چهل سال پس از فتح خرمشهر؛ كدام تبيين؟

پديده فتح خرمشهر را پس از چهل سال با رويكرد و روش‌هاي مختلفي مي‌توان مورد بازبيني قرار داد كه تابع نظام ادراكي متفاوت از موضوع مورد بحث خواهد بود. در اين يادداشت با نظر به پژوهش و نگراني‌هايي كه داشته و دارم، به ‌نظرم موضوع مورد بحث را به دو اعتبار مي‌توان مورد توجه قرار داد و درباره آن سخن گفت. 
1- فتح خرمشهر به اعتبار زمان، تاريخي شده، زيرا موضوع آن متعلق به نسل انقلاب و جنگ است كه به صورت ميانگين در دهه ششم يا هفتم زندگي خود قرار دارند. به همين دليل هم‌اكنون گفت‌وگو درباره حوادث بزرگ تاريخي نظير جنگ و انقلاب، به چالشِ ميان‌نسلي تبديل شده است. به اين معنا كه نسل پيشين بر پايه تجربه تاريخي و هويت‌ساز خود به حوادث و الزامات زندگي نگاه و درباره آن مناقشه مي‌كند، در حالي كه نسل جديد درگير شرايط ديگري است و نسبتِ اين وضعيت را با گذشته و مناقشه درباره آن، نمي‌تواند به خوبي بازتعريف كند.
 2-فتح خرمشهر، به اعتبار موضوع و مساله، هنوز تاريخي نشده است، زيرا نسل كنوني و آينده در ايران، همچنان با شرايط تاريخي و پيامدهاي فرهنگي و راهبردي فتح خرمشهر درگير و با آن زندگي خواهند كرد.براي اين قضاوت، مي‌توان چنين استدلال كرد كه فتح خرمشهر خطوط اصلي و مشخصه‌هاي «هويت سياسي و اجتماعي جامعه ايران» را پس از پيروزي انقلاب ترسيم كرد. چنانكه «توانمندي مديريت كشور» و «ماهيت قدرت و نقش نيروهاي مسلح» را كه با پيروزي انقلاب، براي «حفظ موجوديت، استقلال و تماميت ارضي كشور» در برابر «بحران امنيتي و تجاوز و اشغال» دچار پرسش و ترديد شده بود، آشكار كرد. در واقع منطق حاكم بر تداوم حيات نظام سياسي برآمده از انقلاب در ايران، متاثر از همين تحولات بود كه امروز چندان به آن توجه نمي‌شود، در حالي كه براي شناخت شاكله و بنيان قدرت جديد در ايران و انتقال آن به نسل آينده، بايد تحولات تاريخي را با رويكرد نقادانه و در گفت‌وگوي ميان‌نسلي و نه تبليغاتي مورد بررسي قرار داد...

 زيرا فهم عميق از تحولات تاريخي و راهبردي، براي استفاده در آينده با گفت‌وگوي نقادانه و تساهل‌آميز صيقل خورده و قابل بهره‌برداري خواهد شد.
مساله اساسي اين است كه با وجود برخورداري جامعه ايران از سرمايه‌هاي سرنوشت‌ساز و بي‌نظير تاريخي، نسل كنوني ادراك مناسبي از اين تحولات هويت‌ساز ندارد، زيرا از رويكرد و روش مناسبي براي تبيين تحولات تاريخي استفاده نشده است. در واقع الزامات جهاد تبيين كه مورد تاكيد رهبر معظم انقلاب قرار گرفت، ناظر بر تعهد به همين معناست. در صورتي كه اين نگراني وجود دارد كه معناي جهاد تبيين و الزامات آن نيز بدون توجه به مسائل مورد بحث و الزامات آن، به دليل بي‌توجهي به ضرورت انتخاب رويكرد و روش‌هاي مناسب، در اين مسير قرباني شود.