اردوغان دوشنبه به عنوان رييس‌جمهور سوگند ياد مي‌كند
آغاز اجراي تغييرات
در نظام سياسي در تركيه
شهاب شهسواري
با فرمان جديد رجب طيب اردوغان، تركيه آماده مي‌شود تا عملا برگ جديدي در نظام سياسي اين كشور را ورق بزند. رجب طيب اردوغان، طي دو سال گذشته گام به گام برنامه سياسي خود را براي تحولات اساسي در ساختار قدرت تركيه پيش برد تا از دوشنبه هفته آينده عملا به عنوان قدرتمندترين مقام اجرايي تركيه، كار خود را آغاز كند. بعد از 15 سال حاكميت بلامنازع اردوغان و حزب عدالت و توسعه بر دولت، اكنون رجب طيب اردوغان به عنوان رييس‌جمهور در قالب نظام رياستي جديد، شخصا بخش بزرگي از قدرت سياسي در آنكارا را در اختيار دارد. روز چهارشنبه، رييس‌جمهور تركيه با صدور فرماني عملا تمامي قوانين 93 ساله جمهوري تركيه را تغيير داد. بر اساس فرمان رياست‌جمهوري كه روز چهارشنبه ابلاغ شد تمامي اشارات به مقام نخست‌وزيري در مقررات و آيين‌نامه‌هاي دولتي تركيه تغيير خواهد كرد و جاي آن مقام رياست‌جمهوري نوشته‌مي‌شود. بر اساس تغييراتي كه در همه‌پرسي آوريل 2017 در قانون اساسي تركيه مورد تاييد اكثريت راي‌دهندگان قرار گرفت، تمام قدرت اجرايي دولت بعد از انتخابات اخير در اختيار رييس‌جمهور قرار مي‌گيرد و مقام نخست‌وزيري از سلسله‌مراتب دولتي حذف مي‌شود. به گزارش خبرگزاري آناتولي، بينالي ييلدريم، سه‌شنبه شب در ديدار با مقامات بلندپايه دولت، با اين مقام خداحافظي كرد. ييلدريم در سخناني در جمع خبرنگاران گفت: «احساس آرامش مي‌كنم و تصور مي‌كنم كه وظايف خود را در برابر ميهن انجام داده‌ام و مسووليتي كه بر عهده‌ام بود به پايان رسانده‌ام.»
اختيارات تازه اردوغان چيست؟
بيش از يك سال بعد از آنكه شهروندان تركيه با راي 51 درصدي تغييرات قانون اساسي پيشنهادي اردوغان را تصويب كردند، از روز دوشنبه عملا اين تغييرات در نظام حكومتي اعمال خواهد شد، روزي كه قرار است رجب طيب اردوغان سوگند بخورد و وزراي كابينه آينده خود را معرفي كند. از روز دوشنبه عملا بخش عمده‌اي از قدرت سياسي در تركيه كه پيش از اين در اختيار نخست‌وزير و كابينه منتخت پارلمان بود، در اختيار شخص رييس‌جمهور قرار مي‌گيرد كه با راي مستقيم شهروندان انتخاب مي‌شود. بر اساس قوانين جديد رييس‌جمهور اين اختيار را دارد كه وزارتخانه‌هاي جديد را راسا تشكيل دهد و وظايف آنها را بدون تصويب پارلمان مشخص كند يا بدون دخالت مجلس مديران دولتي را بركنار كند. انتصاب چهار عضو ديوان قضات و دادستان‌هاي تركيه نيز در اختيار رييس‌جمهور قرار مي‌گيرد، در برابر سهم پارلمان از اين نهاد مهم قضايي تركيه 7 عضو خواهد بود. تصميم‌گيري در مورد پيش‌نويس بودجه و اختيارات سياستگذاري امنيتي كاملا در اختيار نهاد رياست‌جمهوري قرار مي‌گيرد. رييس‌جمهور تركيه مي‌تواند بدون تاييد حتي كابينه، راسا تا مدت 6 ماه وضعيت اضطراري اعلام كند كه عملا بخشي از اختيارات قانونگذاري و اختيارات فوق‌العاده امنيتي در اختيار او قرار مي‌دهد، هر چند هم‌اكنون بيش از دو سال بعد از كودتاي نافرجام ژوئن 2016 تركيه، وضعيت اضطراري در اين كشور برقرار است. اردوغان همچنين از دوشنبه اين قدرت را نيز در اختيار دارد كه پارلمان تركيه را منحل كند، هر چند در صورت اتخاذ چنين تصميمي بلافاصله مقام خودش در انتخابات زودهنگام رياست‌جمهوري به راي گذاشته‌خواهد شد. بر اساس قانون اساسي جديد تركيه، مقام رياست‌جمهوري به دو دوره 5 ساله محدود مي‌شود كه در صورت ادامه وضع موجود، دست‌كم تا سال 2023 و در صورت انتخاب مجدد به مقام رياست‌جمهوري تا سال 2028 قدرت را براي رجب طيب اردوغان تضمين مي‌كند. اين دو دوره رياست‌جمهوري در صورتي كه يكي از آنها با راي اكثريت مطلق مجلس تركيه براي برگزاري انتخابات زودهنگام ناقص بماند، مي‌تواند تا سه دوره نيز تمديد شود. اردوغان به تازگي برنامه تركيه 2023 را اعلام كرده است كه بر اساس آن تركيه قصد دارد، در صدمين سالگرد تاسيس اين كشور و آخرين سال دور اول رياست‌جمهوري اردوغان به دهمين اقتصاد بزرگ دنيا تبديل شود.
مراسم سوگند رياست‌جمهوري
ساعت 4 بعد ازظهر روز دوشنبه 9 جولاي (18 تير) به وقت محلي در آنكارا، اولين رييس‌جمهور نظام جديد رياستي تركيه رسما سوگند مي‌خورد تا كار خود را تقريبا دو هفته بعد از انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور كه روز 4 تيرماه برگزار شد، رجب طيب اردوغان كار خود را به عنوان رييس‌جمهور در نظام جديد آغاز كند. به گزارش حريت بعد از مراسم سوگند در برابر مجلس كبير تركيه، اردوغان، ساعت 6 بعد از ظهر به وقت محلي ضيافت بزرگي را در مجموعه كاخ رياست‌جمهوري برگزار مي‌كند و اولين سخنراني خود را در جايگاه تازه در برابر مهمانان بين‌المللي، نمايندگان مجلس، سفراي خارجي مستقر در آنكارا، شخصيت‌هاي برجسته اقتصادي، فرهنگي و ورزشي تركيه و نمايندگان رسانه‌ها و خبرنگاران انجام خواهد داد. بر اساس گزارش حريت، سخنراني روز دوشنبه رجب طيب اردوغان با موضوع اهميت تحول ساختاري در دولت و اولويت‌ها و اصول دولت آينده او خواهد بود. در عين حال انتظار مي‌رود كه او دورنمايش براي ساختار آينده نظام سياسي جديد را ارايه دهد. به نوشته حريت بعد از اين سخنراني انتظار مي‌رود كه رجب طيب اردوغان نام وزراي كابينه جديد خود را معرفي كند.