چشم‌ها به مذاكرات آشكار و پنهان كاخ سفيد و كرملين دوخته شده است. ملاقات «استيو ويتكاف» فرستاده ويژه «دونالد ترامپ» با «ولاديمير پوتين» يك اتفاق ويژه پس از گفت‌وگوي تلفني روساي جمهوري امريكا محسوب مي‌شود. اگرچه معطلي 8 ساعته ويتكاف مورد توجه قرار گرفته است اما پذيرش آتش‌بس 30روزه توسط مسكو و خرسندي واشنگتن نشانه‌هايي از احتمال يك معامله بزرگ است اما هنوز هيچ اتفاقي قطعي به نظر نمي‌رسد. به گزارش رويترز، «ماركو روبيو» وزير امور خارجه ايالات‌متحده، در نشست G7 در لامالباي كانادا تاكيد كرد كه ويتكاف در حال بازگشت از مسكو به ايالات‌متحده است و ممكن است در آخر هفته درباره اوكراين بحث‌هايي وجود داشته باشد. او به خبرنگاران گفت: «اما ما مطمئنا احساس مي‌كنيم كه حداقل چند قدم به پايان دادن به اين جنگ و برقراري صلح نزديك‌تر شده‌ايم. اما هنوز يك سفر طولاني است.»
پس از موافقت هفته گذشته مذاكره‌كنندگان اوكرايني با پيشنهاد آتش‌بس با ميانجيگري ايالات‌متحده، واشنگتن گفت كه توپ در زمين مسكو است. اما بازي براي رهبر روسيه راحت‌تر از آن چيزي است كه خيلي‌ها فكر مي‌كردند. پوتين در حال ايجاد فشار غيرملموس در ميدان جنگ و گسل در مذاكرات است. ترامپ با «مرد ديوانه» و پوتين با «رولت روسي» مي‌دانند چگونه امتياز بدهند و امتياز بگيرند.
تمجيد و در خواست از پوتين
ترامپ در پيامي در رسانه اجتماعي خود موسوم به تروث سوشيال نوشت: «با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه گفت‌وگو‌هاي بسيار خوب و سازنده‌اي داشتيم و شانس بسيار خوبي وجود دارد كه اين جنگ وحشتناك و خونين سرانجام به پايان برسد.» رييس‌جمهوري امريكا همچنين تاكيد كرد كه هزاران سرباز اوكرايني توسط نيروهاي روسي محاصره شده‌اند و مدعي شد كه او با جديت از پوتين خواسته است تا جان آنها را نجات دهد و نتيجه احتمالي اين محاصره را «قتل عام وحشتناك» توصيف كرد. در طرف مقابل، رييس‌جمهوري روسيه در جلسه امنيتي روسيه از «رويكرد مثبت دولت امريكا براي ترميم روابط و اختلافاتي كه دولت پيشين ايجاد كرده» تمجيد كرد. مسكو همچنين اعلام كرده كه «جان نيروهاي اوكرايني در صورت تسليم تضمين خواهد شد اما آنها كه جنايت‌هاي متعددي مرتكب شدند، در صورت ادامه جنگ تضمين نخواهد شد.» «ديميتري مدودف» نايب‌رييس شوراي امنيت روسيه و رييس‌جمهوري سابق هم در موضع‌گيري تند اعلام كرد كه «اگر نيروهاي اوكرايني از زمين گذاشتن سلاح خودداري كنند، همه آنها به روش و بي‌رحمانه نابود خواهند شد.» در ميان مواضع مسكو و پذيرش آتش‌بس؛ نكته اينجاست كه مقامات ارشد نظامي روسيه ازجمله شخص پوتين تا پيش از ديدار با ويتكاف، هرگونه آتش‌بس را غيرقابل پذيرش قلمداد كرده بودند. در ادامه اگرچه مسكو به طور كلي از آتش‌بس حمايت كرده است، اما خواستار شرايط سختي براي موافقت با آن و امتيازاتي از كي‌يف شده است. روسيه مي‌گويد كه «طرف اوكرايني در 30 روز آتش‌بس به هيچ عنوان نبايد تسليح يا تجهيز شود.» در طرف مقابل ترامپ نيز در واكنش به اين موضوع گفت كه پيشنهاد آتش‌بس ازسوي پوتين «اميدواركننده» است و امريكا در تلاش است تا روسيه را به سمت انجام «كار درست» سوق دهد.
گاردين مي‌نويسد: «رد و بدل سخنان گرم بين ترامپ و پوتين احتمالا باعث نگراني بيشتر در كي‌يف و پايتخت‌هاي اروپايي خواهد شد. نشانه‌هايي مبني بر اينكه دولت جديد ايالات‌متحده به مسكو نزديك شده و در عين حال بر اوكراين فشار مي‌آورد پس از ماجراي جمعه كاخ سفيد به يك كابوس بزرگ تبديل شده است.» متحدين اروپايي به شدت نگران تنهايي مقابل تهديد بزرگ روسيه هستند.
واگذاري كورسك و مقاومت كي‌يف
از مجموع حرف‌هاي كرملين و كاخ سفيد مي‌توان برداشت كرد كه تصميم بر واگذاري كامل منطقه كورسك به روسيه در قبال آتش‌بس 30 روزه است. ستاد كل اوكراين در بيانيه‌اي كه در كانال‌هاي رسانه‌اي خود منتشر كرد، نوشت: «گزارش‌هاي ادعايي «محاصره» واحدهاي اوكرايني توسط دشمن در منطقه كورسك كذب است و توسط روس‌ها براي دستكاري سياسي و اعمال فشار بر اوكراين و شركاي آن ساخته شده است. هيچ تهديدي براي محاصره واحدهاي ما وجود ندارد.» منابع امنيتي اوكرايني، تحليلگران نظامي مستقل و حتي كانال‌هاي تلگرامي طرفدار روسيه ادعاي محاصره پوتين و ترامپ را رد كردند. «مايكل كوفمن» تحليلگر نظامي در موسسه كارنگي، ادعاهاي محاصره جمعي را «تخيلي» توصيف كرد؛ البته گزارش‌هايي وجود دارد كه روسيه در حال پيشروي سنگر به سنگر در منطقه كورسك است. نكته حائزاهميت اينجاست كه هرگونه نرم شدن بالقوه موضع ايالات‌متحده مي‌تواند نفوذ و كنترل روسيه بر كورسك را جسورتر كند و به طور بالقوه منجر به ادغام بيشتر يا تحكيم وضعيت موجود شود. اين سناريو به شدت به ماهيت هرگونه امتيازي كه در جريان مذاكرات امريكا و روسيه داده مي‌شود، بستگي دارد.
بازي كلاسيك پوتين
علي‌رغم خوش‌بيني ظاهري كاخ سفيد، سرويس‌هاي اطلاعاتي ايالات‌متحده گزارش‌هايي را ارزيابي كرده‌اند كه پوتين همچنان متعهد به دستيابي به «هدف حداكثري خود براي تسلط بر اوكراين» است.
واشنگتن‌پست به گزارش اطلاعاتي منتشر شده در بين سياست‌گذاران دولت ترامپ در 6 مارس اشاره كرد كه در آن بيان شده بود كه پوتين مصمم به حفظ كنترل بر كي‌يف است. از طرف ديگر، پوليتيكو مي‌نويسد كه «پوتين با شيوه‌هاي كلاسيك روسي در حال مديريت روسيه است.» پوتين از سال 2000 تا امروز حداقل 4 رييس‌جمهوري امريكا را از نزديك وزن كرده است؛ رييس‌جمهوري روسيه مي‌داند كه كاخ سفيد مدام در حال تغيير است اما در كرملين همه چيز ثابت است. استراتژي‌هاي امروز مسكو شايد منسجم‌تر از واشنگتن باشد. مسكو مي‌خواهد به يك منطقه حائل در فاصله سرزميني با مرزهاي ناتو برسد. اگرچه هزينه‌هاي 3 سال جنگ براي ارتش سرخ هم سنگين بوده اما جنگي كه نكشد، قطعا آنها را قوي‌تر مي‌كند. در طرف مقابل، اروپاي سرخورده از مناقشه فراآتلانتيكي و جنگ انرژي قرار دارد. دست اروپا زير ساتور جنگ اوكراين گير كرده است. ترامپ هم عجولانه دنبال رسيدن به معامله بزرگ است. سر بي‌‌كلاه اوكراين هم سرزميني است كه همه داشته‌هاي سرزميني و ملي را قرباني جدال بلوك قدرتمندان كرد.
بررسي رفتار روسيه پوتين با امريكاي ترامپ نشان مي‌دهد كه «مرد ديوانه» اگرچه همه بازي‌هاي روابط بين‌الملل را برهم زده است اما در مقابل رولت روسي تاحدود زيادي گيج شده است. «سرگئي لاوروف» وزير امور خارجه روسيه رهبر اركستر شخصي پوتين است؛ او نت‌هاي ارتش سرخ را هنرمندانه مقابل امريكايي‌ها اجرا مي‌كند. در الگوريتم رولت روسي كرملين، ابهام، تاخير، به‌هم ريختگي پيام، سيگنال پارادوكسيكال، نشان دادن آتش، پرتاب هويج و درنهايت تمجيد نامتعارف ديده مي‌شود. به گفته بوريس بوندارف، ديپلمات سابق روسي، رييس كرملين همچنين تخمين مي‌زند كه پوست ترامپ بدتر از نيش او باشد. بوندارف به پوليتيكو گفت: «او ديده است كه ترامپ چگونه كانادا را تهديد مي‌كند، اما وقتي اتاوا با تعرفه‌هاي متقابل پاسخ مي‌دهد، شروع به عقب‌نشيني و مذاكره مي‌كند.» پاسخ «اميدواركننده مسكو به خواسته واشنگتن» يك كاليبراسيون دقيق براي مهار اضطراب جنون‌انگيز «مرد ديوانه» بايد قلمداد شود تا اينجاي كار همه نت‌ها سرجاي خودش قرار داشته است. اين موسيقي به گوش پوتين خواهد بود. هويج كار مي‌كند و او مي‌تواند اشتياق ترامپ را براي توافق داغ كند.
مساله اتاق بيضي كاخ سفيد اينجاست كه گزينه‌هاي ترامپ براي وادار كردن پوتين به انجام هر كاري عالي نيستند. رييس‌جمهوري امريكا در عين خوش‌بيني تهديد كرد كه اگر پوتين با آتش‌بس موافقت نكند، روسيه را تحت فشار اقتصادي قرار خواهد داد: «من مي‌توانم كارهايي را از نظر مالي انجام دهم كه براي روسيه بسيار بد است. من نمي‌خواهم اين كار را انجام دهم زيرا مي‌خواهم به آرامش برسم. از نظر مالي... ما مي‌توانيم كارهاي بسيار بدي براي روسيه انجام دهيم كه ويرانگر خواهد بود.»
اما روسيه از زماني كه سه سال پيش تهاجم تمام عيار خود به اوكراين را آغاز كرد، از هر طرف تحريم شده است. يكي از اهداف احتمالي مي‌تواند ناوگان سايه باشد كه به مسكو كمك كرده تا از تحريم‌هاي موجود در صادرات نفت فرار كند. اما اين نيز آسيب را براي مصرف‌كنندگان امريكايي كه در حال حاضر با قيمت‌هاي خرده‌فروشي بالا دست و پنجه نرم مي‌كنند و باعث افزايش قيمت جهاني نفت شده‌اند، تشديد مي‌كند. واشنگتن همچنين مي‌تواند ممنوعيت موسسات مالي روسي را با استفاده از سيستم پردازش تراكنش‌هاي مالي سوييفت، كه تاكنون تنها تعداد معدودي از بانك‌هاي روسي را شامل مي‌شود، گسترش دهد. اما اين يك ناراحتي خواهد بود، نه يك ضربه ناك اوت. از طرف ديگر بازي خطرناك در ميدان جنگ هم با واكنش سخت روس‌ها مواجه خواهد شد. روسيه ظرف 3 سال گذشته به شكلي بي‌مهابا زرادخانه‌هاي اتمي خود را گسترش داده تا جايي كه دكترين «بازي با ماشه هسته‌اي» به كرملين اجازه فرمان آتش در صورت تهديد حياتي را مي‌دهد. فراتر از همه اينها، ترامپ يك معامله‌گر است كه نمي‌خواهد چكمه‌هاي ارتش امريكا به خاك اوكراين و جنگ با ارتش سرخ به خاك بچسبد. ترامپ با «مرد ديوانه» و پوتين با «رولت روسي» مي‌دانند چگونه امتياز بدهند و امتياز بگيرند؛ جزييات بده و بستان هنوز مشخص نيست اما چند قدم تا يك معامله بزرگ باقي مانده است.
كارشناس روابط بين‌الملل