راهكار‌هاي ۱۰گانه تقويت مدارس عادي دولتي
سيد جواد حسيني
يكي از دغدغه‌هاي مهم جامعه و نيز صاحب‌نظران تعليم و تربيت به مفهوم عدالت آموزشي مربوط است. امروز نابرابري‌هاي آموزشي نه‌تنها در آزمون پرلز كه تفاوت نمره دانش‌آموزان طبقات بالا و پايين را در ايران ١٢٠ نمره نشان مي‌دهد -حال آنكه ميانگين جهاني آن ٨۶ است- بلكه در نتايج آزمون كنكور امسال نيز نابرابري‌هاي آموزشي مجددا نمايان شد.
سهم مدارس و دهك‌هاي مختلف از رتبه‌هاي زير ۳۰۰۰ كنكور نشان مي‌دهد دهك اول، دوم و سوم (كم‌برخوردار): ۲درصد. دهك ۸، ۹ و ۱۰ (برخوردارترين): ۸۰درصد را به خود اختصاص داده‌اند.
سهم دهك اول (ضعيف‌ترين): ۲ دهم درصد و دهك دهم (ثروتمندترين) ۴۸درصد است. مساله مهم آنكه مدارس دولتي: ۲.۳درصد و مدارس خاص و غيردولتي: ۸۰درصد پذيرفته‌شدگان در كنكور را به خود اختصاص داده‌اند.
يكي از جلوه‌هاي مهم بي‌عدالتي آموزشي، فاصله عميقي است كه بين كيفيت مدارس دولتي عادي كه 85درصد دانش‌آموزان را تحت پوشش دارند، با مدارس خاص وجود دارد كه تنها 15درصد دانش‌آموزان در آن تحصيل مي‌كنند، به همين دليل براي توسعه عدالت آموزشي بايد بيش از هر كاري بر تقويت مدارس دولتي عادي متمركز شد و استانداردسازي آنها را وجهه همت خويش ساخت.
به همين منظور نظر ٣۵ نفر از صاحب‌نظران و مديران را در اين مورد جويا شديم و آنها بيش از 90 پيشنهاد ارايه نمودند كه با تحليل محتواي اين نظريات، مجموعه آنها را 10 راهكار اصلي خلاصه و به شرح ذيل ارايه مي‌نماييم:
۱- تدوين و طراحي نظام تشويقي و ترجيحي براي معلمان ومديران مدارس دولتي عادي و مناطق محروم از‌جمله در نظام رتبه‌بندي.
۲- استانداردسازي- مناسب‌سازي مدارس دولتي مناطق غير برخوردار و تبديل اين مدارس به مدارس قابل توجه به جاي مدارس لازم‌التوجه از ابعاد مختلف.
۳-نظام بودجه‌ريزي عدالت‌محور: با رويكرد عدالت ترجيحي و صدور مجوز و تفويض اختياراتي براي درآمدزايي و خلق موقعيت در اين مدارس، به‌علاوه تخصيص برخي منابع مثل عوارض شهرداري و... به اين مدارس.
۴- حركت به سمت كاركردهاي محافظتي مدرسه (كاركرد محافظتي مجموعه برنامه‌ها و فعاليت‌هايي است كه مدرسه براي شناسايي دانش‌آموزان طبقه غيربرخوردار انجام مي‌دهد و تلاش مي‌كند كمبودهاي بيرون مدرسه را در داخل مدرسه جبران نمايد و نقش آنها را در عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان خنثي كند و اصطلاحا آنهارا در مواجهه با اين عوامل محافظت نمايد) مثل تغذيه و سلامت، عقب‌افتادگي‌هاي تحصيلي و فرهنگي وسلامت دانش‌آموزان در اين مدارس به عنوان مثال ايجاد مدارس مراقب سلامت.
۵-تدوين نظام‌نامه منشور مشاركت (امكان تحقق عيني وپايدار در عين حال جامع مدرسه ياري و روش پته‌هاي آموزشي به اوليا) منظور از پته‌هاي آموزشي واگذاري اعتبارسرانه دانش‌آموزان است به اوليا براي انتخاب مدارس.
۶- حذف تدريجي انواع مدارس -ايجاد مدارس تركيبي- چرخش تحول‌آفرين از تفكيكي به تركيبي.
به عنوان مثال بازنگري در شيوه پرورش استعدادهاي درخشان، از گلخانه‌اي به تربيت ويژه در مدارس عادي براي تيزهوشان، پرهيز از مدرسه وجامعه شمشادي-با ايجاد مدارس وجامعه باغستاني مدرسه شمشادي دانش‌آموزان را مثل گل‌هاي شمشاد يكسان‌سازي مي‌كند و مدرسه گلستاني دانش‌آموزان را مثل گل‌هاي متفاوت مي‌بيند كه متناسب با استعدادهاي‌شان فرصت رشد مي‌دهد.
۷-راه‌اندازي نظام جامع مددكاري اجتماعي مدارس در كنار مشاوره تحصيلي و شخصيتي-رواني تقويت طرح نماد-طرح هدايت.
- ضرورت كاهش آسيب‌هاي اجتماعي و پيشگيري در قشر آسيب‌پذير دانش‌آموزان و استفاده از تمامي ظرفيت‌ها و امكانات ساير دستگاه‌هاي اجرايي براي اين منظور.
- مداخله بهنگام و درمان تخصصي دانش‌آموزان داراي اختلال يادگيري.
۸- ايجاد نظام پيشنهادات و اعطاي اختيار و اعتبار به شوراي مدرسه جهت تشويق پيشنهادات موثر.
- استقرار طرح جام (جمع‌آوري و بررسي ايده‌ها و تجارب مهم مديريتي و مدرسه‌اي از سراسر كشور و جهان و بررسي امكان بومي‌سازي و تسري آن در سراسر كشور) و همتا (اعزام مديران مدارس به ساير مدارس و تورگرداني و هم‌انديشي در منطقه، استان و كشور ودر مواردي تورهاي خارجي براي مديران مدارس) جهت آموزش و توانمندسازي و تجربه‌گرداني مديريت آموزشگاهي.
۹- ايجاد دبيرخانه‌هاي مشترك در اين مدارس براي تعامل با محله در حوزه‌هاي شهرداري، بهداشت، صنعت، محيط‌زيست، تربيت‌بدني و....
۱۰- راه‌اندازي اتاق مرجع در مدارس جهت حضور راهنمايان باليني جهت توانمندسازي مديران و معلمان.