گروه اقتصادي
روز گذشته، فاز 11 پارس جنوبي با حضور رييس‌جمهور افتتاح شد. پيش از اين و در تير ماه سال جاري، سكوي فاز 11 پارس جنوبي بالاخره بعد از بيش از دو دهه نصب شد و اميدواري‌ها را براي افتتاح كامل اين فاز استراتژيك از ميدان مشترك گازي ايران و قطر بيشتر كرد. حالا آن‌گونه كه رييس‌جمهور گفته است «روزانه هفت ميليون مترمكعب گاز در آغاز بهره‌برداري از فاز 11 پارس جنوبي برداشت مي‌شود اما تا روزانه ۵۰ ميليون مترمكعب افزايش پيدا خواهد كرد.»
اما چرا فاز 11 پارس جنوبي تا اين حد
اهميت داشته و دارد؟
ليواني را در نظر بگيريد كه دو عدد ني در آن است و دو نفر براي خوردن مايع درون ليوان با هم رقابت دارند. از طرفي، ليوان با شيب بيشتري به سمت رقيب نفر اول قرار گرفته و نوشيدن اين مايع، براي رقيب كار راحت‌تري است. در ميدان مشترك گازي پارس جنوبي چنين اتفاقي افتاده. ايران و قطر همزمان در حال برداشت از اين ميدان هستند؛ قطر با تكنولوژي به‌روز و اهميت ژئوپليتيكي كه براي قدرت‌هاي بزرگ پيدا كرده، بهره‌برداري بيشتري كرده و حالا، رقيب بزرگي براي استفاده از منابعي است كه به طور مشترك در يك ميدان قرار گرفته است. فاز 11 پارس جنوبي، بيش از دو دهه است كه به عنوان يك پروژه نيمه تمام روي زمين مانده است. اين فاز، در مرزي‌ترين نقطه ميدان مشترك ميان ايران و قطر قرار گرفته و هر روزي كه توليد گاز از اين فاز به تاخير بيفتد، زيان بيشتري نيز به طرف ايراني وارد مي‌شود.
چه اتفاقي افتاده است؟
از 20 سال پيش به اين طرف شركت‌هاي خارجي و داخلي براي توسعه اين ميدان مهم و استراتژيك وارد كار شده‌اند (خلاصه‌اي از تاريخچه اين فاز پارس جنوبي را در انتهاي اين گزارش ببينيد). اما يكي از مهم‌ترين كارهايي كه به دست متخصصان ايراني انجام شده، جابه‌جايي سكوي سه هزار و 200 تني فاز 12 به فاز 11 پارس جنوبي است. اين سكو، سنگين‌ترين سكوي اين پروژه محسوب مي‌شود و كليد توليد گاز طبيعي است. براي بخش مهندسي و انرژي ايران، اين جابه‌جايي غول‌آسا، نخستين تجربه جابه‌جايي از «دريا به دريا» بوده است. پيش از اين عنوان مي‌شد كه اين كار بدون حضور شركت‌هاي خارجي و تكنولوژي آنها شدني نيست، اما اين عمليات پيچيده حالا انجام شده است. ابراهيم رييسي، در جريان افتتاح فاز 11 گفت كه «بايد امروز افتخار كنيم كه اين كار نه‌تنها به دست متخصصان ايراني انجام مي‌شود بلكه از دانش و توانايي ملت و جوانان ايراني براي كمك‌رساني به ديگر كشورها در زمينه پالايشگاه‌ها درخواست وجود دارد. اين اتفاقي بود كه در آفريقاي جنوبي رخ داد و در ونزوئلا هم به همين شكل صورت گرفت.» جواد اوجي وزير نفت مي‌گويد، در توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبي، ۸۰۰ ميليون دلار صرفه‌جويي ارزي اتفاق افتاده است. روال عادي ساخت سكو ۳ تا ۴ سال زمان مي‌برد و ما توانستيم با جابه‌جايي سكو، ۴ سال زودتر توليد از فاز ۱۱ پارس‌جنوبي را آغاز كنيم تا آنجا كه شركت توتال و سي.ان.پي.سي كه براي توسعه اين فاز قرارداد داشتند امروز انگشت به دهان مي‌مانند. افتتاح فاز 11 پارس جنوبي، بخش بزرگي از ناترازي گاز در داخل كشور را جبران مي‌كند و سالانه (مي‌تواند) 5 ميليارد دلار درآمد براي ايران به دنبال داشته باشد. هر چند روي كاغذ، همين انتقال سكوي فاز 11، يك پيشرفت بزرگ در صنعت انرژي ايران محسوب مي‌شود، اما بايد توجه داشت كه هنوز مشكل افت فشار در ميدان پارس جنوبي حل نشده و مراحل بعدي فاز 11 پارس جنوبي نيز زمان‌بر است و ممكن است تا يك سال ديگر به طول بينجامد.
گاهشمار راه‌اندازی فاز 11 پارس جنوبی
اواسط 1379: امضاي تفاهمنامه همكاري شركت ملي نفت ايران و شركت توتال فرانسه براي توسعه بخش بالادستي فاز ۱۱ پارس جنوبي و همچنين ساخت يك كارخانه حدود ۱۰ ميليون تني توليد ال‌ان‌جي.
1380: توافق سه جانبه، شركت ملي نفت ايران (۵۰ درصد)، شركت توتال فرانسه (۴۰ درصد) و پتروناس مالزي (۱۰ درصد) براي توسعه بخش بالادستي و همچنين پايين‌دستي فاز ۱۱ پارس جنوبي.
سال ۱۳۸۵: پيشنهادهاي فني و مالي توسعه فاز 11 مطرح شد.
سال‌هاي ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷: توتال از اجراي فاز ۱۱ پارس جنوبي كنار رفت.
سال 1388: پيشنهاد چيني‌ها براي حضور در فاز 11 با پيشنهاد مالي ۴ ميليارد دلاري منجر به امضاي قراردادي با شركت CNPC شد. شركت چيني موظف بود در مدت زمان ۵۲ ماه فاز ۱۱ را به توليد برساند.
سال 1392: خلع يد شركت چيني از طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبي.
ارديبهشت 1392: امضاي تفاهمنامه توسعه دريايي اين فاز ميان شركت نفت و گاز پارس و شركت مهندسي و ساخت تاسيسات دريايي ايران با هدف ساخت و راه‌اندازي يك جكت، دو سكو و دو رشته خط لوله دريايي انتقال گاز به پالايشگاه خشكي
مرداد 1392: واگذاري توسعه فاز 11 در قالب بيع متقابل به شركت پتروپارس. بر اساس قرارداد، ساخت و نصب دو سكوي سرچاهي (پايه و عرشه) و حفر 12 حلقه چاه در هر سكوي سرچاهي در دستور كار پتروپارس قرار گرفت ضمن اينكه، دو خط لوله 32 اينج هر يك به طول حدود 135 كيلومتر جهت انتقال گاز به خشكي، تاسيسات دريافت و جداسازي و تثبيت ميعانات و مخازن ذخيره ميعانات در خشكي و تاسيسات صادرات ميعانات گازي نيز بايد ساخته و نصب مي‌شد.
دي 1392: شركت پتروپارس به‌طور كامل از توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبي كنار رفت.
تيرماه ۱۳۹۶: موافقتنامه اصولي توسعه فاز 11 در قالب قراردادهاي نفتي به ارزش ۴.۸ ميليارد دلار ميان شركت ملي نفت ايران و كنسرسيوم توتال فرانسه (۵۰.۱ درصد)، شركت ملي نفت چين (سيانپيسي ۳۰ درصد) و پتروپارس (۱۹.۹ درصد) امضا شد.
29 مردادماه 1397: توتال در بيانيه‌اي تاييد كرد كه در پي ناتواني از دريافت معافيت از تحريم‌هاي ضدايراني ايالات متحده امريكا، خروج خود را از پروژه چند ميليارد دلاري طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبي اعلام مي‌كند از اين رو فرآيند انتقال مسووليت توسعه اين فاز به CNPC رسيد. ۸۱ درصد قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبي به‌طور رسمي در اختيار شركت ملي نفت چين قرار گرفت.
14 مهرماه 1398: شاخه بين‌المللي شركت ملي نفت چين هم از اين پروژه كنار رفت و عنوان شد كه پتروپارس به تنهايي اين پروژه را توسعه مي‌دهد.
دي ماه ۱۴۰۰: پتروپارس از ابلاغ رسمي ۲ قرارداد مهم براي تسريع در توسعه فاز ۱۱ خبر داد و اعلام كرد كه اين قراردادها مربوط به اجراي خط لوله دريايي، همچنين انتقال، اصلاح و نصب سكوي توليدي در موقعيت SPD11B است.
مرداد 1401: عمليات لوله‌گذاري دريايي خط انتقال گاز نخستين سكوي فاز ۱۱ پارس جنوبي در خليج فارس تكميل شد.
مهرماه ۱۴۰۱: مقرر شد تا با انتقال سكوي بهره‌برداري فاز C ۱۲ ميدان گاز پارس جنوبي به موقعيت فاز ۱۱B، خلأ ناشي از ساخت سكو كه معمولا سه سال به طول مي‌انجاميد جبران شده و توليد از اين ميدان هرچه زودتر نهايي شود.
شهريور 1402: مرحله اول از فاز 11 پارس جنوبي با حضور رييس‌جمهور افتتاح شد.