مديرعامل سازمان مديريت پسماند تهران در پاسخ به «اعتماد»:
ناسا بايدگزارش مكتوب به ما بدهد خبر مبنا نيست!
واكنش سازمان محيط زيست ايران
به وجود ابر متان در آسمان تهران: صحت دارد
گروه اجتماعي
با گذشت 4 روز از انتشار گزارش مركز ملي هوايي و فضايي امريكا (NASA) درباره وجود ابر 5 كيلومتري متان بر بالاي مجتمع پردازش زباله در جنوب تهران و طرح اين هشدار كه اين ابر 5 كيلومتري، محصول انباشت زباله بوده و در هر ساعت حدود ۸۵۰۰ كيلوگرم متان به هوا مي‌فرستد، در حالي كه شهرداري تهران در اولين واكنش، ايجاد ابر متان بر اثر انباشت زباله در سايت آراد كوه - تنها مركز انباشت، دفن و دفع پسماند پايتخت - را تكذيب كرد و گفت كه حجم متان توليدشده از انباشت زباله در مجتمع آرادكوه كمتر از 5 درصد است، نتايج يك مقاله تخصصي كه در سال 1399 منتشر شده، ميزان گاز متان توليد شده در اين سايت را حدود 55 درصد برآورد كرده است. اين مقاله تخصصي، نتايج يك مطالعه بر پتانسيل توليد گاز متان از محل‌هاي دفن زباله در كلانشهرهاي ايران (تهران، شيراز، مشهد، اصفهان، كرج) است كه توسط محققان دانشگاه آزاد و دانشگاه علوم پزشكي تهران تهيه شده است. محققان در اين مقاله ضمن آنكه ميزان گاز متان توليد شده در سايت‌هاي انباشت زباله 5 شهر نامبرده را «زياد» ارزيابي كرده‌اند، نوشته‌اند: «ميزان گاز متان توليدي از كل اين 5 محل دفن زباله 107×15/11 مترمكعب در سال و ميزان دي‌اكسيد كربن توليدشده در سايت كهريزك (مجتمع آرادكوه) 934554 تن و همچنين ميزان آلاينده‌هايي همچون بوتان، كربن دي‌سولفايد، بنزن، هگزان، در ميان ساير آلاينده‌ها بيشتر از حد استاندارد بوده است. عمده گازهاي محل دفن شامل متان، دي‌اكسيدكربن و گازهاي هيدروژن، سولفيد هيدروژن، تركيبات آلي فرار و... است. درصد متان موجود در گاز لندفيل، با استفاده از آناليز گازهاي محل دفن زباله شهرهاي ايران 61 درصد است و تحقيقات نشان مي‌دهد در 35 درصد از محل‌هاي دفن ايران خطر حريق و آتش‌سوزي وجود دارد كه ناشي از گاز كنترل‌نشده متان در اين محل‌هاست.»
واكنش‌هاي تخصصي
در تاييد توليد حجم بالاي گاز متان در آراد كوه
ديروز اولين واكنش در تاييد ايجاد گاز متان از انباشت زباله در سايت آرادكوه را سازمان حفاظت محيط زيست داشت.
پيام جوهرچي؛ معاون دفتر مديريت پسماند سازمان حفاظت محيط زيست در گفت‌وگو با خبرگزاري ركنا، با پذيرش اين مساله كه امكان انتشار گاز متان از مجتمع پردازش زباله آرادكوه وجود دارد، گفت: «در مجتمع آرادكوه پسماندهاي عادي شهري و روستايي پذيرش مي‌شود و وقتي اين پسماندها دفع مي‌شوند، احتمال تصاعد گاز متان در محل دفع آنها وجود دارد، اما اينكه طبق ادعاي ناسا يك ابر غول‌آسا به طول 5 كيلومتر از اين محل متصاعد شده باشد، بعيد است. ما در حال بررسي مستندات مربوطه با همكاري سازمان شهرداري‌ها، اداره كل محيط زيست استان تهران و شهرداري تهران هستيم تا ببينيم دقيقا چه عواملي مي‌تواند باعث انتشار گاز متان در آسمان جنوب تهران شده باشد. البته ممكن است گزارش ناسا صرفا يك ادعا باشد و مستند علمي دقيقي درباره آن وجود نداشته باشد. موضوع ادعايي ناسا توسط سازمان محيط زيست و با همكاري نهادهاي دانشگاهي در دست بررسي است و ما به زودي اعلام مي‌كنيم كه دقيقا چه عواملي باعث انتشار گاز متان از مجتمع آرادكوه مي‌شود و حجم متان متصاعدشده از اين محل چقدر است.»
جوهرچي در پاسخ به اين سوال خبرنگار ركنا كه چرا ايران با استفاده از امكانات داخلي متوجه متصاعد شدن حجم عظيمي از گاز متان نشده و حالا انتشار گزارش ناسا، مسوولان را به بررسي موضوع وا داشته، توضيح داد: «ما ضوابط لازم براي تاسيس محل‌هاي جديد پردازش زباله در كشور را اعلام كرده و تاكيد داشته‌ايم كه بايد در اين محل‌ها، براي مقابله با تصاعد گاز متان لوله‌گذاري انجام شود؛ چراكه حتي مي‌توان با جمع كردن گاز متان منتشرشده از اين محل‌ها، از اين گاز به عنوان سوخت استفاده كرد. ولي بيشتر سايت‌هاي پردازش زباله در ايران بيش از 50 سال قدمت دارند و طراحي‌هاي مهندسي لازم براي اين‌گونه اقدامات در آنها انجام نشده و به همين دليل است كه مي‌گوييم احتمال انتشار متان از مجتمع آرادكوه منتفي نيست.»
به دنبال اين اظهارنظر، داريوش گلعليزاده؛ رييس مركز ملي هوا و تغيير اقليم سازمان حفاظت محيط‌زيست هم در گفت‌وگو با خبرگزاري فارس وجود گاز متان در اين محدوده را دور از انتظار ندانست و گفت: «روزانه 7 تا 7.500 تن زباله در شهر تهران توليد و به مركز آرادكوه منتقل مي‌شود كه بخش قابل توجهي از اين زباله‌ها در آرادكوه دفن مي‌شود كه توليد متان دارند و سازمان مديريت پسماند شهرداري تهران وظيفه دارد كه اين گازها را استحصال كند. متان از جمله گازهاي گلخانه‌اي است كه بايد ميزان انتشار آن كنترل شود، اما در محدوده ذكرشده (جنوب تهران) علاوه بر مركز آرادكوه، برخي دامداري‌هاي آن اطراف نيز در توليد گاز متان موثر هستند. اين گازها بايد تبديل به بيوگاز شده و به صورت انرژي توليدي مورد استفاده قرار گيرد.»
گلعليزاده ضمن اشاره به اينكه نقشه ميزان انتشار گاز ازن و متان در سطح كشور از سوي سازمان مديريت بحران و سازمان جغرافيايي ارتش در حال تهيه است، گفت: «شهرداري تهران بايد به سمت حذف دفن سنتي پسماند برود و با كمك فناوري‌هاي جدي به توليد انرژي از آن بپردازد.»
خطر افزايش انتشار گازهاي گلخانه‌اي
براي ايران چيست
مهم‌ترين خطر افزايش انتشار گازهاي گلخانه‌اي براي تمام كشورهاي جهان، تغييرات اقليمي و تاثير مخرب اين تغييرات بر شرايط زيست انسان و جاندار و گياه و كره زمين است. درحالي كه افزايش دماي زمين طي سال‌هاي گذشته به يكي از بزرگ‌ترين نگراني‌هاي كارشناسان تبديل شده و علت اصلي اين گرمايش را با افزايش انتشار گازهاي گلخانه‌اي مرتبط مي‌دانند، هفته گذشته گزارشي در نشريه لنست منتشر شد كه از تاثير شديد تغييرات آب و هوايي بر سلامت مردم سراسر جهان خبر مي‌داد. به استناد اين گزارش، مرگ و مير ناشي از گرما در سراسر جهان طي دو دهه گذشته دوسوم افزايش يافته و مشكلاتي مانند بيماري‌هاي قلبي-عروقي و تنفسي، گرمازدگي و بيماري‌هاي روان را تشديد كرده است.
ديروز، سامح شكري؛ رييس نشست آب و هوايي سازمان ملل متحد درباره دشواري تحقق هدف محدود كردن گرمايش جهاني به ۱.۵ درجه سانتيگراد هشدار داد و از جمله موانع تحقق اين هدف را بحران اقتصاد جهاني و تنش‌هاي ژئوپليتيكي تشديد شده با جنگ اوكراين برشمرد.
امسال در آستانه روز جهاني تغييرات اقليم (24 اكتبر) داريوش گلعليزاده؛ سرپرست مركز ملي هوا و تغيير اقليم سازمان حفاظت محيط‌زيست در سمينار تخصصي «ايران در برابر تغييرات اقليمي» هشدار داد: «۱۷ كشور در دنيا دچار تنش‌هاي آبي هستند و ايران نيز در رديف ۹ كشور آسيب‌پذير در برابر تغييرات اقليمي است. تغييرات اقليم و افزايش آلودگي هوا ارتباط پيوسته با يكديگر دارند علاوه بر آنكه يكي از تبعات تغييرات اقليمي، افزايش آتش‌سوزي‌هاي گسترده در پوشش گياهي است و همچنين، افزايش گرد و غبار از جمله اين تبعات است چنانكه در سال جاري ۲۳ استان كشور از گردوغبار چه با منشا داخلي و خارجي دچار آسيب شدند.»
در همين سمينار، انوشيروان محسني بندپي؛ رييس كميته مركز تحقيقات كيفيت هوا و تغيير اقليم دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي با بيان اينكه بزرگ‌ترين چالش قرن اخير تغييرات اقليمي است، گفت: «افزايش گرماي زمين و گازهاي گلخانه‌اي، وقوع سيل و خشكسالي، كاهش شديد كيفيت هوا، اثرات سوء بر سلامت روان انسان‌ها از مهم‌ترين تهديدها و پيامدهاي تغييرات آب و هوا هستند علاوه بر آنكه از منظر سازمان جهاني بهداشت، موجب بروز و شيوع بيماري‌هاي نوپديد مي‌شود. تا قبل از ۲۰۱۰ تغييرات اقليمي طبيعي بوده اما بعد از سال ۲۰۱۰ تغييرات مصنوعي ناشي از دخل و تصرف انسان در محيط‌زيست موجب بروز و افزايش تغييرات اقليمي شده كه به‌تدريج باعث افزايش گازهاي گلخانه‌اي و به‌تدريج افزايش گرمايش زمين شده است.»
بي‌توجهي نهادهاي مسوول به كاهش انتشار دي‌اكسيدكربن و متان به عنوان مخرب‌ترين گازهاي گلخانه‌اي در كشور در حالي است كه طبق اعلام اخير رييس مركز كيفيت هوا و تغيير اقليم، گاز دي‌اكسيدكربن بيشترين و مهم‌ترين عامل گرماي هواست كه طول عمر آن را نمي‌توان به مقدار واحد مشخص كرد و پس از آن، متان با طول عمر ۱۲.۴ در سال يكي از مهم‌ترين گازهاي گلخانه‌اي است.
محسني بندپي هشدار داد كه «در پايان مرداد ۱۴۰۰ اعلام شد، حدود ۴۰درصد ميزان بارش به علت افزايش گرما كاهش پيدا كرده و تا سال ۲۰۴۰ ايران در رديف پرتنش‌ترين مناطق دنيا با تنش آبي بالاي ۸۰درصد خواهد بود. ايران سرزميني خشك با نزولات بسيار كم است. ميزان متوسط بارندگي ۲۲۸ ميلي‌متر در سطح كشور است كه براساس منابع معتبر مانند وزارت نيرو و فائو، روند نزولي بارش‌ها در حد متوسط ۱.۷۵ ميليارد مترمكعب در سال است. سرعت كاهش باران در ۳۰ سال اخير هم حدود چهار برابر بيشتر از سرعت كاهش باران در ۶۰ سال گذشته است كه اين تغييرات نشان از تشديد گرمايش در اين۳۰ سال دارد. ۱۸ استان كشور درگير فرونشست هستند و استان‌هاي اصفهان، تهران، كرمان و خراسان رضوي داراي بيشترين ميزان فرونشست زمين هستند. فرونشست غالب شهر تهران در مناطق جنوب غربي و مناطق ۱۷، ۱۸ و ۱۹ پايتخت رخ داده و اين پهنه به سمت شرق به‌خصوص مناطق ۱۰، ۱۶ و ۲۰ در جنوب تهران در حال گسترش است.»
محسني بندپي در ادامه هشدارهاي خود، تاثيرات مخرب افزايش گرمايش در ايران را متوجه تغييرات اقليمي دانسته و از جمله مهم‌ترين عوامل موثر در تغييرات اقليمي را مصرف سوخت‌هاي فسيلي و به‌خصوص، ميزان بالاي گاز مشعل دانسته و گفته بود: «ايران بعد از روسيه و عراق، سومين كشور داراي گاز مشعل در جهان است و ۷ ميليارد مترمكعب گاز از طريق فلرها (مشعل‌هاي گاز) هدر مي‌رود و مصرف سرانه انرژي در ايران ۲ برابر ميانگين جهاني است.»
روزهاي پاياني شهريور و در آستانه برگزاري نشست تغييرات اقليمي در مصر هم، خبرگزاري ايسنا نتايج يك پژوهش جهاني منتشر كرد كه اين گزارش به استناد نتايج مطالعات 1981 تا 2019 حكايت از افزايش گرمايش خاورميانه و شرق مديترانه داشت.
اين پژوهش، تغييرات دمايي منطقه‌اي كه از يونان و مصر در غرب تا لبنان، عراق، كشورهاي بحرين، كويت، امارات متحده عربي در خليج‌فارس و همچنين ايران در شرق امتداد پيدا مي‌كند را بررسي و اعلام كرده بود كه اين منطقه با موج‌هاي شديد گرما، خشكسالي‌هاي طولاني و افزايش سطح آب دريا، روبه‌رو خواهد شد و تا پايان قرن جاري، دماي اين منطقه پنج درجه سانتيگراد افزايش خواهد يافت كه اين تغيير دمايي، علاوه بر تاثيرات مخرب بر سلامت 400 ميليون نفر جمعيت اين منطقه، چالش‌هاي نگران‌كننده‌اي در اقتصاد و تامين معاش ساكنان اين كشورها رقم مي‌زند. در اين پژوهش تاكيد شده بود كه خاورميانه، تا چند سال ديگر، از اروپا به عنوان بزرگ‌ترين منتشركننده گازهاي گلخانه‌اي، پيشي خواهد گرفت.
پاسخ سازمان مديريت پسماند تهران به «اعتماد» درباره صحت گزارش ناسا و وجود ابر متان در جنوب تهران
حميدرضا خالدي
چند روز قبل انتشار مطالبي كه حكايت از تشخيص يك ابر متاني ۵ كيلومتري بر فراز آرادكوه تهران بود، خبرساز شد؛ خبري كه همان‌طور كه پيش‌بيني مي‌شد مسوولان شهرداري از وجود اين ابر اظهار بي‌اطلاعي كرده و تا حدودي آن را غيرممكن عنوان كرده‌اند. در همين راستا گفت‌وگويي كوتاه با مهدي عزيزي مديرعامل سازمان مديريت پسماند تهران انجام داده‌ايم كه در آن او، باز هم مدعي شده است كه ابر ياد شده ناشي از عملكرد اين سازمان نيست.
آقاي عزيزي! همان‌طور كه مي‌دانيد ناسا اعلام كرده كه منشا ابر متاني پنج كيلومتري روي تهران، زباله‌سوزي مجتمع آرادكوه است. با اين وجود شركت پسماند اين موضوع را رد مي‌كند. دليل چنين تكذيبيه‌اي از سوي پسماند چيست؟
ما اقدامي كه در كهريزك موجب توليد گاز متان شود، انجام نداده‌ايم. البته بحث پسماند تر در مجموعه آرادكوه وجود دارد كه هوادهي براي آن انجام مي‌شود، اما اقدامي كه گاز متان در اين مجموعه توليد كند را نداشته و نداريم.
يعني مدعي هستيد عملياتي كه شما روي زباله‌ها انجام مي‌دهيد، باعث توليد گاز متان نمي‌شود؟
چرا... البته بخش‌هاي مختلفي در كهريزك وجود دارد كه مي‌تواند در منشا اين مساله باشد. البته اگر اصل موضوع تاييد شود! ولي هنوز گزارشي در اين خصوص به صورت مكتوب نداشته‌ايم.
در اين زمينه با محيط‌زيست نيز تبادل‌نظري داشته‌ايد؟
بله، در اين مورد با محيط‌زيست تعاملاتي را داشتيم كه آنها نيز اعلام كردند كه بايد تحقيق و بررسي بيشتري انجام دهند.
يعني شما مي‌خواهيد بگوييد ناسا با آن همه اعتبار علمي غيرقابل انكار اشتباه كرده است؟
من چنين چيزي را نگفتم. فقط گفتم كه بايد آنها در اين زمينه گزارش مكتوبي براي ما بفرستند وگرنه به چنين اخباري نمي‌توان چندان استناد كرد.
يكي ديگر از موضوعاتي كه طي سال‌هاي اخير مطرح و به سازمان پسماند ارتباط داده شده است، موضوع انتشار بوهاي نامطلوبي در سطح شهر و به خصوص جاده‌هاي منتهي به آرادكوه است. براي رفع اين مشكل اقدامي صورت گرفته است؟ يعني مي‌توانيم اين‌گونه استدلال كنيم كه از اين پس ديگر مردم تهران شاهد انتشار بوي نامطلوبي نخواهند بود؟
ظرف يك سال گذشته گزارشي در اين خصوص نداشته‌ايم و اينكه اقدامات موثري در اين راستا انجام شده است. ولي اگر ادعا كنيم به صورت كلي بو وجود ندارد، مسلما ادعاي صادقانه‌اي نخواهد بود! به هر حال ما مديريت پسماند را در اين مجموعه انجام مي‌دهيم به شكلي كه نيمي از زباله‌هاي ورودي دفن مي‌شود بخشي تفكيك و بخشي نيز براي زباله‌سوز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. چيزي كه من مي‌گويم اين است كه ظرف يك سال گذشته گزارشي در اين خصوص نداشته‌ايم و اينكه اقدامات موثري در اين راستا انجام شده است، ولي اگر ادعا كنيم به طور قطع و كلي بو وجود ندارد، مسلما ادعاي صادقانه‌اي نخواهد بود! در واقع ممكن است باز هم شاهد انتشار بوي‌هاي نامطلوبي در تهران باشيم.