان‌هاي مرتبط دراين خصوص لازم است در جهت ترغيب جامعه و به خصوص زنان براي مشاركت در اين سازمان‌ها فرصت‌ها را شناسايي كرده و بستر را بازسازي كنند.