هفته‌نامه اكونوميست تحليل كرد
عبور از بحران انرژي بدون آسيب به محيط‌زيست
گروه اقتصادي
هفته‌نامه اكونوميست در تازه‌ترين شماره خود به بررسي اثرات شوك قيمت انرژي در دنيا پرداخته و عنوان كرده كه قيمت‌هاي كنوني سوخت و برق، ممكن است در درازمدت عواقب ناخوشايندي داشته باشد و اگر دولت‌ها واكنش مناسبي به آن نداشته باشند؛ ممكن است بازگشت به استفاده از سوخت‌هاي فسيلي، به گزينه اصلي آنها تبديل شود. اتفاقي كه در نهايت صدمات جبران‌ناپذيري بر محيط زيست خواهد داشت. به نوشته اكونوميست رشد قيمت‌هاي انرژي از زمان بحران نفتي در خاورميانه در سال‌هاي 1973 و 1979 بي‌سابقه است. در اروپا، كابوس شب‌هاي سرد زمستاني، حالا به روياي تبدار نيمه تابستان تبديل شده است. موج گرما موجب شده تا تقاضاي فزاينده گاز در اسپانيا به بالاترين سطح خود برسد. چهاردهم ژوئن امسال، روسيه جريان گاز در خط لوله «نورداستريم 1» به سمت كشورهاي اروپايي را كند كرد تا قيمت‌ها 50 درصد رشد كند. امريكايي‌ها نيز براي هر گالن بنزين، 5 دلار مي‌پردازند كه حالا به تورمي دامن زده كه نظرسنجي‌ها مي‌گويند بزرگ‌ترين نگراني مردم امريكا و دردسر بزرگي براي رييس‌جمهور بايدن است. بازار برق استراليا با تراز منفي مواجه شده و به هر طرف كه نگاه مي‌كني، كمبود و شكنندگي وجود دارد. از ديدگاه اكونوميست، شوك‌هاي انرژي مي‌توانند به فاجعه سياسي تبديل شوند. شايد يك سوم از تورم 8 درصدي توسط شوك قيمت انرژي به كشورهاي ثروتمند و صنعتي تحميل شده است. از اين رو، خانوارهايي كه براي پرداخت قبوض خود با مشكل مواجه هستند و به خشم درآمده و دولت‌ها را مجبور به افزايش توليد سوخت فسيلي- با تمام عوارض منفي آنها- مي‌كنند. آقاي بايدن، كه با وعده انقلاب سبز به قدرت رسيد، قصد دارد ماليات بر بنزين را ملغي كند و قرار است در بازديد از عربستان سعودي از اين كشور درخواست افزايش توليد نفت را داشته باشد. اروپا براي بهبود اوضاع، عوارض اضطراري، پرداخت يارانه، سقف قيمت و موارد ديگري را لحاظ كرده است. در آلمان، نيروگاه‌هاي با سوخت زغال‌سنگ دوباره با همان سر و صداي خود شروع به كار كرده‌اند و شركت‌هاي معدني دولتي چين و هند به سرعت در پي كشف و استخراج معادن جديد ذغال سنگ هستند. اكونوميست اضافه مي‌كند: آشوب در جهان انرژي قابل درك است؛ اما بايد توجه داشت كه به‌طور همزمان پتانسيل بروز يك فاجعه تمام عيار را هم دارد. چرا كه در نهايت به توقف استفاده از انرژي‌هاي پاك مي‌انجامد. اين وضعيت موجب مي‌شود كه يارانه‌هاي عمومي و معافيت‌هاي مالياتي براي سوخت‌هاي فسيلي به سختي برداشته شود و به صاحبان ميادين نفت و گاز با طول عمر 30 تا 40 سال اجازه مي‌دهد كه مقاومت بيشتري در برابر حذف تدريجي سوخت‌هاي فسيلي نشان دهند. از ديدگاه اكونوميست، در اين شرايط يكي از اولويت‌ها، يافتن راهي براي افزايش توليد گاز طبيعي است كه با هدف كاهش چشمگير انتشار گازهاي گلخانه‌اي تا سال 2025 بايد انجام شود. به ويژه اروپا و آسيا كه بايد وابستگي خود را از گاز و زغال‌سنگ روسيه قطع كنند؛ ظرفيت اندكي براي استفاده از گاز طبيعي مايع (LNG) دارند. اكونوميست پيشنهاد بازگشت به يكي از طرح‌هايي كه براي كوتاه‌مدت ايجاد شده را داده و مي‌نويسد: يكي از گزينه‌ها اين است كه دولت‌ها و شبكه‌هاي انرژي قراردادهاي تضمين شده‌اي را در اين دوره ارايه دهند كه براي تعطيل كردن زودتر از موعد ظرفيت‌هاي موجود استفاده از انرژي‌هاي فسيلي و به دست آوردن بالاترين بازدهي به تفاهم برسند. البته اين به معناي كاهش شتاب حركت به سمت انرژي‌هاي تجديدپذير نيست. دولت‌ها بايد دسترسي، ظرفيت و قابليت‌هاي ذخيره‌سازي شبكه‌هاي خود را بهبود بخشند و موانعي را كه موجب مي‌شود افزايش ظرفيت‌هاي تجديدپذير دشوارتر شود؛ برطرف كنند. طراحي شبكه‌هاي برق و بازارهاي مرتبط با انرژي كاملاً به دولت‌ها مربوط است و بيشتر آنها در تله تفكر قرن بيستم مانده‌اند. اكونوميست اضافه مي‌كند كه بخش صنعت وابسته به انرژي نيز بايد قابل پيش‌بيني شود. از ديدگاه كارشناسان اين نشريه، اين موضوع با توجه به اينكه بازارهاي انرژي قرن بيستم با جنگ‌ها، كودتاها، انقلاب‌ها، تقاضاي زياد چين و فناوري‌هاي جديد كنار آمده اند؛ ممكن است عجيب به نظر برسد اما تحولات آب و هوا لايه ديگري از نااطميناني را اضافه كرده است. حتي اگر به‌طور همزمان نياز به افزايش گسترده سرمايه‌گذاري حس شود. به گفته آژانس بين‌المللي انرژي براي صفر شدن خالص انتشار گازهاي گلخانه‌اي تا سال 2050، سرمايه‌گذاري سالانه روي صنايع با انرژي‌هاي پاك بايد دو برابر شده و به 5هزار ميليارد دلار برسد. اما بحران اخير انرژي و واكنش شتابزده دولت‌ها به اين بحران، سرمايه‌گذاران را بيش از پيش محتاط‌تر كرده و ريسك سرمايه‌گذاري را بالا برده است.
يك انقلاب متفاوت
اكونوميست در قسمت پاياني مقاله خود با استفاده از واژه‌اي به نام «سبزشويي» (Greenwashing) توضيح مي‌دهد كه براي تحريك سرمايه‌گذاران بايد اقدامات خاصي انجام داد. «سبزشويي» واژه‌اي است كه به دورويي صنايع به‌ظاهر دوستدار محيط زيست اشاره دارد. به اين صورت كه با نام حمايت از محيط زيست به محيط زيست صدمه مي‌زنند. براي اثبات سبزشويي اغلب به اين موضوع استناد مي‌شود كه بيش از آنكه واقعاً در مسير دوستي با محيط زيست فعاليت كنند، براي سبز بودن تبليغ و هزينه مي‌كنند. اكونوميست در اين باره مي‌نويسد: تحريك سرمايه‌گذاري به معناي اجتناب از ترفندهايي مانند سبزشويي، طرح‌هاي يارانه‌اي براي ايجاد زنجيره تامين داخلي سبز و برداشتن سنگ اندازي بانك‌ها در حوزه گسترش پروژه‌هاي گازي است. در عوض، بازگرداندن اعتماد به سرمايه‌گذاران مستلزم اعتمادسازي درباره منابع انرژي بلندمدت و پاك است. اين به معناي افزايش افشاي اطلاعات خواهد بود. به‌طوري كه سرمايه‌گذاران دغدغه‌اي از جانب پرداخت هزينه‌هاي جانبي آلودگي هوا نداشته باشند و البته مقرراتي نيز براي حذف تدريجي فعاليت‌هاي آلوده‌كننده آب و هوا نياز است. اكونوميست مي‌نويسد: شوك بزرگ انرژي در سال 2022 يك فاجعه است؛ اما همچنان مي‌تواند فرصتي باشد تا دولت‌ها راهكاري را براي حل و فصل تعارض ميان تامين انرژي و آلوده ساختن آب و هوا بيابند و براي پيدا كردن اين راهكارها، سرمايه‌گذاري را تسهيل كنند.