اجتماع برجامي‌ها منهاي امريكا

سارا معصومي

جمعه شش جولاي سال 2018؛ وزراي خارجه 6 كشور منهاي يك، تنها چند روز مانده به سالروز تولد برنامه جامع اقدام مشترك به هتل كوبرگ در وين، پايتخت اتريش بازمي‌گردند. سه سال از روزهايي گذشته كه خبرنگاران در خيمه اصحاب رسانه علم شده مقابل هتل كوبرگ منتظر حضور وزير خارجه ايران روي بالكن طبقه سوم هتل مي‌ايستادند تا شايد خبري از توافق بشنوند. سه سال پس از انتظاري كه به مخابره خبر تولد توافق هسته‌اي ايران با 1+5 منتهي شد، وزير خارجه ايران و مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا مي‌گويند برجام در بخش مراقبت‌هاي ويژه است. وزراي خارجه 6 كشور (ايران، روسيه، چين، فرانسه، بريتانيا و آلمان) در حالي خود را به وين رسانده‌اند كه وزير خارجه امريكا غايب ميدان است. فدريكا موگريني به همراه وزراي خارجه ايران، روسيه و چين تنها چهره‌هايي هستند كه روزهاي منتهي به 15 جولاي 2015 در كوبرگ را به ياد دارند و با كوله‌باري از خاطره‌هاي آن دو هفته مذاكره حياتي به كوبرگ بازگشته‌اند. وزراي خارجه سه كشور اروپايي كه فردا صبح خود را به وين مي‌رسانند وارثان برجام هستند كه پس از حصول توافق به وزارتخانه‌هاي كشورهاي خود راه يافته‌اند و البته امروز نگاه داشتن ايران در برجام به ماموريت‌شان تبديل شده است.

در انتظار بسته پيشنهادي

دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده دو ماه قبل به حضور امريكا در برجام پايان داد تا گروه 1+5 در سال‌هاي باقي مانده از عمر اين توافق با تركيب 1+4 به حيات خود ادامه دهد. بهانه جمع شدن وزراي خارجه در وين نيز چاره‌انديشي در سطح عالي براي برجام بدون امريكا است. سه كشور اروپايي كه پيش از تصميم ترامپ براي خروج از برجام سه ماه وقت خود را هدر تلاش براي متقاعد كردن وي به باقي ماندن در برجام كردند در دو ماه گذشته در تغيير مسير 90 درجه‌اي تمام توجه خود را معطوف به ايران كرده‌اند تا شايد بتوانند ايراني‌ها را متقاعد به تداوم حضور در برجام در غياب امريكا كنند. گفته شده كه سه كشور اروپايي بايد امروز يا فردا بسته اقتصادي پيشنهادي خود را به تهران تحويل دهند. بسته‌اي كه احتمالا يكي از بندهاي آن ضمانت خريد نفت ايران و همچنين تعيين كانال‌هايي براي عدم اختلال در گردش‌هاي مالي بين‌المللي ايران است. امريكا با خروج خود از برجام شمارش معكوس براي بازگشت تحريم‌هاي ثانويه را هم آغاز كرده و كمتر از يك ماه ديگر دور نخست تحريم‌هاي ثانويه امريكا از مرحله اغما خارج و رسما اجرايي خواهند شد. امريكا نه تنها با بازگرداندن اين تحريم‌ها به تجارت‌هاي موردي خود با ايران كه پس از برجام آغاز شده بود پايان مي‌دهد بلكه ساير كمپاني‌ها و بانك‌ها را نيز در صورت تداوم رابطه تجاري با تهران جريمه خواهد كرد. ايران با توجه به همين موضوع از اروپا مي‌خواهد كه منتفع شدن تهران از برجام را تضمين كند. اروپايي‌ها در دو ماه گذشته سخن از بازگشت قوانين مسدودساز براي تضمين امنيت شركت‌ها و كمپاني‌هاي اروپايي حاضر در ايران گفته‌اند اما حقيقت در ميدان عمل آن است كه تهديدهاي دونالد ترامپ، شركت‌ها و بانك‌هاي بزرگ را در قبال ايران دست به عصا كرده و خبرهاي رسيده حاكي از اين است كه برخي از اين كمپاني‌ها به دليل گردش مالي وسيعي كه در داخل امريكا دارند ترجيح مي‌دهند عطاي رابطه تجاري با ايران را به لقاي آن بفروشند. كار اروپا، چين و روسيه به عنوان اعضاي باقي مانده در برجام براي منتفع كردن تهران از اين توافق آسان نيست و كار ايران از آن جهت سخت‌تر است كه تضمين دولت‌هاي اروپا براي وفاداري به برجام به منزله دستور لازم‌الاجرا براي كمپاني‌ها و بانك‌هاي اروپايي نيست. ترامپ در مرحله نخست از كشورهاي خريدار نفت ايران خواسته كه كاهش پلكاني خريد نفت ايران را آغاز كنند و همزمان هيات‌هاي امريكايي در دو ماه گذشته با سفر به بيش از 13 كشور به آنها درباره تبعات سرپيچي از فرمان‌هاي تحريمي فرامرزي امريكا هشدار داده‌اند. مقام‌هاي اروپايي و البته دولتمردان كشورهايي چون چين و هند كه خريدار نفت ايران هستند، مي‌گويند تنها در برابر تحريم‌هايي كه از كانال شوراي امنيت صادر شده باشند، كرنش خواهند كرد اما مشخص نيست كه در ميدان عمل كدام يك از اين كشورها تا كجا پاي ايران خواهند ايستاد. محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان فردا در وين در ديدارهاي دو و چند جانبه با همتاهاي خود از 1+4 همين سوال را مطرح مي‌كند و احتمالا بايد پاسخ را در بسته پيشنهادي اروپا بيابد.

ترامپ كوتاه نمي‌آيد

به گزارش برخي رسانه‌هاي امريكايي برايان هوك، مذاكره‌كننده امريكايي ظرف چند روز آينده به آلمان، فرانسه و بريتانيا سفر خواهد كرد و دستور كار اين سفر نيز دور كردن تهران از اروپا اعلام شده است. هوك چند روز پيش از رايزني‌هاي ظريف در وين در جمع خبرنگاران امريكايي از برنامه دولتش براي مقابله با ايران پرده‌برداري كرد. وي تاكيد كرد كه اصلي‌ترين بخش استراتژي امريكا در قبال ايران اعمال فشار حداكثري اقتصادي و سياسي بر تهران است. به گفته اين مقام امريكايي نخستين تحريم‌هاي ثانويه امريكا روز 4 آگوست برخواهند گشت. اين تحريم‌ها بخش‌هاي خودرو، تجارت با طلا و ساير فلزهاي گرانبها را شامل مي‌شود. تحريم‌هاي ثانويه باقيمانده در تاريخ 6 نوامبر بازخواهند گشت. دامنه اين تحريم‌ها وسيع‌تر و البته خطر آن براي ايران بيشتر است چراكه بخش‌هاي انرژي و تبادل‌هاي نفتي و همچنين بانكي ايران را شامل مي‌شود. به گفته هوك پس از خروج امريكا از برجام، وزير خزانه‌داري و وزير خارجه امريكا با تشكيل تيم مشترك، ماموراني را از تاريخ 4 ژوئن به بيش از 13 كشور اروپايي و شرق آسيا فرستادند تا تبعات تجارت با تهران را به ميزبان‌ها گوشزد كنند. هوك در بخش‌هايي از سخنان خود بدون ذكر منبع ادعا كرد كه قريب به 50 كمپاني اعلام كرده‌اند به زودي از بازار ايران خارج خواهند شد كه بيشترين اين كمپاني‌ها در بخش‌هاي مالي و انرژي هستند. وي همچنين تاكيد كرد كه نمايندگان اعزامي امريكا به كشورهاي مختلف اعلام كرده‌اند كه سياست واشنگتن تشديد فشار بر تهران تا زمان تغيير رفتار اين كشور است. هوك و معاون وزير خزانه‌داري امريكا در چند روز آتي به كشورهاي حاشيه خليج فارس سفر خواهند كرد تا به اين كشورها نيز درباره رابطه تجاري و سياسي با ايران هشدار دهند. سفر هوك و هيات همراه به كشورهاي حاشيه خليج فارس در حالي صورت مي‌گيرد كه عربستان سعودي و امارات ظرف 72 ساعت گذشته موافقت خود را با توليد نفت بيشتر به درخواست دونالد ترامپ براي جبران كسري بازار در نتيجه كاهش نفت ايران اعلام كرده‌اند. هوك در بخش‌هايي از سخنان خود تهديد كرد كه با فرارسيدن 4 نوامبر، تحريم‌هاي بانكي ايران آغاز خواهند شد و واشنگتن با اجرايي شدن اين تحريم‌ها بلوكه اموال ايران در خارج از اين كشور را در دستور كار جدي قرار خواهد داد. اين عضو وزارت خارجه امريكا ادعا كرد كه واشنگتن قصد ندارد تحريم‌هاي دارويي و غذايي بر ايران اعمال كند و هدف از تشديد تحريم‌ها نيز نه تحت فشار قرار دادن مردم عادي بلكه تنگ‌تر كردن حلقه پيرامون دولت براي تغيير رفتار است! درحالي كه برخي از كشورهاي اروپايي و البته متحدان شرقي امريكا كه مشتري نفت ايران هستند تلاش مي‌كنند از تحريم‌هاي امريكا معافيت بگيرند اما هوك در سخنان خود به صراحت اعلام كرد كه خبري از اين معافيت‌ها نخواهد بود چرا كه هدف امريكا تشديد فشار بر ايران است و اين معافيت‌ها مي‌تواند اين هدف را ناكام بگذارد. البته وي تاكيد كرد كه اگر كشورهاي خريدار نفت ايران وعده كاهش پله‌اي خريد نفت را بدهند، امريكا مي‌تواند با آنها به شكل موردي تعامل‌هايي داشته باشد.

كميته مشترك اسراييل- امريكا براي توليد و هدايت آشوب‌ها در ايران

رسانه امريكايي اكسيوس در گزارشي اعلام كرده كه امريكا و اسراييل از چند ماه پيش گروه مشتركي را براي ساماندهي و هدايت اعتراض‌هاي داخلي در ايران به منظور تشديد فشار بر نظام تشكيل داده‌اند. اين رسانه امريكايي در اين باره نوشته است: اين اقدام مشترك واشنگتن و تل‌آويو زماني معنا پيدا مي‌كند كه بدانيم دولت اوباما به دليل تمركز بر مذاكره هسته‌اي با ايران و تلاش براي رسيدن به برجام از هرگونه همراهي با اسراييل در پروژه‌هاي برهم زدن ثبات سياسي در داخل ايران حذر مي‌كرد اما ترامپ دقيقا برخلاف اوباما عمل كرده و همكاري‌اش با تل آويو براي ايجاد آشوب در ايران نشان از تغيير سياست امريكا در قبال ايران دارد. دو مقام اسراييلي به اكسيوس گفته‌اند كه مقام‌هاي اين كميته مشترك چند بار در چندماه گذشته با هم ديدار كرده‌اند و محورهاي ديدارهاي آنها نيز مسائل داخلي در ايران و چگونگي هماهنگ شدن اسراييل و امريكا براي برهم زدن ثبات داخلي در ايران بوده است. در همين راستا جان بولتون، مشاور امنيت ملي ترامپ و همتاي اسراييلي وي نيز چند هفته پيش در كاخ سفيد با هم ديدار كردند. هر دو اين مقام‌ها اعتقاد دارند كه افزايش فشارهاي داخلي بر مردم ايران مي‌تواند منجر به تغيير رفتار حاكميت در منطقه شود. يك مقام اسراييلي در اين باره به اكسيوس گفته ما به دنبال تغيير نظام در ايران نيستيم اما مي‌توانيم از ضعف‌هاي داخلي نظام براي افزايش فشار بر آنها به منظور تغيير رفتارشان استفاده كنيم. در چند هفته گذشته دولت‌هاي اسراييل و امريكا از شبكه‌هاي مجازي براي تحت تاثير قرار دادن افكار عمومي ايران استفاده كرده‌اند. بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل با انتشار ويدئوهايي در شبكه‌هاي مجازي مانند يوتيوپ، فيس‌بوك و توييتر پيام‌هايي را با ترجمه فارسي خطاب به ايران قرار داده و از آنها خواسته كه عليه نظام راهپيمايي كنند. مايك پمپئو نيز دست به اقدام‌هاي مشابه در چند هفته اخير زده است.