تنها چند روز به آغاز تحريم‌هاي نفتي امريكا عليه ايران باقي مانده و قيمت نفت در بازارهاي جهاني روند صعودي در پيش گرفته است. بسياري از تحليل‌گران اين روند صعودي را نشات گرفته از ترس بازار براي كمبود عرضه مي‌دانند؛ ترسي كه اميد به معافيت‌هاي جديد امريكايي را افزايش داده است .
طي هفته‌هاي گذشته هر چند رو ال صعودي و نزولي نفت ادامه داشته و روال ثابتي را در پيش نداشته است اما بسياري از خريداران نفت از ترس اينكه عدم خريد نفت ايران توسط كشورها و اجراي تحريم‌هاي جديد بتواند بازار را با افزايش قيمت مواجه كند به فكر رايزني براي دريافت معافيت‌هاي تحريمي افتاده‌اند و هر كدام به نحوي سعي دارند، خود را در ليست سياه امريكا قرار ندهند. ماجرايي كه با رايزني‌هاي ترك‌ها و چيني‌ها آغازشده و برخي خبرها از زمزمه‌هاي كره‌اي‌ها براي خريد نفت ايران حكايت دارد .
البته پيش از اين هم باب دادلي، مديرعامل BP هشدار داده بود كه «بايد منتظر نوسان شديد قيمت نفت به دليل تحريم‌ها باشيد.» مديرعامل غول نفتي BP به شبكه CNBC گفته بود كه «ابهام پيرامون صنعت نفت ايران در آستانه تحريم‌هاي امريكا ممكن است باعث نوسان شديد قيمت‌هاي نفت شود. تصور مي‌كنم ۴۵ روز نوسان شديد ادامه داشته باشد، ممكن است قيمت نفت بالا رود يا ممكن است جهت منفي يا مثبت پيدا كند.»
اين اظهارات در شرايطي است كه هنوز هم مشخص نيست چه ميزان از صادرات نفت ايران متاثر از تحريم‌هاي جديد امريكا خواهد بود و ايران چه ميزان از مشتريان خود را به جهت ترس‌شان از عواقب خريد نفت ايران از دست مي‌دهد. البته ورود بخش خصوصي به بازار فروش نفت ايران كه با راه‌اندازي بورس انرژي كليدش زده شده نيز موجب شده تا برخي نگاه‌ها به ماندگاري ايران در بازار فروش نفت اميدوارانه‌تر شود . برآورد دقيق اينكه چه ميزان از توليد نفت ايران از تحريم‌هاي امريكا متاثر خواهد شد، بسيار دشوار است و اين امر بستگي به اين خواهد داشت كه مشتريان نفت ايران تا چه حد مي‌ترسند به دليل مراوده تجاري با ايران، هدف تحريم‌هاي ثانويه امريكا قرار بگيرند. شركت فرانسوي توتال كه رقيب BP است در ماه آگوست رسما خروج از پروژه نفت و گاز پارس جنوبي ايران را اعلام كرد. در همين شرايط دريافت مجوز از امريكا توسط شركت BP و شركت سريكا انرژي براي اداره يك ميدان گازي در درياي شمال كه ايران در آن سهم دارد، نشان داد ممكن است معافيت‌هايي از تحريم‌هاي نفتي صادر شود. موضوعي كه روز گذشته با خبري كه از سوي وزارت خارجه امريكا منتشر شد، قوت بيشتري گرفت. وزارت امور خارجه امريكا اعلام كرد كه«سرگرم بررسي معافيت‌هاي احتمالي از تحريم‌هاي نفتي ايران براي برخي از كشورهاست كه وارداتشان را به ميزان قابل توجهي كاهش داده‌اند.»
اين گزارش نشان مي‌دهد كه؛ تحريم‌هاي امريكا عليه واردات نفت ايران كشورهاي واردكننده بزرگ مانند چين، هند، تركيه، كره جنوبي و ژاپن را ناچار كرده خريدشان را كاهش دهند و به دنبال دريافت معافيت باشند يا با خطر قطع دسترسي به سيستم مالي امريكا روبه‌رو شوند.
يك سخنگوي وزارت خارجه امريكا كه نخواست نامش فاش شود، اظهار كرد: امريكا سرگرم بررسي درخواست‌هاي معافيت براي برخي از كشورهاست. هدف ما همچنان به صفر رساندن واردات نفت از ايران به سرعت ممكن است. ما آماده‌ايم با كشورهايي كه واردات شان را بر مبناي موردي كاهش داده‌اند، همكاري كنيم.
بازار در هفته‌هاي اخير فرض را بر اين گرفته است كه امريكا پس از رايزني مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا با مقامات هندي در سپتامبر به هند معافيت خواهد داد اما دولت ترامپ حاضر نشده است واژه معافيت را به‌كار ببرد.
صادرات 1.7 ميليون بشكه‌اي
طبق آمار پلاتس، صادرات نفت و ميعانات ايران از ابتداي اكتبر تاكنون به ۱,۷ ميليون بشكه در روز بالغ شده است. اما شركت كپلر در گزارشي اعلام كرده است، برآوردها درباره ميزان صادرات نفت ايران در نيمه اول اكتبر از يك ميليون بشكه در روز تا ۲,۲ ميليون بشكه در روز متغير است كه اختلاف قابل توجهي است. كپلر ميزان صادرات نفت ايران در ۲۴ روز نخست اكتبر را ۱,۸۵ ميليون بشكه در روز برآورد كرده است. بنا بر آمار رفينيتيو آيكان، ايران در 3 هفته اول اكتبر ۱,۵۵ ميليون بشكه در روز نفت صادر كرده كه بالاتر از ۱,۳۳ ميليون بشكه در روز در دو هفته اول ماه ميلادي جاري بوده است. بازگشت تحريم‌هاي امريكا عليه ايران عامل افزايش قيمت‌هاي نفت در اواخر آگوست و سپتامبر بوده است. قيمت‌ها از آن زمان كاهش پيدا كرده اما انتظار مي‌رود همچنان از تحريم‌ها متاثر شوند. وزارت خارجه امريكا ۱۷ اكتبر مدعي شد كه امريكا مطمئن است بازار نفت به حد كافي عرضه خواهد داشت تا در زمان اجراي تحريم‌ها عليه ايران از افزايش قيمت‌ها اجتناب كند. برايان هوك، مسوول ويژه ايران اظهار كرده، امريكا به هماهنگي بسيار نزديك با توليدكنندگان نفت ادامه مي‌دهد و اين كشور سهم خود براي حفظ عرضه از طريق افزايش صادرات را ايفا مي‌كند. وي به توليد نفت امريكا اشاره كرد كه در آگوست نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ميزان ۱,۶۵ ميليون بشكه در روز رشد كرد و انتظار مي‌رود تا يك سال آينده حداكثر يك ميليون بشكه در روز افزايش پيدا كند.
معافيت چيني
در همين حال برخي خبرها از رايزني ساينوپك براي اخذ معافيت براي واردات نفت از ايران حكايت دارد. در همين راستا كره‌جنوبي نيزاز امريكا خواسته كه در برخورد با درخواست كره‌جنوبي براي اعطاي معافيت از تحريم‌هاي ايران جهت جلوگيري از آسيب ديدن شركت‌هاي كره‌جنوبي حداكثر انعطاف‌پذيري خود را نشان دهد.
كره‌جنوبي، متحد امريكا و يكي از بزرگ‌ترين خريداران نفت ايران است. شركت‌هاي ساختماني كره‌جنوبي هم به علت مشكلات تامين مالي خود، قراردادهاي مرتبط با انرژي را در ايران كنسل كرده‌اند.
با اين حال خبرها از بدنه وزارت امور خارجه امريكا حكايت از معافيت در مقابل كاهش خريد نفت از ايران به روال سابق دارد با اين حال امريكايي‌ها جديدا گفته‌اند كه اين كار به يك‌باره عملي نيست و براي همراه نگاه داشتن متحدان خود به آنها براي كاهش تدريجي خريد نفت از ايران، مجوزهاي موردي داده است.
وزارت خارجه امريكا، جزييات به‌روزتري از نحوه صدور معافيت‌هاي موردي منتشر و اعلام كرد كه «به كشورهايي كه ميزان خريد نفت ايران را كاهش بدهند، معافيت اعطا خواهيم كرد.» كه احتمالا يكي از دريافت‌كنندگان اصلي اين معافيت‌ها، هند، كره يا ژاپن باشد .
آسيب نفت گران
با اين حال بر هيچ كس پوشيده نيست كه هر گونه تغيير در عرضه نفت در بازار با افزايش قيمت همراه است كه مي‌تواند خريداران نفتي را متضرر كند، ماجرايي كه مدير اجرايي ارشد آژانس بين‌المللي انرژي(آي‌اي‌اِي) درباره آن گفته است: قيمت‌هاي بالاي نفت به مشتريان آسيب مي‌رساند همچنين مي‌تواند تاثيرات منفي براي توليدكنندگان به همراه داشته باشد. اقتصادهاي مهم آسيا نظير هند و اندونزي از قيمت بالاي نفت خام آسيب ديده‌اند. هر چند قيمت‌هاي نفت در ماه جاري به شدت افت كردند اما همچنان ۱۵ درصد از ابتداي سال بالاترند.
هزينه واردات سوخت به علت سقوط ارزهاي بازارهاي درحال ظهور در برابر دلار گران‌تر هم شده است. اين باعث افت رشد اقتصادي و حتي اعتراضاتي در هند شده كه كنترل قيمت سوخت توسط دولت را به همراه داشته است.
فاتح بيرول، رييس آژانس بين‌المللي انرژي ادامه داده است: كسري بودجه جاري بسياري از كشورها تحت تاثير قيمت‌هاي بالاي نفت بوده است. در حال حاضر دو عامل بر رشد جهاني تقاضاي نفت فشار مي‌آورند. يكي بالا بودن قيمت نفت كه در بسياري از كشورها به طور مستقيم باعث بالا رفتن قيمت‌هاي مصرف‌كننده شده و عامل دوم كند شدن رشد اقتصادي جهان است.
او ادامه داد: تاثير قيمت‌هاي بالاي نفت در آسياي جنوب شرقي پررنگ‌تر خواهد بود چراكه تقاضا به سرعت در حال رشد است اما افت توليد باعث شده كه اين منطقه به واردكننده خالص نفت، گاز و زغال‌سنگ تبديل شود. با وجود احتمال كند شدن رشد اقتصادي جهان چشم‌انداز كلي مصرف سوخت نشان مي‌دهد كه مصرف به طور مداوم رشد خواهد كرد. تقاضاي نفت در جهان حتي با وجود ظهور خودروهاي الكتريكي به رشد خود ادامه خواهد داد چراكه صنايع پتروشيمي و صنايع هوايي بيشترين مصرف را به خود اختصاص خواهند داد.