جهان كوچك محله!
بهروز مرباغي
متاسفانه يا خوشبختانه، جهان امروز بسيار متفاوت‌تر از آن است كه ما در كتاب‌هاي درسي‌مان خوانديم يا حتي امروز مي‌خوانيم. روابط بسيار عريان و آزاد شده. آدم‌ها بسيار بيش از حد تصور مي‌توانند در مورد هر مساله و موضوع محلي يا جهاني اطلاعات به دست آورند و اظهارنظر كنند. تعبير درستي است كه جهانِ امروز يك دهكده است. يعني همه از احوال همديگر باخبرند و مي‌دانند در كنج و گوشه دنيا چه مي‌گذرد. ظاهرا نمي‌شود هيچ چيزي را مخفي كرد. اما قضيه به اين سادگي هم نيست. در اين دنيا، با همه اين گشادگي و وسعت ارتباطات، انسانِ امروزي با تمام دانش و دانايي كه دارد، خود را تنها حس مي‌كند. به اصطلاح، دنيا چنان باز و گشاده شده كه نمي‌شود لحظه‌اي «خودمان را گم كنيم»! نمي‌شود «گم شويم و در عوالم و روياهاي خودمان باشيم»! آدمي نياز دارد كه در دوره‌ها و زمان‌هايي خودش باشد و خودش. به همين خاطر در معماري به اصطلاحِ «كنج دنج» برمي‌خوريم. يعني در خانه و محل زندگي‌مان بايد كنج‌هايي باشد كه لحظه‌هايي در آنها آرامش پيدا كنيم. اما اين كنج لزوما كالبدي نيست. به معني قرار گرفتن بين چند حائل و ديدار دور از چشم و نظر مردم نيست. كنج دنج يعني جايي كه شما احساس ايمني و آرامش مي‌كنيد. يعني جا و امكاني كه به شما مي‌گويد آرام باشيد و به نداي درون‌تان گوش دهيد. اينجاست كه علاوه بر كنج‌هاي كالبدي، كنج‌هاي اجتماعي و مدني مطرح مي‌شود. مردم با همكلام شدن با دوست و آشنا، حس ايمني و آرامش پيدا مي‌كنند. با دور هم جمع شدن و حرف از اين و آن زدن، تمدد پيدا مي‌كنند و از اضطراب ناشي از شلوغي و آشفتگي احتمالي جهان خارج رها مي‌شوند. اينجاست كه ارزش و اهميت نهادهاي مدني و اجتماعي خود را نشان مي‌دهند و درست به همين خاطر است كه در جوامع پيشرفته جهان كلوب‌ها و انجمن‌هاي مردم‌نهاد اين همه موثر و مفيد نشان مي‌دهند. اين مكان‌ها و نهادها فضاهايي هستند براي همدلي، همذات‌پنداري و آرامش ذهني و رواني. ضمن آنكه در همين فضاهاست كه تبادل اطلاعات و دانش‌هاي جديد اتفاق مي‌افتد. در مقياسي فراتر و تاريخي، محله چنين نقشي داشت. اهالي محله به خاطر آشنايي‌هاي طبيعي و عادي با همديگر، معمولا، سنگ صبور همديگر بودند و در هر فرصت كوچك و بزرگ، كنار هم قرار مي‌گرفتند و راز دل مي‌گشودند. به ويژه آن زمان كه راديو و تلويزيون تا اين حد در خانه‌ها نفوذ نكرده بود، سر كوچه‌ها و دم دكان‌‌ها جمع مي‌شدند و تا دم غروب با هم گپ مي‌زدند. مي‌دانيم امروز چنين اتفاقي نمي‌افتد، ولي آيا نمي‌شود رفاقت محله‌اي با هر شكل و شمايل داشته باشيم؟
معمار و مدرس دانشگاه