رسانه‌هاي امريكايي ادعاي مخالفت ايران با پيشنهاد مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا را مطرح كردند
جوزپ بورل
در انتظار پاسخ تهران و واشنگتن
سارا معصومي
«جمهوري اسلامي ايران حاضر به بازگشت به اجراي تعهدات هسته‌اي نيست.»
اگر مذاكرات براي احياي برجام به نتيجه نرسد، اين عبارت، روايتي است كه طرف مقابل ايران براي جاانداختن آن در افكار عمومي در سطح بين‌المللي تلاش بسياري كرده است. روايتي از مذاكرات كه مي‌تواند به كارت سبزي براي تروييكاي اروپايي و ايالات متحده جهت امنيتي‌سازي دوباره برنامه هسته‌اي ايران در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و به تبع آن شوراي امنيت سازمان ملل تبديل شود. دولت جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده قريب به سه ماه پس از حضور در كاخ سفيد، هيات مذاكره‌كننده خود به رياست راب مالي را براي گفت‌وگو درباره احياي برجام راهي وين كرد، اما اكنون يك‌سال و 5 ماه از آغاز اين روند مي‌گذرد و هنوز دو طرف اصلي اين منازعه در تهران و واشنگتن داده‌ها و ستانده‌ها براي موافقت با بازگشت به اجراي تعهدات برجامي را كافي نمي‌دانند. در اين ميان گذشت زمان و اجماع دوباره اروپا و امريكا عليه ايران اين واقعيت را كه وضعيت امروز نتيجه خروج امريكا از برجام و بي‌عملي 1+4 در اجراي تعهدات‌شان بود، كمرنگ كرده است.
جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا يك ماه پس از آخرين سفر به تهران و جلب موافقت ايران و ايالات متحده براي بخت‌آزمايي دور ديگري از مذاكرات در پايتخت قطر را اعلام كرد كه آخرين متن مقبول براي هر دو طرف از سوي اتحاديه اروپا روي ميز قرار گرفته و اكنون وقت تصميم‌گيري است. در حالي كه طرف امريكايي مي‌گويد بررسي اين پيشنهاد را آغاز كرده اما همزمان رسانه‌هاي امريكايي از احتمالا بالاي عدم پذيرش اين طرح از سوي ايران سخن مي‌گويند تا پازل مقصرنمايي ايران در سطح بين‌المللي را تكميل كرده باشند.
شامگاه جمعه لورا روزن، خبرنگار امريكايي در گزارشي از وضعيت كنوني مذاكرات هسته‌اي نوشت: ديپلمات‌هاي امريكايي و اروپايي شك دارند كه ايران آخرين متن پيشنهادي اتحاديه اروپا براي احياي برجام را بپذيرد. يك ديپلمات اروپايي در اين باره مي‌گويد: «ما در حال پل زدن ميان اختلافات با هر ابزار ممكن هستيم، اما پيشرفتي حاصل نشده است.» يك مقام ديگر اروپايي گفته است: «ايراني‌ها يا مردد يا در حال طرح خواسته‌هاي غيرواقع‌بينانه هستند از جمله اينكه اگر دبيركل آژانس تمامي پرونده‌ها را نبندد به برجام باز نخواهيم گشت. هر كسي به جايي نگاه مي‌كند اما تابستان امسال آغاز سقوط است.»
علي واعظ، مدير برنامه ايران در گروه بحران در اين باره مي‌گويد: «به باور من پيشنهاد اروپا شامل بازنگري‌هاي جزيي است و امتيازات اساسي هيچ يك از طرف‌ها را در برنمي‌گيرد. من تقريبا اطمينان دارم كه پاسخگوي انتظارات ايران نيست. اگر ايراني‌ها به دنبال راهي براي حفظ ظاهر هستند اين پيشنهاد اين انتظار را برآورده مي‌كند. اما فكر نمي‌كنم كه مناسب باشد. بنابراين متاسفانه فكر نمي‌كنم اين تلاش آخر، برجام را نجات دهد.»
هنري رام، كارشناس حوزه ايران در گروه اوراسيا معتقد است؛ ايران، امريكا و ساير طرف‌ها همچنان اعلام مرگ برجام را متضمن خطرهاي بزرگ مي‌دانند و عدم اعلام آن در راستاي منافع آنهاست. او مي‌گويد: «فكر مي‌كنم ايران از تداوم اين وضعيت سود مي‌برد، چراكه مذاكرات ادامه‌دار وين موجب مي‌شود از بازارهاي داخلي حمايت كند، در صحنه جهاني نقش‌آفريني كند و پوششي براي توسعه هسته‌اي ايجاد كند. براي امريكا نيز اعلام شكست برجام به منزله نياز به طرحي ثانويه [Plan B] است كه فكر مي‌كنم منافع اندكي در آن مسير وجود دارد. فكر مي‌كنم دولت امريكا با محدوديت‌هاي عملي و سياسي واقعي در طرح ثانويه مواجه خواهد بود.»
در ادامه اين گزارش آمده است: وزارت خارجه مي‌گويد تاكنون اين ايران و نه امريكاست كه تمايلي به پذيرش پيشنهاد روي ميز گذاشته شده از ماه مارس تاكنون ندارد. ند پرايس، سخنگوي اين وزارتخانه معتقد است كه نشانه‌ها از ماه مارس تاكنون حاكي از آن است كه ايران عزمي براي گرفتن تصميم سياسي لازم در راستاي احياي برجام ندارد.
هنري رام در پاسخ به پرسشي درباره علت تعلل واشنگتن از توسل به راهكارهاي جايگزين براي برجام مي‌گويد: هدف اصلي كاستن از توان صادرات نفت و كالاهاي پتروشيمي ايران است كه خزانه‌داري امريكا در اين راستا حركاتي انجام داده است . اما امريكا اهداف ديگري هم نظير تحت فشار قرار دادن روسيه به دليل جنگ اوكراين دارد كه اين مساله، تشديد تحريم‌هاي ايران را از اولويت خارج مي‌كند.
لورا روزن در ادامه اين گزارش به نقل از علي واعظ مي‌نويسد كه جنگ اوكراين بر محاسبه‌هاي برجامي ايران تاثير گذاشته است: ايراني‌ها فكر مي‌كنند كه تا اين زمستان، اروپايي‌ها با توجه به بحران انرژي محتاج نفت و گاز ايران خواهند شد و بر حجم فشار بر امريكا براي امتيازدهي به تهران مي‌افزايند. امريكا نيز تصور مي‌كند كه با گذر زمان ايران متوجه مي‌شود كه نمي‌تواند با تكيه به چين و روسيه از عهده دست و پنجه نرم كردن با تبعات تحريم‌ها برآيد. هر دو اين مسائل ريشه در يك محاسبه اشتباه دارد.
ايران منتظر نتيجه انتخابات كنگره است
سايت تحليلي المانيتور نيز در گزارشي درباره مفهوم پيشنهاد جوزپ بورل به ايران و امريكا براي پايان دادن به روند طولاني مذاكرات مي‌نويسد: يك منبع اتحاديه اروپا كه حاضر به افشاي نامش نبود، مي‌گويد هيچ ضرب‌الاجلي براي پاسخگويي دو طرف به پيشنهاد بورل وجود ندارد، اما اكنون زمان براي مذاكره تمام شده است. آنچه طرف‌ها مي‌توانند روي آن توافق كنند در متن است. به نظر مي‌رسد شرايط در تهران براي دستيابي به توافق داخلي دشوارتر است. ايران همچنين ممكن است نظاره‌گر نتيجه انتخابات كنگره در ماه نوامبر باشد تا روند‌هاي سياسي در ايالات متحده را درك كند. اما يك منبع ديپلماتيك ايراني به المانيتور گفت كه تهران از ايده‌هاي جديد تا زماني كه به اخذ حداكثر سود از توافق كمك كند، استقبال مي‌كند. در غير اين صورت، توافق بيهوده خواهد بود.
برجام 9 جان دارد
المانتيور در گزارش ديگري با اشاره به يادداشت اخير جوزپ بورل درباره وضعيت مذاكرت نوشت: بورل مي‌گويد زمان براي مصالحه‌هاي مهم ديگر تمام شده است. مقامات اسراييلي با ارزيابي بورل موافق هستند. يك منبع ديپلماتيك اسراييلي در بيت‌المقدس مي‌گويد بورل سعي كرد تا زماني كه مي‌تواند اين لحظه را به تعويق بيندازد، اما او چاره ديگري نداشت. توافق روي ميز است. به نظر مي‌رسد هر دو طرف از تماس‌ها خسته شده‌اند و به نقطه پاياني رسيده‌اند. امريكايي‌ها نيز از اين تحولات نااميد شده‌اند. راب مالي، نماينده ويژه امريكا در امور ايران اخيرا پيامي را به اسراييل ابلاغ كرد و گفت كه او معتقد نيست ايراني‌ها متن پيشنهادي بورل را بپذيرند. از نظر او [مالي]، اين توافق مرده است.
به گزارش انتخاب، المانيتور در ادامه مي‌نويسد: اسراييلي‌ها از وضعيت فعلي راضي هستند. دورنما در اسراييل در ابتدا براي به تعويق انداختن توافق احياي برجام چندان قوي تلقي نمي‌شد، اما در حال حاضر به نظر مي‌رسد كه كارزار اسراييل به يك پيروزي تاريخي برجسته دست يافته است. يك منبع ديپلماتيك ارشد در خاورميانه كه خواست نامش فاش نشود به المانيتور گفت: «در ايران نيز مخالفت شديدي با اين توافق وجود دارد.» آيا اسراييل اكنون مي‌تواند بطري‌هاي شامپاين را باز كند و روي دستيابي به توافق با ايالات متحده روي طرحي مشترك براي افزايش فشار بر ايران و تشديد تحريم‌ها تمركز كند و در عين حال به جنگ فرسايشي فزاينده‌اش عليه ايراني‌ها ادامه دهد؟احتمالا نه.
يك منابع ديپلماتيك اسراييلي ديگر در اين باره مي‌گويد: «برجام مانند گربه‌اي است كه ۹ جان دارد. در حال حاضر، جان نهمش هم از دست رفته، اما به زودي خواهيم ديد كه اين گربه زندگي ابدي دارد يا نه. هيچ چيزي نمرده؛ هر دو طرف منافع آشكاري در دستيابي به توافق دارند.» به گفته اين منبع، اظهارات بورل پايان راه نيست، او حدس زد كه ضرب‌الاجل واقعي در نوامبر خواهد بود، اگر هيچ پيشرفتي تا انتخابات ميان‌دوره‌اي كنگره حاصل نشود. اين زماني است كه اسراييل واقعا مي‌تواند بطري شامپاين را باز كند. اما در حال حاضر، همه چيز مانند دفعات گذشته گير كرده است و با اين حال هر بار طرفين به ميز مذاكره باز مي‌گردند.
شنيده‌هاي «اعتماد» حاكي از آن است كه تهران هنوز پاسخ خود به پيشنهاد بورل را ارايه نكرده است. با اين همه حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه تاكيد دارد كه هدف ايران رسيدن به توافقي قوي و پايدار است كه منافع اقتصادي ايران را تامين كند. وزراي خارجه قطر و عمان در چند ماه اخير و همزمان با قفل شدن مذاكرات براي احياي برجام، تلاش‌هاي موازي را براي كاستن از اختلاف ميان تهران و واشنگتن به كار گرفتند كه ظاهرا تاكنون سودمند نبوده است.
حمايت بحرين از توافق هسته‌اي با ايران
يك مقام ارشد بحرين در مصاحبه‌اي با فاكسنيوز از توافق هسته‌اي با ايران حمايت كرده است. به گزارش خبرگزاري فارس، عبدالله الخليفه، معاون وزير خارجه بحرين در امور سياسي در مصاحبه با اين شبكه خبري امريكايي از برجام به عنوان «پرونده‌اي حياتي» نام برده كه «مي‌تواند به مقابله با تهديد مشتركي كه همه ما با آن مواجهيم كمك كند.»عبدالله الخليفه در مصاحبه با فاكسنيوز مدعي شد كه ايران «همسايه‌اي مسوول» نبوده و ثبات منطقه خاورميانه (غرب آسيا) را به خطر انداخته است. او در اين مصاحبه كه در حاشيه نشست امنيتي آسپن انجام شده همچنين مدعي شده است: «ايران طي ۴۰ سال گذشته براي انجام اين كارها مصونيت داشته است.» معاون وزير خارجه بحرين ادعا كرد: «كشور من بحرين يكي از كشورهايي بوده كه هدف مداخله مستمر ايران در امور كشورهاي همسايه واقع شده است.ما معتقديم كه ايران همسايه‌اي مهم در منطقه است، اما ايران مسوولي كه به مرزهاي كشورهاي همسايه احترام بگذارد، از ساخت توانمندي‌هاي هسته‌اي و موشكي خودداري كند و از تروريسم و افراط‌گرايي حمايت نكند.»