به مناسبت درگذشت سيدمحمد رضوي، استاد برجسته علوم سياسي
خلأ انديشه سياسي
محسن آزموده
روز چهارشنبه 25 آبان، در همان روزي كه ناصر تكميل همايون مورخ جامعه‌شناس از دنيا رفت، سيدمحمد رضوي، استاد برجسته علوم سياسي دانشگاه تهران نيز دار فاني را وداع گفت. البته در همين فاصله چند روز، شمار قابل‌توجهي جوان و نوجوان هم به دام بلا دچار شده‌اند كه بعضا يك‌چهارم اين بزرگواران هم عمر نكرده‌اند، دردناك‌ترين‌شان كيان زيبا و باهوش 9 ساله كه داغ از دست رفتنش با هزاران كوه يخ هم التيام نمي‌يابد. ما در روزنامه اعتماد تا سر حد امكان از فقدان دكتر تكميل همايون و آن جوانان و نوجوانان دسته گل نوشتيم، اما اشاره‌اي به درگذشت دكتر محمد رضوي نكرديم. به عنوان روزنامه‌نگار حوزه انديشه، دريغ ديدم كه در روزنامه، يادي از اين انديشمند فقيد صورت نگيرد.
دكتر سيدمحمد رضوي، در سال 1310 در خانواده‌اي اصيل و فرهيخته در رفسنجان به دنيا آمد. پس از پايان تحصيلات ابتدايي در زادگاهش براي ادامه تحصيلات متوسطه به كرمان رفت. در هجده‌سالگي پدرش را از دست داد و براي تحصيل رشته حقوق به دانشگاه تهران رفت و در سال 1332، در مقطع كارشناسي فارغ‌التحصيل شد. بعد از كودتاي 28 مرداد، به علت فعاليت‌هاي دانشجويي به مدت 6 ماه به جزيره خارك تبعيد شد. بعد از گذران اين دوره، براي ادامه تحصيل به موسسه مطالعات سياسي پاريس رفت. علاقه‌مندي او تاريخ انديشه‌هاي سياسي بود و قرار شد با راهنماي ژان ژاك شواليه
(1983-1900)، دانشمند علوم سياسي و مورخ برجسته فرانسوي، رساله‌اي درباره انديشه سياسي محافظه‌كاري و تاثير ساموئل تيلور كولريج
(1834-1772) فيلسوف انگليسي بر آن بنويسد. رضوي در سال 1340 براي دسترسي به منابع موضوع رساله‌اش به مدرسه اقتصاد و علوم سياسي لندن رفت و در سال 1343 از رساله دكترايش دفاع كرد.
سپس به ايران بازگشت و عضو هيات علمي گروه علوم سياسي دانشگاه تهران شد. به گفته دكتر قاسم افتخاري، ديگر استاد بازنشسته دانشگاه تهران در مراسم بزرگداشت دكتر رضوي در سال 1398، در بحبوحه انقلاب 1357 رضوي به همراه شماري ديگر از استادان علوم سياسي نگران اوضاع ايران بود. او به همراه همان جمعي كه در جواني با آنها به خارك تبعيد شده بود، «بيانيه‌اي صادر كرد مبني بر اينكه شاه بايد از قدرت كنار برود و حكومت جمهوري بدون هيچ پيشوند و پسوندي روي كار آيد و فرآيند انتقال قدرت با نظارت بين‌المللي انجام شود كه شرايط ناگوار نشود.»
بعد از انقلاب به مدت كوتاهي به عنوان رييس دانشكده حقوق و علوم سياسي شد، اما تمايلي به پست و سمت نداشت. دكتر رضوي شيفته تدريس بود و در دهه‌هاي شصت و هفتاد خورشيدي در كنار اساتيد جوان‌تري چون احمد ساعي، سيدجواد طباطبايي، حسين بشيريه، عباس ميلاني و... به تربيت شاگردان و ترويج علوم سياسي پرداخت، دوراني كه به اعتقاد بسياري از درخشان‌ترين ادوار اين دانشكده بود. شيوه تدريس رضوي و تسلط شگفت انگيزش بر نظريه‌هاي انديشمندان، نزد همه شاگردان و همكارانش زبانزد بود. سيدمحمد رضوي از آن دست دانشوراني بود كه به علت وسواس علمي، كم مي‌نوشت و بسيار اندك منتشر مي‌كرد. از او تنها دو كتاب به همت دكتر ابوالفضل دلاوري منتشر شده كه مجموعه گفتارها و درسگفتارهاي او هستند: 1. «انديشه سالار سپهر سياست» و 2. «معرفت علمي، ارزش و قدرت در علوم سياسي»
بي‌شك در روزگاري كه خلأ انديشه سياسي و فقدان سياست عقلاني بيش و پيش از هر چيزي احساس مي‌شود، جاي استاداني چون سيدمحمد رضوي خالي است تا با يادآوري لازمه‌ها، ضرورت‌ها و روش‌مندي‌هاي سياست‌ورزي خردمندانه، راه صلاح را به همگان نشان دهند. دريغ كه گوش شنوايي نيست و هيچ كس حوصله خواندن و تعمق در انديشه‌ها را ندارد.