فرار رو به جلوي بانك مركزي
شهرام معيني
بانك مركزي در حالي در سكوت خبري اقدام به حذف دلار از سامانه سنا كرده است كه طي هفته‌هاي گذشته اين سامانه محل اصلي تعيين قيمت ارز در كشور بوده است. البته بعيد نيست كه بانك مركزي به جهت افزايش قيمت دلار در مقابل يورو كه در روز يكشنبه روي داد و رسانه‌ها اقدام به انتشار خبر آن كردند تصميم به حذف دلار از سامانه كرده باشد و نگاه حذفي به جهت از بين بردن احتمالات هر نوع افزايش قيمتي روي داده باشد. اما اين تفاوت قيمت را هم مي‌توان ناشي از تعدد مبادلات بر مبناي دلار به جاي يورو دانست و اينكه به‌طور كلي تمايل به مبادله بر اساس حواله دلار بيشتر از يورو است و با توجه به اينكه تقاضا تعيين‌كننده قيمت در اين سامانه است افزايش حجم مبادلات مي‌تواند دليل اصلي اين افزايش قيمت در برابر يورو باشد كه با كاهش تقاضا براي حواله دلار اين امر هم روال معكوس خود را در پي خواهد داشت.
به اين جهت ممكن است بانك مركزي در يك اقدام عجولانه و كمي فرار به جلو با حذف دلار مي‌خواهد قيمت دلار در بازار را تعديل كند و پس از مدتي مجددا شاهد بازگشت دلار به مبادلات خواهيم بود. اما اين تحليل‌ها ناشي از عدم اطلاع‌رساني شفاف بانك مركزي در مورد تصميم خود است و ممكن است بانك مركزي غير از اين تحليل‌ها و با دليلي غير از اين اقدام به حذف دلار كرده باشد كه باز هم بايد با شنيدن دليل مسوولان دست به تحليل آن زد.
به‌طور كلي بانك مركزي مي‌خواهد بازار آزاد ارزي ايجاد كند اما عوامل بنيادي اجازه چنين بازاري را نمي‌دهد چرا كه در حال حاضر غالب درآمد ارزي ما بر مبناي دلار است و بعد از تحريم‌ها هم اين شريان ورود ارز به كشور محدود يا مسدود خواهد شد؛ موضوعي كه آشناست و تمام دنيا از آن خبر دارند پس در زماني كه هنوز تحريم‌ها به صورت صددرصدي انجام نشده است كساني كه تقاضا براي خريد دلار و تامين آن دارند به سمت سامانه سنا آمده‌اند تا نياز خود را رفع كنند. تقاضايي كه مي‌تواند براي تامين ارز مورد نياز خريد خدمات، واردات كالا و حتي ارز مسافرت باشد كه با افزايش تقاضا قطعا با افزايش قيمت مواجه مي‌شود و بانك مركزي هم براي اينكه اين بازار را مديريت كند دست به اقدامات خاص مي‌زند.
از سوي ديگر برخي تحليل‌ها بر اين امر استوار باشد كه مبادلات تجاري را به سمت ارزهاي مبدا حركت دهد نيز نمي‌توان عملا تقاضا براي دلار را تغيير داد چراكه هنوز هم برخي از تجار بر مبناي دلار مبادلات خود را انجام مي‌دهند. اگر هم تقاضايي براي انجام تجارت بر مبناي ارز مبدا وجود دارد بايد هزينه‌هاي تبديل را نيز محاسبه كرد. اگر چه ناچار به استفاده از چنين روش‌هايي هستيم و براي دور زدن تحريم‌ها همچون سنوات قبل استفاده از ارز مبدا يكي از راهكارهاي تجربه‌شده است كه در سنوات گذشته تحريم‌هاي قبلي پياده‌سازي شده است. حال آنكه انجام مبادلات بر مبناي ارز مبدا نيز مشكلات خاص خود را دارد كه اگر به صورت جديد بخواهيم پيگير آن شويم دوباره بايد با دولت‌هاي طرف معامله رايزني‌هايي كرده و معافيت‌هايي را كسب كنيم. اقتصاددان