محمدحسن نجمي
انگار ماجراي شاسي بلندها استيضاح ديروز وزير صمت را حيثيتي كرده بود؛ همين شد كه حتي دوپينگ حضور غيرمنتظره ابراهيم رييسي هم در جلسه استيضاح وزير محبوبش فايده نكند تا سرانجام رضا فاطمي‌امين وزير صمت با راي مجلس، از سمت خود بركنار شود، آن‌هم در جلسه‌اي كه يكي از موافقان استيضاح، در پاسخ به فريادهاي مخالفان گفته بود «نمي‌خواهد نوكري‌تان به دولت را ثابت كنيد!» رضا فاطمي‌امين روز گذشته در جريان استيضاح نمايندگان، نتوانست براي بار سوم اعتماد آنها را به خود جلب كند و اين‌بار مجلسي‌ها او را راهي ساختمان وزارت صمت كردند كه وسايلش را از اتاق وزارتي جمع كند؛
تا بالاخره اين خداحافظي طولاني فاطمي‌امين پس از دو بار استيضاح در 6 ماه گذشته، انجام شود. 162 راي موافق استيضاح بود و 102 راي هم مخالف؛ اما در اين بين 6 راي «باطله» بيش از هر اتفاق ديگر، تعجب‌برانگيز بود. كارت‌هاي اخذ راي تنها سه گزينه «موافق»، «مخالف» و «ممتنع» دارد و مشخص نيست چه موضوعي باعث شده تا 6 نماينده كه براي راي دادن تنها بايد يك خط مي‌كشيدند يا يك دايره كوچك را پر مي‌كردند، راي‌شان باطل شود.
آغازاستيضاح
ساعت 8 صبح جلسه آغاز شد. اولين دستور كار صبح يكشنبه مجلس، بررسي تقاضاي نمايندگان براي استيضاح وزير صمت بود. اين جلسه هم مانند ساير جلسات استيضاح كم‌حاشيه نبود؛ حواشي ايجاد شده در يك هفته گذشته پيرامون استيضاح قبلي، اين جلسه را حساس‌تر از ساير استيضاح‌ها كرده بود. به عبارت ديگر، با توجه به اينكه احمد عليرضابيگي نماينده تبريز يك هفته مانده به استيضاح خواستار بررسي ارتباط واگذاري خودروهاي شاسي بلند به برخي نمايندگان و استيضاح آبان ماه وزير صمت شده بود، او گفته بود كه از اواخر بهار سال گذشته تا مهر ماه همان سال، در دو نوبت دو خودروي شاسي بلند به 70 تا 75 نماينده مجلس واگذار شده است. اين نماينده مجلس خواستار آن بود كه همزماني اين واگذاري‌ها با استيضاح نافرجام آبان ماه فاطمي‌امين بررسي شود. همين امر باعث شد تا مجلس و نمايندگان تحت فشار افكار عمومي قرار بگيرند. هر چند حراست مجلس يكي، دو روز بعد از طرح ادعاي عليرضابيگي آن را رد كرد، اما اين نماينده همچنان بر سر موضع بود. اما خبرگزاري ايرنا هم شب استيضاح، در تيتري غيرحرفه‌اي نوشت كه «كوه آقاي نماينده موش زاييد». به هر ترتيب افكار عمومي از نمايندگان و مجلس، توضيح منطقي و قانع‌كننده‌اي دريافت نكردند و تنها به تكذيب بسنده شده است. با همين فضا، جلسه شاهد نطق مخالفان و موافقان استيضاح بود؛ مخالفان استيضاح، خواهان حفظ فاطمي‌امين بر مسند وزارت بودند و موافقان استيضاح خواهان بركناري او.
غيبت رييسي، مانند آبان پارسال
تريبون بين موافقان و مخالفان دست به دست مي‌شد. نكته‌اي كه از ابتداي جلسه به چشم مي‌آمد، عدم حضور ابراهيم رييسي بود. در جريان استيضاح آبان ماه گذشته، رييسي گويا آن‌قدر خيالش از بابت ماندگاري وزير محبوبش راحت بودكه به مجلس نرفت. اين‌بار هم در ابتداي كار در جلسه حاضر نبود؛ حتي باعث شد علي نظري خانقاه نماينده خلخال در مجلس، از عدم حضور رييسي انتقاد كند: «انتقاد من به عدم حضور رييس‌جمهوري در اين جلسه است كه بيانگر بي‌توجهي ايشان به خواسته نمايندگان و مردم بوده و اينكه شخصا در جلسه حضور نداشته باشند نشان‌دهنده بي‌توجهي به جلسه استيضاح و وزير صمت است.» قاليباف هم در پاسخ به اين انتقاد، طرف رييسي را گرفت: «اين‌گونه نيست و در آيين‌نامه هيچ‌گونه الزامي براي حضور رييس‌جمهوري در اين جلسه نيست. مي‌توانند تشريف بياورند و مي‌توانند حاضر نشوند.»
رييسي وارد مي‌شود
حدود نيم ساعت بعد، محسن دهنوي عضو هيات رييسه اعلام كرد كه «ظاهرا قرار است رييس‌جمهوري در جلسه استيضاح تشريف بياورند كه حداكثر يك ساعت وقت دارند.» به هر صورت استيضاح ادامه داشت تا حدود ساعت 10 و نيم صبح يعني دو ساعت و نيم پس از آغاز جلسه كه ابراهيم رييسي وارد مجلس شد. هر چند در كاروان همراهان وزير صمت، معاون اول رييس‌جمهوري، وزير راه و شهرسازي، وزير ارتباطات، وزير ارشاد و معاون پارلماني رييس‌جمهوري حضور داشتند، اما حضور اينها انگار دل رييسي را آرام نكرد و ترجيح داد خودش هم وارد ميدان شود. رييسي هنگام ورود، در حلقه كاروان دولتي‌ها قرار داشت؛ به‌علاوه نمايندگاني كه اكثرا مخالف استيضاح بودند و آنهايي كه با عنوان پايداري‌چي‌هاي مجلس شناخته مي‌شوند. چهره‌هايي مانند نقدعلي نماينده خميني‌شهر، مالك شريعتي نماينده تهران، علي خضريان نماينده تهران و احمد راستينه نماينده شهركرد.
دوپينگ مخالفان استيضاح با حضور رييسي
نهايتا نوبت به رييسي رسيد تا از وزيرش دفاع كند، اما پيش از دفاع از فاطمي‌امين، چرايي حضورش را توضيح داد: «در مجلس حضور يافتم تا بگوييم كه استيضاح جلوه اختلاف قوا نيست.» اين سخن رييسي البته برخلاف خط خبري بود كه خبرگزاري دولت، ايرنا، در روزهاي مانده به استيضاح پي مي‌گرفت. اين خبرگزاري كه بنا به وظيفه ذاتي از وزير دولت حمايت مي‌كرد، سخنان رهبري در نماز عيد فطر مبني بر «همدلي قوا» را دليلي براي منتفي كردن استيضاح جا مي‌زد. با حضور رييسي اين موضوع مطرح شد كه گويا او از موقعيت خطرناك وزيرش در مجلس با خبر شده بود و همين امر او را به بهارستان كشانده تا به دفاع از عملكرد وزيرش بپردازد و مانع افتادن وزير شود. در مقابل اما برخي معتقد بودند كه حضور رييسي براي تقويت جبهه مدافع وزير در مجلس است تا نقش دوپينگ را براي مخالفان استيضاح ايفا كند. البته كه ساعتي پس از بركنار شدن وزير صمت از سوي مجلس، دبير شوراي اطلاع‌رساني دولت در حساب توييتر خود با اشاره به حضور رييسي در مجلس، آن را در راستاي حمايت رييس‌جمهوري از وزراي خود دانست: «دولت پشت مديران خود را كه جمع‌بندي مثبتي از عملكرد آنها دارد خالي نمي‌كند.»
تنفس عجيب قاليباف
حدود ساعت 11 و 20 دقيقه، محمدباقر قاليباف در اقدامي كم‌سابقه جلسه را تعطيل و تا ساعت 13 تنفس اعلام كرد. اين حركت قاليباف شائبه‌هاي زيادي را در افكار عمومي مطرح كرد. تنفس جلسه درحالي صورت گرفت كه اگر موضوع تقارن جلسه با هنگامه نماز بوده، زمان اعلام تنفس حدود 45 دقيقه پيش از اذان ظهر بود. از طرفي مدت برگزاري جلسه مجلس هنوز به 4 ساعت نرسيده بود. اين تنفس حدود 90 دقيقه‌اي، باعث شد تا خبرهايي مبني بر لابي گسترده و همه‌جانبه براي حفظ وزير از سوي نمايندگان نزديك به جبهه پايداري شنيده شود. با اين وجود برخي اين اقدام را، اقدامي مبتني بر تصميم‌گيري هيات رييسه دانستند.
گله و گله‌گذاري
در ابتداي جلسه نوبت عصر، پيش از ادامه استيضاح، احد آزادي‌خواه نماينده ملاير در تذكري به‌شدت از فاطمي‌امين انتقاد كرد. انتقاد او به سخنان فاطمي‌امين بود كه در جريان دفاع از خود به سخنان نماينده ملاير اشاره و گفته بود: «ايشان در اظهارات خود به شركتي اشاره كرد كه 3 هزار ميليارد تومان گران‌فروشي دارد و پرونده آن در سازمان تعزيرات مفتوح است. وي به شركتي اشاره كرد كه در پي منافع نامشروع يكي از معاونان اين وزارتخانه را مضروب كرده است. چه كساني در شعبه 27 جنايي رفته و وساطت كرده‌اند كه فرد متخلف آزاد شود؟ از آقاي آزادي‌خواه نيز مي‌خواهم جهت شفافيت در اين خصوص توضيح دهند.» همين سخنان باعث برافروخته شدن آزادي‌خواه شد و در پاسخ به وزير وقت صمت گفت كه «آقاي فاطمي‌امين هر كس به شما آدرس داده، اشتباه كرده است. يك هيات حقيقت‌ياب تشكيل شود بروند ببينند آيا آزادي‌خواه تماسي با اين شعبه داشته يا در اين شعبه حضور پيدا كرده است يا خير. سندي در اين حوزه وجود ندارد آقاي فاطمي‌امين بايد عذرخواهي كند.» او باز هم فاطمي‌امين را خطاب قرار داد: «اين صندلي وزارت اين‌قدر ارزش ندارد كه تهمت وارد كنيد. از مافيا صحبت كردند انتظار مي‌رود شفاف بگويند كه مافيا چه كسي است. تقاضا دارم استيضاح را به حاشيه نبريد.» فاطمي‌امين هم در جريان آخرين دفاعش، ابتدا از آزادي‌خواه عذرخواهي كرد.
تشنج در صحن؛ نوكري خود را ثابت نكنيد!
متشنج شدن جلسه براي دقايقي، يكي ديگر از حواشي چشمگير اين استيضاح بود. دليل اين تشنج هم نطق لطف‌الله سياهكلي نماينده قزوين در موافقت با استيضاح بود. او در بخشي از نطق خود كه به شدت از فاطمي‌امين انتقاد مي‌كرد، گفت كه طبق نظرسنجي‌ها 81درصد مردم از وزير صمت تنفر دارند. اين نماينده مجلس همچنان مشغول انتقاد از فاطمي‌امين بود كه صداهاي داخل صحن بالا رفت. برخي نمايندگان با فريادهاي «دو-دو» مخالفت خود را با سخنان سياهكلي ابراز مي‌كردند. اين فريادها و در مقابل، فريادهاي حمايتي كه صدايي كمتر داشتند، باعث شد تا جو مجلس متشنج شود. حين فريادهاي نمايندگان حامي فاطمي‌امين، سياهكلي خطاب به آنها گفت كه «نمي‌خواهد اين‌قدر نوكري‌تان را به دولت ثابت كنيد؛ شما نوكر مردم هستيد نه نوكر دولت.» اين سخنان مانند بنزين بر آتش بود؛ نمايندگان صداي‌شان را بالاتر بردند
تا جايي كه پس از پايان زمان سياهكلي اين فريادها همچنان ادامه داشت و پيش از آنكه حاجي‌دليگاني نماينده شاهين‌شهر بخواهد نطق موافقتش با استيضاح را آغاز كند، قاليباف به تعدادي از نمايندگان تذكر داد كه فرياد نكنند.
دوپينگ بي‌فايده!
با تمام اين اتفاقات و حتي دوپينگ مخالفان استيضاح با حضور رييسي در مجلس، اما نمايندگان اين‌بار برخلاف آبان ماه گذشته، راي به بركناري فاطمي‌امين دادند. هر چند لابي‌هاي قابل‌توجهي براي حفظ وزير صورت مي‌گرفت اما شايد راي آوردن استيضاح فاطمي‌امين، هشداري براي ابراهيم رييسي باشد؛ چراكه احتمالا بايد اين استيضاح را در راستاي جدايي مجلس از دولت دانست، آن‌هم در راستاي اهداف انتخاباتي پايان سال؛ گويا مجلسي‌ها مي‌خواهند با جدا كردن خرج خود از دولت و حتي اتخاذ تصميماتي از اين دست، دامان خود را از وضعيت اقتصادي آشفته كنوني مبرا كنند تا بتوانند باز هم از هواداران خود راي بگيرند. البته كه هر چه استيضاح هم كنند، نامه دعوت آنها از ابراهيم رييسي براي «نجات كشور» از يادها نمي‌رود.
وزن‌كشي در مجلس؛ لاغر شدن «پايداري»
از سوي ديگر، اين آرا مي‌تواند يك وزن‌كشي سياسي درون مجلس باشد؛ آن‌هم چند هفته مانده به انتخابات هيات رييسه اجلاسيه چهارم. با وجود سنگ تمام جبهه پايداري براي فاطمي‌امين، اما لابي‌هاي آنها در كنار لابي‌هاي دولتي‌ها باز هم نتوانست نمايندگان را قانع كند. شايد اين آرا خيال قاليباف را از جهت تضعيف و لاغري اين جبهه تندرو براي انتخابات هيات رييسه راحت كند اما باز هم نمي‌توان نقش آنها را در اين رخداد، ناديده گرفت؛ احتمالا آنها با يك تجديد قوا، براي آخرين رويارويي پارلماني با قاليباف آماده شوند.