ترورهاي اسراييل و چشمانداز تحولات خاورميانه
عارف دهقاندار
ترورهاي هدفمند و هوشمند همواره يكي از راهبردهاي اسراييل در مواجهه با دشمنانش از بدو تاسيس در سال 1948 بوده است. اسراييل از طريق هدف قرار دادن چهرههاي موثر سياسي، نظامي و علمي دشمنان خود، ضربههايي بعضا جبرانناپذيري را بر پيكره طرفهاي مقابل خود وارد آورده است. اسراييل پس از عمليات توفانالاقصي و آغاز نبرد 7 اكتبر با اشراف و نفوذ بالاي امنيتي و اطلاعاتي و بهرهگيري از فناوريهاي روز همچون هوش مصنوعي و همچنين استفاده از تسليحات پيشرفته نظامي توانسته است كه بسياري از چهرههاي شاخص محور مقاومت در فلسطين، لبنان و ايران را ترور و به شهادت برساند. از جمله مهمترين ترورهاي اسراييل پس از 7 اكتبر 2023، ميتوان به ترور سردار سيد رضي موسوي، مسوول هماهنگكننده امور لجستيكي نيروي سپاه قدس در سوريه، ترور صالح العاروري، معاون دفتر سياسي جنبش مقاومت فلسطين (حماس) در بيروت، ترور سردار محمدرضا زاهدي، فرمانده سپاه قدس در سوريه و لبنان، ترور فواد شكر، از فرماندهان ارشد نظامي حزبالله در جنوب بيروت و ترور اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي حماس در تهران اشاره كرد. البته اسراييليها ادعا كردند كه توانستهاند محمد ضيف، فرمانده گردانهاي شهيد عزالدين قسام (شاخه نظامي حماس) را نيز در خان يونس ترور كنند كه بهرغم تاييد مقامات اسراييلي و خط زدن نام وي از ليست ترورها، اين مساله تاكنون از سوي حماس تاييد نشده است. همچنين به كار بردن پسوند «حفظهالله» براي محمد ضيف از سوي سيد حسن نصرالله، دبيركل حزبالله لبنان، گمانهزنيها را در مورد زنده بودن وي تقويت كرده است.
ترور شهيد اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي حماس در تهران، درست پس از برگزاري مراسم تحليف دكتر مسعود پزشكيان، اقدامي بود كه عملا تماميت ارضي ايران را نقض آشكار و از خطوط قرمز جمهوري اسلامي عبور كرد. اسراييل با اين اقدام، به شكلي فاحش اصول اوليه حقوق بينالملل را زير پا نهاد. هر چند كه هنوز جزييات حادثه، به شكل دقيق مشخص نشده است، اما بنا بر گزارشهاي اوليه، اسراييليها در يك عمليات برنامهريزي شده، محل اقامت اسماعيل هنيه در منطقه زعفرانيه تهران را از طريق يك پرتابه موشك هدف قرار داده و بر اثر آن هنيه و يكي از محافظانش به شهادت رسيدند.
اين اقدام خطرناك از سوي اسراييليها، عملا به بازدارندگي ايران لطمه وارد كرد و با توجه به پيام صريح آيتالله خامنهاي مبني بر خونخواهي و انتقام، ايران قطعا براي احياي بازدارندگي و ايجاد موازنه، نسبت به اين اقدام پاسخ خواهد داد و پيشبيني ميشود كه سطح اقدام ايران به لحاظ كيفيت، نسبت به عمليات «وعده صادق» موثرتر بوده و هزينههاي سنگينتري را به اسراييليها تحميل كند. عدم پاسخ موثر از سوي ايران، اسراييل را در رفتارهاي تهاجمي خود جسورتر خواهد كرد.
اينكه ايران چگونه پاسخ خواهد داد، موضوعي است كه نياز به اطلاعات كافي نسبت به تواناييهاي نظامي، اطلاعاتي و لجستيك دارد و جز مقامات ارشد سياسي، نظامي و امنيتي كشور، كسي از آن مطلع نيست. لذا بهطور دقيق نميتوان سطح و نحوه دقيق پاسخ ايران را پيشبيني كرد. ولي ميتوان احتمال داد كه شاهد حملهاي موثر از چند جبهه به سوي سرزمينهاي اشغالي خواهيم بود و ايران همراه متحدين خود در منطقه از جمله حزبالله لبنان و انصارالله يمن، اهداف قابل توجهي را در سرزمينهاي اشغالي هدف قرار خواهند داد.
در پايان بايد گفت كه منطقه آشوبزده خاورميانه، شرايط سخت و پيچيدهاي را تجربه ميكند و هر لحظه اين امكان وجود دارد كه شاهد گسترش درگيريها در سطح منطقه باشيم. جمهوري اسلامي ايران از ابتداي آغاز جنگ در 7 اكتبر، همواره تلاش داشته است كه با بهرهگيري از ديپلماسي موثر و استفاده از اهرمهاي فشار، شرايط را به سمت آتشبس پايدار در غزه سوق داده و از شكلگيري يك جنگ منطقهاي جلوگيري كند. حتي پس از اقدام ماجراجويانه اسراييل در هدف قرار دادن كنسولگري ايران در دمشق و شهادت سردار زاهدي، ايران در روزهاي منتهي به پاسخ خود تلاش كرد كه از طريق رايزني با كشورهاي منطقه و تبادل پيام با ايالات متحده از طريق كانالهاي واسط اطمينان بدهد كه پاسخش كنترل شده و در چارچوب قواعد بازي است و بنا ندارد كه وارد يك جنگ تمام عيار و فراگير با طرف اسراييلي شود. اكنون هم به نظر ميرسد كه ايران به دنبال ورود به يك جنگ تمام عيار نيست، اما براي احياي بازدارندگياش بايد پاسخي موثر و موازنه بخش بدهد. البته نگارنده معتقد است كه براي ايجاد بازدارندگي در برابر ترورهاي هدفمند و هوشمند اسراييل كه بارها شخصيتهاي علمي و نظامي ما را هدف قرار داده، اولا بايد تدابير بيشتر و دقيقتري را در محافظت از چهرههاي تاثيرگذار اتخاذ كنيم و ثانيا بايد توانايي مقابله به مثل ايجاد كرده و در برابر ترورهاي هدفمند، هدفمندعمل كنيم.
پژوهشگر مسائل خاورميانه