داعش تهديدي براي عربستان است
اكنون مي‌توان گفت عربستان نيز از جمله كشورهايي است كه با ظهور گروه تروريستي داعش مواجه شده است. پيش‌تر مقامات امنيتي عربستان از كشف چند عامل كه از سوي داعش براي انجام عمليات‌هاي تروريستي استخدام شده بودند، خبر داده بودند در نتيجه اينكه داعش در عربستان به دنبال چه اهدافي است و چقدر مي‌تواند در اين كشور پيشروي كند اكنون سوالاتي هستند كه ذهن ناظران را به خود مشغول كرده‌اند. در اين رابطه گفت‌وگو با پير محمد ملازهي مي‌تواند حاوي نكات قابل توجهي باشد.
همان‌طور كه مي‌دانيد داعش مسووليت حمله انتحاري به مسجد شيعيان در عربستان سعودي را پذيرفته است، به نظر شما داعش از اين اقدام چه اهدافي را دنبال مي‌كند؟
داعش قبل‌تر هم اعلام كرده بود كه قصد دارد در عربستان سعودي عمليات‌هايي را انجام دهد. تصور مي‌كنم كه داعش با اين اقدام دو هدف را دنبال مي‌كند؛ نخست همان‌طور كه مي‌دانيد شيعيان و دولت مركزي عربستان رابطه چندان مناسبي با يكديگر ندارند و با اين اقدام داعش مي‌تواند مشكلات بين حكومت عربستان و شيعيان را تشديد كند. هدف دوم نيز تسويه حساب عليه شيعيان است كه داعش همواره به دنبال آن است. اگر اين گروه بتواند فضا را به سمت تضاد ميان شيعه و سني سوق دهد مي‌تواند به اهداف خود برسد. داعش در اين سناريوي خود ضمن اينكه مي‌تواند تضاد شيعه و سني را افزايش دهد، مي‌تواند به تشديد رقابت ايران و عربستان در منطقه دامن بزند.
منظور شما رقابت بر سر چه چيزي است؟
مبارزه با داعش مي‌تواند ايران و عربستان را در يك جهت قرار دهد. اما موضوعي كه از اين جريان جلوگيري مي‌كند رقابتي است كه ميان ايران و عربستان به خصوص پس از حمله به يمن به وجود آمده و اين اختلافي است كه اكنون داعشي‌ها روي آن حساب باز مي‌كنند. با اينكه خلافت اسلامي به عنوان يك آرمان براي اعراب مطرح است اما اين نشان از يك تضاد منافع بين عربستان و داعش دارد.
داعش مجدد در حال تقويت و پيشروي در خاك عراق و سوريه است و بسياري نيز معتقدند كه عربستان از اين گروه تروريستي حمايت مي‌كند، نظر شما در اين خصوص چيست؟
يك‌سري ترديدهايي در اين خصوص وجود دارد كه داعش و نيروهاي افراطي ديگر مورد حمايت عربستان و قطر قرار دارند. با توجه به ادعاي داعش براي تشكيل امارت اسلامي و حضور عربستان در زير مجموعه نقشه داعش مي‌بينيم كه عربستان براي داعش جايگاهي ندارد. البته مي‌توان گفت كه از نظر استراتژيك عربستان حمايت‌هايي را در سوريه به اين گروه‌ها داشته است. اما با نگاه به شرايط كنوني و استراتژيك عربستان مي‌توان گفت داعش تهديدي براي اين كشور است.
پس اگر عربستان حمايت نمي‌كند چه كشورهايي از داعش در حال حمايت هستند؟
قطعا با توجه به نيازهاي مالي و سياسي يك گروهي مثل داعش با اين همه هزينه بدون يك پشتوانه اساسي نيست. مي‌توان گفت دستگاه‌هاي امنيتي زيادي وجود دارند كه با حضور داعش منافع مشترك دارند. تركيه قوي‌ترين حامي داعش به حساب مي‌آيد و هركدام از اين دستگاه‌ها اهداف خاص خودشان را در منطقه دنبال مي‌كنند. به عبارت ديگر دستگاه‌هاي امنيتي با تاكتيك و استراتژي‌هاي خاص خود در حال بهره‌برداري از اين موضوع هستند. اما كماكان ابهامات در خصوص نحوه حمايت از داعش وجود دارد. عربستان اگر اين كار را انجام دهد قطعا به مشكل برمي‌خورد.
برخورد عربستان با اين انفجار را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ آيا اين انفجار مي‌تواند تبديل به فرصت براي مصالحه شود؟
ساختار قدرت در عربستان به صورت قبيله‌اي است و اكثر رده‌هاي بالايي قدرت را خاندان سعودي قبضه كرده است اما دوران اين نوع حكومت با تحولاتي كه در ساختار قدرت عربستان به وجود آمد در حال پايان است و افرادي كه روي كار آمده‌اند شرايط جديد را بهتر درك مي‌كنند و نسل جديد كمتر به فكر فرقه‌گرايي به مانند نسل گذشته هستند. اگر نسل سوم روي كار بيايد شيوخ وهابي روي سنت‌گرايي خودشان با تضاد حكمرانان روبه‌رو مي‌شوند و عربستان از درون دچار تحول مي‌شود كه اين لزوما براي سقوط نيست. قطعا اين كار براي جلوگيري از فروپاشي به آنها توصيه شده است. از همين رو در برابر سيل تحولاتي كه حاكميت عربستان با آن روبه‌رو مي‌شود شايد حقوق شيعيان نيز به رسميت شناخته شود و احتمال مصالحه نيز افزايش مي‌بابد اما اين كار بسيار دشواري است.
اين حادثه تروريستي مي‌تواند به نفع عربستان تمام شود يا به ضرر؟
به ضرر است ولي اگر مقام‌هاي عربستاني بتوانند شفاف باشند در آن صورت ممكن است به بهبود شرايط كمك كند ولي قانع كردن شيعيان كار بسيار سختي است زيرا آنها نيز بيشتر از ما معتقدند كه عربستان داعش را حمايت مي‌كند و اين اقدامات با همكاري نيروهاي امنيتي عربستاني بوده است اما اگر حاكميت بتواند مقصران را شناسايي و علت را به طور دقيق بررسي كند ممكن است تضادها را كاهش دهد ولي مساله ساده‌اي نيست. وقتي كه اختلافات ايدئولوژيك شود برطرف كردن آن نيز بسيار سخت خواهد بود.
شيعيان در اين بين چه واكنشي انجام خواهند داد؟
به نظر نمي‌رسد شيعيان واكنش فوري نه عليه داعش و نه حكومت عربستان نشان دهد و مصلحت شيعيان در واكنش خصمانه عليه آنها نخواهد بود. شايد اگر واقع بينانه به موضوع نگاه كنند و ببينند كه توسط نيروهاي امنيتي كم كاري كرده‌اند، مجبور مي‌شوند در تجمعات مذهبي خود هوشيار‌تر عمل كنند.