از مارسل پروست تا اريك امانوئل اشميت
اسدالله امرايي
اقبالي كه بازار ايران به تبع بازار جهاني از آثار اريك امانوئل اشميت داشته باعث شده ناشران و مترجمان زيادي به سراغ ترجمه و نشر كتاب‌هاي او بروند و عمده آثار او به فارسي ترجمه و منتشر شود: گل‌هاي معرفت، زماني يك اثر هنري بودم، عشق لرزه، نواي اسرار آميز و يك روز قشنگ باراني از اين جمله‌اند. يكي از نمايشنامه‌هاي شاخص او خرده جنايت‌هاي زن و شوهري است كه شهلا حائري ترجمه كرده و به همت نشر قطره وارد بازار نشر شده و بارها نيز به چاپ رسيده است. زبان آثار اريك امانوئل اشميت چندان پيچيده و دشوار نيست؛ او عمدتا مي‌كوشد شخصيت‌هاي آثارش، در موقعيت‌هاي انساني و مناسبات فردي باورپذير باشند. گاهي از خوشبختي متزلزل و گاه دروغين زني در جامعه آشوب‌زده مي‌گويد و زماني از غفلت يك پدر. داستان‌هاي او در مرز ميان واقعيت و تخيل و حقيقت و دروغ از جذابيت ويژه‌اي برخوردارند. حائري نمايشنامه‌اي به نام اسم هم ترجمه كرده كه نشر قطره به بازار فرستاده. اسم نوشته اتيو دولاپورت و الكساندرو لاپتولير است. ونسان مردي است چهل ساله و موفق كه براي نخستين‌بار قرار است صاحب فرزند شود. در يك مهماني خانوادگي از او در‌باره اسمي كه براي فرزندش در نظر گرفته، سوال مي‌كنند. پاسخ ونسان باعث برملا شدن بسياري از راز‌ها و بهانه‌اي براي تسويه‌حساب‌هاي خانوادگي مي‌شود. شهلا حائري بي‌خود و بي‌جهت را هم ترجمه كرده بود كه نشر قطره منتشر كرد و با استقبال خوبي مواجه شد. اين رمان داستان دو زن را كه يكي در ايران است و ديگري از خارج آمده، روايت مي‌كند. تفاوت فضاها و دلتنگي‌ها از موضوعات محوري رمان است و اتفاقا هم جهت دارد و هم بي‌خود نيست. شهلا حائري براي ترجمه نمايشنامه فردريك يا تئاتر بولوار اثر اريك امانوئل اشميت در بخش ادبيات نمايشي پنجمين جايزه ادبي پروين اعتصامي، به عنوان مترجم شايسته تقدير معرفي شد. نواي اسرار‌آميز، مهمانسراي دو دنيا، خرده نان نوشته لويي كالافرت، تئاتر بي‌حيوان نوشته ژان ميشل ريب و گوش شنوا نوشته مشترك ژاك سالومه و سيلوي گالان از ديگر ترجمه‌هاي منتشر شده حائري است. از جمله تاليفات منتشر شده ايشان نيز مي‌توان به كتاب در سايه مارسل پروست اشاره كرد. مارسل پروست يكي از مهم‌ترين نويسندگان فرانسه و ازجمله برجسته‌ترين چهره‌هاي ادبي جهان و قرن بيستم به شمار مي‌رود، بسياري او را بنيانگذار رمان‌نويسي مدرن و صاحب يكي از بهترين رمان‌هاي قرن بيستم مي‌دانند. رمان هفت جلدي او با عنوان در جست‌وجوي زمان از دست‌رفته به قلم زنده‌ياد مهدي سحابي به فارسي برگردانده شده. اين رمان آينهاي است در برابر ما تا خود و دنياي اطراف را به گونه‌اي ديگر بنگريم. در سايه مارسل پروست دريچه‌اي است به جهاني پر رمز و راز كه مارسل پروست براي ما تصوير مي‌كند. جهاني پر از خلاقيت و طراوت كه در زندگي خود پروست از او دريغ شده بود. شهلا حائري كه مدرس دانشگاه نيز است كوشيده تا پنجره‌اي بگشايد به سوي اين اثر مهم براي درك پيچيدگي‌هاي يكي از دشوارترين رمان‌هاي قرم بيستم. مقالات متعدد خانم حائري در نشريات و تسلط‌شان به زبان فرانسه عاملي شده تا برخي از آثار ايراني را هم به فرانسه ترجمه كند كه از جمله مي‌توان به چمدان بزرگ علوي اشاره كرد.