سومين هفته از سومين ماه تابستان با افت قيمت‌ها در بازارهاي دوقلو آغاز شد. روندهاي كاهشي آخر هفته گذشته با سرايت به هفته تازه، قيمت‌ها را منطقي‌تر كرد تا با افزايش ريسك براي سوداگران، حجم معاملات دردسرساز هم كاهش يابد.
هفته گذشته، دلار امريكا در بازار تهران نوسان در كانال 15 هزار تومان را هم تجربه كرد اما با ابلاغيه جديد بانك مركزي، بازار آزاد ارز و در پي آن بازار طلا، روند كاهشي با شيب تند را تجربه كردند. چهارشنبه گذشته، بانك مركزي طي ابلاغيه‌اي اعلام كرد كه اسكناس‌هاي معامله شده در بازار ثانويه مي‌توانند وارد بازار آزاد شوند. پيش از اين اعلام، روند بازار به دليل سودگيري عده‌اي از معامله‌گران كاهشي شده بود. به اين ترتيب با انتشار خبر تازه، روند كاهشي تسريع و به هفته جديد منتقل شد. علاوه بر اين نشست سران ايران، روسيه و تركيه در تهران، اين اميد را به وجود آورده كه بتوان از پتانسيل تجارت‌هاي منطقه‌اي براي كنترل بازار ارز بهره برد.
بازار شنبه
شنبه علاوه بر اثر افزايش ريسك در بازار بر رفتار معامله‌گران، سخنان جديد رييس بانك مركزي هم كمك بيشتري به كاهشي‌هاي بازار كرد. عبدالناصر همتي روز گذشته در حاشيه جلسه با اعضاي كميسيون اقتصادي مجلس گفت: علاوه بر صرافي‌ها، به صادركنندگان نيز مجوز داده‌ايم كه بخشي از ارز حاصل از صادرات خود را هم به شكل اسكناس وارد كشور كرده و از طريق سامانه نيما و تحت نظارت بانك مركزي در بازار عرضه كنند.
دلار امريكا چهارشنبه روند افت را آغاز كرد و پنجشنبه تا انتهاي كانال 13 هزار تومان پايين آمد. روند افت روز جمعه در معاملات پشت خطي ادامه يافت و شنبه معاملات در ابتداي كانال 13 هزار تومان پي گرفته شد. دلار روز گذشته حتي تا قيمت 13 هزار و 70 تومان هم پايين آمد، اما با نزديك شدن به مرز مقاومتي-كانالي، قيمت‌ها از كف روزانه رشد كرد. ديگر ارزها نيز در بازار آزاد همسو با دلار روند افت را پي گرفتند.
اين روند، بازار داخلي طلا را هم متاثر كرد. سكه امامي كه هفته گذشته تا قيمت 4 ميليون و 395 هزار تومان پايين آمده بود، شنبه بهاي 4 ميليون و 240 هزار تومان را هم تجربه كرد، گرچه تحت نوسان‌هاي دلار از كف روزانه بالا آمد. ديگر انواع سكه نيز روند مشابهي را تجربه كردند. البته روند بازارهاي جهاني در روز جمعه نيز تا حدي بر بازار داخلي طلا در روز شنبه اثر داشت. قيمت اونس طلا روز جمعه حدود 3 دلار افت كرد.
توان ريسك
درست است كه روند كاهشي اخير عمدتا با اثر رواني ابلاغيه بانك مركزي شروع شد، اما دسته‌هايي از معامله‌گران به اين نتيجه رسيده‌اند كه حضور در بازار آزاد ارز به منظور كسب سود، ريسك زيادي دارد. بخشي از مردم هم كه براي حفظ سرمايه رو به اين بازار آورده بودند، محتاط‌تر شده‌اند. تصور اينكه شخصي با سرمايه محدود به اميد رشد دلار، دلار 15 هزار توماني خريده و حالا ناچار است آن را حدود 13 هزار تومان بفروشد، ميزان ريسك بازار را نشان مي‌دهد.
با اين همه در مورد ريسك بازار دو مورد قابل توجه است؛ اول اينكه نوسان‌گيران همچنان به كار خود ادامه مي‌دهند و سعي خواهند كرد از افت و خيزهاي روزانه كسب سود كنند. هيجان‌سازي آنها بايد به هر نحوي توسط بازارساز كنترل شود. مساله دوم اين است كه افزايش ريسك در اين مقطع نمي‌تواند پابرجا بودن آن تا زمان ثبات قيمت‌ها را تضمين كند. ساز و كار سياستگذاري ارزي بايد با نزديك‌تر كردن قيمت‌هاي رسمي به آزاد و همين طور جلوگيري از سوداگري در بازار آزاد، روند باثباتي را شكل دهد كه نقدينگي در جريان به سوي فعاليت‌هاي مولدتري برود. متاسفانه در شرايط كنوني، اين نوع فعاليت‌ها محدودند و اين وظيفه كل مقام‌هاي اقتصاد ايران است كه امكان كسب سود از طريق فعاليت‌هاي مولد را فراهم كنند. نبايد از ياد برد كه با نزديك شدن به تحريم‌هاي نفتي ايران از سوي امريكا و ادامه دشمني گروهي از كشورهاي منطقه، سوءاستفاده‌كنندگان بازار آزاد براي ايجاد هيجان بهانه‌هاي كافي خواهند داشت.
اطمينان همتي
رييس بانك مركزي كه هفته گذشته با ابلاغيه جديد، رشد افسارگسيخته دلار را كنترل كرده بود، شنبه تلاش كرد بيش از پيش نااطميناني- مهم‌ترين عامل رشد قيمت‌ها- را كمرنگ كند.
روز گذشته رييس كل بانك مركزي با اشاره به مجوز اعطا شده به صرافي‌ها و صادركنندگان براي ورود اسكناس ارز به كشور گفت: صرافي‌ها از شنبه به‌طور گسترده شروع به واردات اسكناس ارز به كشور كرده‌اند. عبدالناصر همتي شنبه در حاشيه جلسه با اعضاي كميسيون اقتصادي مجلس در جمع خبرنگاران گفت: علاوه بر صرافي‌ها، به صادركنندگان نيز مجوز داده‌ايم كه بخشي از ارز حاصل از صادرات خود را نيز به شكل اسكناس وارد كشور كرده و از طريق سامانه نيما و تحت نظارت بانك مركزي در بازار عرضه كنند.
به گفته او ۲.۵ ميليارد يورو با متوسط قيمت ۹ هزار تومان براي واردات كالاهاي ضروري، مواد اوليه مورد نياز كارخانه‌ها و توليد از طريق سامانه نيما و بازار ثانويه در اختيار فعالان اقتصادي قرار گرفته است. رييس شوراي پول و اعتبار به اظهارنظر هفته گذشته خود مبني بر اينكه «ذخاير ارزي، ناموس بانك مركزي است» اشاره كرد و گفت: «نكته‌اي در اين رابطه بايد بگويم؛ ذخاير بانك مركزي متعلق به تمام ملت ايران است و ما مجاز نيستيم، اين ذخاير را به بازار تزريق كنيم.» وي با بيان اينكه ذخاير بانك مركزي ظرف يك ماه گذشته تقويت قابل توجهي يافته است، اظهار داشت: ذخاير بانك مركزي بايد تقويت شوند؛ ورود ارز حاصل از صادرات محصولات نفتي و غيرنفتي براي تامين نيازهاي اساسي كشور كافي است. رييس كل بانك مركزي به روند كاهنده نرخ ارز ظرف يك ماه گذشته اشاره كرد و افزود: در طول يك ماه گذشته درباره اينكه نرخ ارز كاهش يافته يا افزايش مي‌يابد، اظهارنظري نكردم و مردم خود بايد به مسائل توجه كرده و ريسك آن را در نظر بگيرند. همتي به اظهارات اخير رهبر معظم انقلاب درباره جنگ اقتصادي و جنگ رسانه‌اي دشمن اشاره كرد و گفت: دشمن جنگ رسانه‌اي و تبليغاتي را همراه جنگ اقتصادي خود كرده است، ولي موفق نخواهد شد.
رييس كل بانك مركزي درباره صادركنندگاني كه ارز خود را به بازار تزريق نمي‌كنند، گفت: ميزان صادرات صادركنندگان اصلي مانند پتروشيمي‌ها، شركت‌هاي فولاد، فلزات رنگي و معادن مشخص است و مي‌دانيم كه آنها سال گذشته چه ميزان كالا صادر كرده‌اند. او افزود: صادركنندگان موظف هستند، ارز حاصل از صادرات خود را به كشور وارد كنند و اگر اين اقدام را انجام ندهند، با آنها برخورد مي‌شود؛ دولت و نظام از اين موضوع كوتاه نخواهد آمد. همتي در بخش ديگري از سخنان خود تاكيد كرد كه پيمان‌سپاري ارزي براي صادركنندگان ضروري شده است و صادركنندگان قبل از صادرات بايد تعهدنامه‌اي را امضا كرده و متعهد شوند كه ظرف دو ماه ارز حاصل از صادرات خود را به كشور وارد كنند.
رييس كل بانك مركزي خاطرنشان كرد: مطمئن هستيم، با توجه به اينكه قيمت ارز براي صادركنندگان خوب شده است، بايد ارز حاصل از صادرات خود را به داخل كشور بياورند و جريان واردات و صادرات به خوبي انجام شود.
رييس شوراي پول و اعتبار در پاسخ به سوال ديگري درباره پيمان‌هاي پولي و مذاكرات حاشيه‌اي روز جمعه در تهران بين ايران، روسيه و تركيه گفت: روز گذشته و در حاشيه اجلاس سران سه كشور، بحث‌هاي مفصلي داشتيم و توافقات خوبي درباره صادرات نفت، گاز، مبادله پول و حل مشكلات بانكي حاصل شد. همتي با بيان اينكه هر سه كشور تاكيد دارند كه مبادلات بايد به دلار انجام شود، تصريح كرد: علاوه بر مذاكراتي كه با همتاي تُرك خود درباره پيمان پولي دوجانبه خواهيم داشت، در ماه‌هاي آينده به مسكو سفر مي‌كنم و با همتاي روس خود نيز درباره اجرايي شدن سريع‌تر پيمان پولي بين دو كشور مذاكره خواهم كرد. رييس كل بانك مركزي افزود: بر اين اساس يك نرخ واحد براي پول‌هاي ملي ايران با كشورهايي كه با آن پيمان پولي دوجانبه امضا مي‌شود، مشخص شده و معاملات بر آن اساس انجام مي‌شود.
تجويز طلا براي صرافي‌ها
رييس كميسيون اقتصادي مجلس نيز در حاشيه نشست با سكاندار سياست پولي بر لزوم مداخله بانك مركزي براي مديريت بازار ارز با به كارگيري منابع ارزي تاكيد كرد.
محمدرضا پورابراهيمي معتقد است: فضاي مثبت تعاملي و همدلي بين كميسيون اقتصادي و بانك مركزي براي مديريت امور بانكي و ارزي كشور وجود دارد و اگر در گذشته به سياست‌هاي ارزي و عملكرد مديريتي نقد جدي وارد مي‌شد، امروز فضاي همكاري‌ها عمدتا روي راهكارهاي اجرايي براي رفع مشكلات است. رييس كميسيون اقتصادي مجلس شوراي اسلامي گفت: محورهاي مهمي در نشست مشترك اعضاي كميسيون اقتصادي با رييس بانك مركزي مورد بررسي قرار گرفت و توافقاتي در اين رابطه صورت گرفت كه مي‌توان به اين موضوع اشاره كرد كه صرافي‌ها مجاز به واردات ارز و طلا به كشور شدند، در حالي كه قبلا اين موضوع ممنوع بود و هرگونه وارداتي قاچاق محسوب مي‌شد، در اين رابطه صرافي‌ها مجاز شدند كه به صورت قانوني طلا به كشور وارد كنند و حمايت از سوي بانك مركزي نيز انجام خواهد شد.
پورابراهيمي افزود: روان شدن فعاليت‌هاي بازار ثانويه ارز نيز در دستور كار قرار گرفت، چرا كه تاكنون اين بازار به دليل نبود زيرساخت‌ها خيلي فعال نشده بود و اميد است كه حركت در اين بازار استمرار يابد. او افزود: براساس اطلاعاتي كه داريم بيش از ۸ ميليارد دلار ارز براي ارايه به بازار ثانويه آماده شده و اين در حالي است كه برآورد مي‌شود مجموع تقاضاها حدود ۴ ميليارد دلار باشد و اين بيانگر اين است كه منابع ارزي در بازار ثانويه نسبت به بازار اوليه بالاست. او همچنين گفت: در ارتباط با تخصيص ارز مسافري، دانشجويي و بيماران متاسفانه به دليل تاخير بانك مركزي در مداخله و مديريت بازار، هفته گذشته بازار با روند افزايش روبه‌رو شده و اين در حالي است كه حجم مبادلات درخصوص ارزهاي مذكور حدود ۳ درصد بوده، يعني حدود ۹۷ درصد ارز تخصيصي مربوط به بازارهاي اوليه و ثانويه است. وي گفت: حدود ۵.۵ ميليارد دلار براي واردات كالاهاي اساسي از اول سال جاري تاكنون اختصاص يافته و انجام اين مهم در حال استمرار است. پورابراهيمي ادامه داد: عددهاي مربوط به نرخ ارز در بازار غيررسمي تحت تاثير قيمت‌هاي ارز براي نياز ۳ درصدي است كه بايد با مديريت بانك مركزي اين موضوع حل شود. وي تصريح كرد: در حال حاضر نرخ‌هاي بالاي ارز با شاخص‌هاي اقتصادي تطابقي ندارد و مطمئن هستم ظرف هفته آينده شرايط سياست‌هاي ارزي ارتقا مي‌يابد.
رييس كميسيون اقتصادي مجلس افزود: بار رواني و رسانه‌اي مربوط به نرخ ارز كه حدود ۳ درصد تقاضاي بازار را تشكيل مي‌دهد، بالاست و انتظار مي‌رود بانك مركزي به اين وضعيت رسيدگي كند و با توجه به توافق انجام شده، ذخاير بانك مركزي نبايد تحت هر شرايطي در اختيار بازار قرار بگيرد، اما منابع ارزي در اختيار دولت و بانك مركزي اين قابليت را دارد كه توسط دولت براي مديريت بازار به كار گرفته شود. در هر صورت برداشت ناصحيحي از رفتار بانك مركزي انجام شد و توافق شد كه بانك مركزي از محل منابع ارزي به بازار ورود كند، البته اين كار آغاز شده است.
اين نماينده مردم در مجلس دهم يادآور شد: اين توافق انجام شده كه بانك مركزي با به كارگيري تمام ظرفيت‌هاي حاصل از منابع ارزي صادرات نفتي و غيرنفتي به بازار ورود كند و با توجه به توافقات انجام شده پيش‌بيني مي‌شود شرايط بازار ارز در روزهاي آينده بهتر شود.