منصب نخست‌وزيري در هاله‌اي از ابهام
همه‌چيز به اختلافات مالكي و مقتدي صدر خلاصه شده است
علي موسوي خلخالي
روشن است كه عراق در يك فضاي جديدي وارد شده است. در فضايي كه از يك سو نبود چهره‌هاي برجسته براي نخست‌وزيري سبب شده تا رقابت‌ها براي تصاحب اين سمت از سوي چهره‌هاي جديد تشديد شود در عين حالي كه بسياري از جريان‌ها خود را از اين رقابت كنار كشيده‌اند و از سوي ديگر تلاش براي تشكيل ائتلاف اكثريت تبديل به چالشي جدي در عرصه سياسي عراق شده است. البته طبيعي است كه اين چالش جدي به زودي حل خواهد شد و با فرا‌رسيدن موعد قانوني براي تشكيل پارلمان جديد و به دنبال آن تشكيل دولت آينده، رنگ خواهد باخت. اما چگونگي حل اين مشكل محل مجادله است.
در حال حاضر به نظر مي‌رسد كه عمده اختلافات روي محور مقتدي صدر، رهبر جريان صدر كه با ائتلاف السائرون توانست برنده انتخابات شود با نوري مالكي، رهبر ائتلاف دولت قانون مي‌شود. مقتدي صدر حاضر نيست حتي مالكي را در يك جلسه خصوصي ببيند چه برسد به اينكه با او ائتلافي تشكيل دهد. تمامي تلاش‌ها براي نزديكي اين دو نيز تاكنون جواب نداده است. اين مساله سبب شده است تا اينگونه وانمود شود كه در بيت شيعي اختلافاتي وجود دارد و بعضي‌ها به بزرگ‌نمايي آن بپردازند. در حالي كه اختلاف ميان اين دو را نبايد به كل بيت شيعي تسري داد. تقريبا تمامي گروه‌هاي سياسي شيعي حاضرند در كنار يكديگر بمانند و فعاليت سياسي خود را با كمك هم پيش ببرند. نه ائتلاف فتح به رهبري هادي عامري با ديگر گروه‌هاي شيعي مشكل دارد و نه جريان حكمت به رهبري سيد عمار حكيم يا ائتلاف نصر به رهبري حيدرالعبادي با ديگران مشكل دارند. حتي ائتلاف سائرون به رهبري مقتدي صدر نيز با هيچ كدام از گروه‌هاي سياسي مشكل ندارد و فقط مشكل خود را به شخص نوري مالكي (نه به ائتلاف دولت قانون) خلاصه كرده است. بنابراين مي‌توان تمامي گروه‌هاي سياسي شيعي را كنار هم نشاند و ميان آنها ائتلاف ايجاد كرد. حتي ائتلاف دولت قانون نيز مي‌تواند در كنار ديگر گروه‌هاي سياسي شيعي قرار بگيرد و مشكلي به وجود نيايد.
جريان مقتدي صدر را نمي‌توان از ائتلاف‌ها كنار گذاشت چرا كه پيروز انتخابات بوده است و نبودش در ائتلاف‌ها مي‌تواند مشكلات متعددي را به وجود آورد. وانگهي حذف جريان پيروز انتخابات از روند شكل‌گيري ائتلاف اكثريت و تشكيل دولت ضربه‌اي به حركت دموكراتيك كشور وارد مي‌كند. از سوي ديگر بعيد است فردي مثل مقتدي صدر كه جريانش در ميان افكار عمومي عراق صاحب جايگاه در خور توجهي است با سابقه‌اي كه از آن سراغ داريم به راحتي بپذيرد كه از بازي كنار گذاشته شود و هيچ واكنشي را در ميان طرفدارانش برنينگيزد. در حالي كه ائتلاف دولت قانون پيروز انتخابات نيست و عدم مشاركتش نمي‌تواند مشكل‌آفرين شود. البته منظور اين نيست كه او حذف شود و در ائتلافي مشاركت نداشته باشد، مي‌توان نقش رهبري نوري مالكي را براي اين ائتلاف حفظ كرد و ائتلافش را منهاي او وارد ائتلاف كرد. به اين ترتيب ائتلاف مطلوب شيعيان قابل شكل‌گيري خواهد بود. البته بر كسي پوشيده نيست كه قدرت فشار نوري مالكي بالاست و مي‌تواند بر عرصه سياسي عراق تاثيرگذار باشد، كما اينكه شاهد بوده‌ايم در رقابت با حيدرالعبادي در طول چهار سال دوران نخست‌وزيري‌اش، چه فشارهايي به او وارد مي‌كرد و از چه لابي گسترده‌اي برخوردار بوده است.
اما درباره سمت نخست‌وزيري، تا به حال هيچ نامزدي به طور بالقوه شانس بالاي تصاحب اين سمت را ندارد. حيدرالعبادي تلاش بسياري دارد تا خود نخست‌وزير شود اما كرسي‌هاي پايين خود و يارانش در درون ائتلاف خودش و همچنين عدم اقبال بسياري از جريان‌هاي سياسي به قبول نخست‌وزيري دوباره او سبب شده است تا شانسش براي تصاحب اين سمت بالا نباشد. اگرچه عبادي تلاش بسياري دارد با چانه‌زني‌هايش اين سمت را براي خود حفظ كند. ائتلاف سائرون و جريان حكمت هر دو نامزدي براي نخست‌وزيري ندارند و هيچ نامي را هم تا به اين لحظه براي اين سمت مطرح نكرده‌اند. برخلاف آنچه تصور مي‌شود، شخص نوري مالكي تمايلي براي نخست‌وزيري ندارد و در هيچ ديداري نيز اين مساله را مطرح نكرده است، اما گفته مي‌شود از ائتلاف او، طارق نجم العبدالله براي اين سمت نامزد شده است. از ائتلاف فتح، هادي عامري نام خود را براي اين سمت مطرح كرده و گفته مي‌شود براي رسيدن به اين سمت اصرار دارد و در رايزني‌هايش نيز به صراحت تمايل خود را براي نخست‌وزيري ابراز كرده است. نام فالح‌الفياض، مشاور امنيت ملي كه در حال حاضر از ياران حيدرالعبادي در ائتلاف نصر محسوب مي‌شود نيز مطرح است. نام تمامي اين افراد تنها در افواه عمومي مطرح است و هيچ كدام بطور رسمي نامزد نشده‌اند كما اينكه هر كدام از آنها مخالفاني دارند كه باعث مي‌شود نتوانند رسما خود را نامزد اين سمت كنند. اين در حالي است كه برخي منابع آگاه مي‌گويند كه مرجعيت شيعه به تمامي جريان‌هاي سياسي پيام داده به هيچ‌وجه با نام‌هاي مطرح شده موافق نيست و هيچ‌كدام از آنها را مناسب اين سمت نمي‌داند. البته مرجعيت نام خاصي را براي اين سمت مطرح نكرده و شرايطي را هم اعلام نكرده كه بتوان مطابق آن شرايط به فرد خاصي رسيد اما گفته شده با اسامي مطرح شده هم موافق نيست.
احزاب سني و كرد هنوز موضع ثابت و روشني را در قبال وضعيت كنوني اتخاذ نكرده‌اند. آنها تلاش مي‌كنند براي رسيدن به خواسته‌هاي‌شان حداكثر چانه‌زني را داشته باشند سپس موضع نهايي خود را اتخاذ كنند. با همين هدف در حال رايزني با تمامي گروه‌هاي سياسي هستند.
شمارش معكوس تا زمان تشكيل پارلمان قانوني جديد آغاز شده است؛ تا آن موقع انتظار مي‌رود بسياري از مشكلات موجود سياسي حل شود.