هويت پنهان جرم ميان‌ستاره‌اي
گروه علم و زندگي|«اوموآموا» نخستين جرم بين‌ستاره‌اي شناخته‌شده‌اي است كه مسير حركتش از منظومه شمسي مي‌گذرد. گروهي از دانشمندان بين‌المللي اين جرم آسماني را سپتامبر 2017 با عكس‌هاي تلسكوپ فضايي هابل و تلسكوپ‌هاي زميني مشاهده كردند و اوموآموا را نخستين مهمان شناخته‌شده ميان‌ستاره‌اي سامانه خورشيدي ناميدند. با اين وجود دانشمندان تا به حال نتوانسته‌اند تعريف مشخصي از اين جرم ارايه بدهند. ابتدا دانشمندان آن را ستاره‌اي دنباله‌دار معرفي كردند. سپس سيارك. بعد هم گفتند شايد هر دوي اينها باشد. اخيرا تيم جديدي از پژوهشگران با سرپرستي آژانس فضايي اروپا تازه‌ترين راي را صادر كرده‌اند: طبق تحليل‌هاي آنها احتمالا اوموآموا، يك ستاره دنباله‌دار است. با اين وجود منشا اوموآموا مثل جرم‌هاي آسماني‌اي كه تا به حال ديده‌ايم، نيست. نخستين‌بار اكتبر سال گذشته، 40 روز پس از نزديك‌ترين دور زدن يك جرم در مدار خورشيد، محل دقيق آن كشف شد و بلافاصله هياهويي در ميان دانشمندان درگرفت. سرعت‌برداري‌اش نشان مي‌داد از سيستم ستاره‌اي ديگري كه دورتر از منظومه شمسي ما است، آمده و صدها ميليون سال از سفرش مي‌گذرد. از طرفي اوموآموا شكلي عجيب‌وغريب دارد؛ جسم استوانه‌اي‌شكلي كه 400 متر طول دارد. 10 برابر عرضش، طول داشت و هرگز چنين مقياسي در سيارك يا ستاره دنباله‌داري ديده نشده است. دكتر آلن جكسون، اخترشناس دانشگاه تورنتو به خبرگزاري ان‌بي‌سي گفته است: «تاكنون جسمي كه از يك سيستم ستاره‌اي ديگر تا اين حد به زمين نزديك شود نديده‌ايم و مشاهده اين جسم فضايي براي ما بسيار هيجان‌انگيز است.» چه اوموآموا را سيارك يا ستاره دنباله‌دار در نظر بگيريم اين جرم آسماني تا به حال فريبكارترين اين دسته جرم‌ها بوده است. ابتدا اخترشناسان براساس مشاهدات اوليه، گمان كردند يك ستاره دنباله‌دار است. اما ساختار اين نوع ستاره‌ها شامل سه بخش هسته، گيسو و دم مي‌شود. هسته يا بخش مركزي از گرد و غبار و گاز و يخ ساخته شده است. وقتي دنباله‌دار به خورشيد نزديك مي‌شود، يخ‌هاي موجود در هسته تبخير مي‌شوند و تبديل به ابر بزرگي پيرامون دنباله‌دار مي‌شود كه گيسو نام دارد. اوموآموا هيچ‌كدام از اين خصوصيت‌هاي دنباله‌دار را نداشت. رنگ سرخي داشت و نشانه‌اي از گرد و غبار در اطراف آن نبود. به اين معنا كه از سنگ فشرده و فلز ساخته شده، توسط پرتوهاي كيهاني سرخ‌رنگ شده است و آب يا يخي در آن وجود ندارد. گروهي از محققان در ماه دسامبر اعلام كردند پوسته «اوموآموا» مي‌تواند همانند دنباله‌دار هسته‌اي يخي را در خود پنهان كند. آنها نتيجه گرفتند اين جرم در واقع خرده‌سياره‌اي با پوسته‌اي خشك است. اما طبق گفته‌هاي ماركو ميچلي، اخترشناس آژانس فضايي اروپا و همكاران او جنبه ديگري نيز وجود دارد كه نشان مي‌دهد اين جرم يك دنباله‌دار است و تا به حال آن را در نظر نگرفته‌ايم.
مسير اوموآموا
اين تيم بين‌المللي مشاهدات زميني و فضايي اوموآموا را حين گردش در منظومه شمسي مورد مطالعه و بررسي قرار داد كه به يافته‌هاي عجيبي رسيدند. قوس اوموآموا را نمي‌توان با توجه به تاثيرات گرانش خورشيد يا سياره‌هاي ديگر توضيح داد. يعني اوموآموا همانند يك دنباله‌دار عمل مي‌كند. اين محققان در مقاله خود در اين باره نوشتند: «حركت همه اجرام آسماني تحت تاثير گرانش است اما مسيرهاي دنباله‌دار مي‌تواند تحت تاثير نيروهاي غيرگرانشي مربوط به بيرون‌ريزي گازهاي گيسو باشد.»
آنها در مسير اوموآموا شتاب غيرگرانشي را شناسايي كردند كه مستقيما از خورشيد نيست و ممكن است اين مساله به دليل آزاد كردن گاز گيسو روي ندهد اما با عملكرد دنباله‌دارها در يك راستا قرار مي‌گيرد. اين تيم براي اطمينان دلايل بالقوه ديگر را مورد بررسي قرار دادند كه از جمله آنها مي‌توان به فشار تابشي منظومه شمسي، نيروهاي خارجي مختلف و فعل‌وانفعالاتي كه بادهاي منظومه ايجاد مي‌كنند، اشاره كرد. حتي آنها از توضيح «تاثيرات هندسي» هم استفاده كردند و گفتند اگر اوموآموا جسمي سخت نباشد و از تكه‌هايي مجزا كه با يكديگر حركت مي‌كنند، تشكيل شده، چه اتفاقي بايد بيفتد. پس از انجام اين تحقيقات آنها به اين نتيجه رسيدند كه «آزاد كردن گاز به شكل يك دنباله‌دار، توضيحي قابل‌قبول است و يعني اوموآموا ويژگي‌هاي حرارتي مشابه به دنباله‌دار را دارد.» نبود غبار يكي از دلايلي است كه دانشمندان اوموآموا را سيارك طبقه‌بندي كردند و اين تيم معتقد است اين مساله را مي‌توان با اندازه پخش گردوغبارها، نسبت پايين تبديل غبار به يخ، يا تغييراتي كه اين جرم آسماني به دليل سفر بلندمدتش داشته روي سطح آن مورد آزمايش قرار داد. اگر اين جرم دنباله‌دار باشد، بايد بر خاستگاه فرضي اوموآموا تاثيري گذاشته باشد. از طرفي مطالعه‌اي كه اوايل سال ميلادي انجام شد مبدا شروع سفر اين جرم آسماني را سيستم ستاره‌اي دوتايي فرض كرد؛ ستاره دوتايي به يك سامانه ستاره‌اي اطلاق مي‌شود كه در آن دو ستاره نزديك به هم به دور مركز مشترك ميان خود گردش مي‌كنند. از آنجايي كه از اين سيستم انتظار مي‌رود سيارك را از سامانه بيرون بفرستد- اما دنباله‌دار را نگه مي‌دارد- و مشخصا منظومه شمسي نيز، خواه ناخواه، آن را به محيط ميان‌ستاره‌اي پرتاب مي‌كند، بنابراين دانشمندان اوموآموا را سيارك ناميدند. طبق مشاهداتي كه تا به حال انجام شده نمي‌توان گفت اوموآموا يك دنباله‌دار يا يك سيارك است. هر چند با سرعت از ما دور مي‌شود و آژانس‌هاي فضايي قادر به فرستادن فضاپيما براي مطالعه اين جرم آسماني در موقعيت خود نيستند. آلن جكسون درباره سن اين جسم سخت گفته بود: «اوموآموا ممكن است از يك سيستم ستاره‌اي دور آمده باشد و ممكن است هزاران ميليون سال از عمر تشكيل آن بگذرد اما به دليل آنكه زماني كشف شد كه در حال خروج از ديد ما بود، اطلاعات‌مان در مورد آن بسيار جزيي است. »
Sciencealert.com