جنگ رييس‌جمهور امريكا با بزرگ‌ترين كارتل نفتي
ترامپ به اوپك نياز دارد
گروه اقتصادي
ترامپ بار ديگر در توييتر خود از خودش تشكر كرد. چقدر عالي است كه قيمت نفت پايين مي‌آيد (ممنون رييس‌جمهور تي). اين موضوع مثل يك بخشش مالياتي بزرگ است. اين را اضافه كنيد به ديگر خبرهاي خوب اقتصادي ما. تورم را پايين بياور (مي‌شنوي بانك مركزي)!»
خود شيفتگي ترامپ به واسطه كاهش قيمت نفت و حملات پي در پي او به اوپك صورت گرفته است. از سوي ديگر توليد نفت عربستان در ماه نوامبر امسال به حدود ۱۱ ميليون و ۱۰۰ هزار تا ۱۱ ميليون و ۳۰۰ هزار بشكه در روز رسيده است. ركوردي بي‌سابقه از سوي عربستان در توليد رقم خورده است. بسياري از كارشناسان معتقدند كه افزايش توليد نفت عربستان رابطه مستقيمي با حمايت امريكا از عربستان بر سر مساله قتل جمال خاشقجي دارد.
از سوي ديگر توليد نفت ايالات‌متحده با سريع‌ترين نرخ رشد در 98 سال اخير در حال افزايش است. در كمتر از يك دهه، شركت‌هاي امريكايي ۱۱۴ هزار حلقه چاه در اين ايالت حفاري كرده‌اند؛ حتي اگر بهاي نفت به كمتر از ۳۰ دلار به ازاي هر بشكه برسد، بازهم بسياري از آنها براي مالكان خود سودآور هستند. خواب‌هاي آشفته اوپك در سال آينده، آشفته‌تر خواهد شد. چرا كه توليدكنندگان سازند پرمين، موانع انتقال توليدات خود را برطرف خواهند كرد و سه خط لوله جديد با ظرفيت ۲ ميليون بشكه در روز راه‌اندازي خواهد شد.
با اوج گرفتن توليد نفت ايالات‌متحده، اوپك با يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي دوره عمر ۶۰ ساله خود روبرو شده است. اگر عربستان سعودي و متحدانش در نشست ۶ دسامبر (۱۵ آذر) خود در وين به كاهش توليد راي دهند، افزايش قيمت نفت به توليدكنندگان شيل اجازه خواهد داد تا سهم بيشتري به دست آورند. سعودي‌ها نياز بيشتري به قيمت بالاتر نفت نسبت به توليدكنندگان شيل دارند. اوپك نيز با سقوط قيمت‌ها مخالف است. تصميم بزرگ كارتل در ماه جاري، شاهد ركورد توليد نفت عربستان بوديم. اين اقدام بدين معنا است كه ميزان توليد سه توليدكننده بزرگ بازار طلاي سياه (شامل ايالات‌متحده، روسيه و عربستان) در حال حاضر در بيشترين مقدار و يا نزديك به اوج توليد خود قرار دارند. سناريوي مشابهي در سال ۲۰۱۶ ميلادي روي داد. در آن زمان، عربستان پيش از توافق فريز نفتي اوپك توليد خود را افزايش گسترده‌اي داد. هم‌اكنون اين كارتل داراي ۱۵ عضو و متحدانش شامل روسيه، مكزيك و قزاقستان در حال بررسي بازار به ويژه رشد توليد جهشي نفت ايالات‌متحده در سه سال اخير هستند.
اوپك با سياست‌هاي خود باعث بيداري اژدهاي شيل شده است. پس از سرازير كردن بي‌سابقه ميليون‌ها بشكه مازاد بر تقاضاي نفت به بازار در سال ۲۰۱۴ ميلادي، قيمت نفت سقوط كرد و توليدكنندگان نفت شيل وادار شدند كه كارايي روش‌هاي خود را افزايش دهند. آنها تلاش كردند تا در قيمت‌هاي پايين نفت نيز در بازار باقي بمانند و با بهبود قيمت‌ها، آنها حفاري‌هاي جديد خود را توسعه دادند.
تلاش ترامپ براي بي‌اثر كردن اوپك
وزارت دادگستري ايالات‌متحده در حال بررسي مقررات ضد انحصار براي محدود كردن قدرت تاثيرگذاري اوپك بر بازار نفت است. بدين ترتيب به احتمال زياد در آينده نزديك، شاهد ارايه لايحه قانون ضد اوپك از سوي دونالد ترامپ به كنگره و امضاي آن خواهيم بود. با اين اقدام علاوه بر منافع مالي كوتاه‌مدت، در چشم‌انداز بلندمدت شاهد پايان يافتن تاثير اين كارتل بر قيمت‌گذاري طلاي سياه خواهيم بود. اين لايحه تهاجمي ضد اوپك به كنگره و سنا ارايه شده، اما تاكنون در مورد آن، راي‌گيري انجام نشده است. كميته حقوقي كنگره در ماه ژوئن گذشته، قانون مقابله با كارتل‌هاي توليد و صادرات نفت يا نوپك را تصويب كرد. اين قانون بر اساس مقررات ضد انحصار شرمن (تصويب شده در سال ۱۸۹۰ ميلادي) تنظيم شده و به دادستان امريكا اجازه مي‌دهد تا لايحه قانوني عليه اوپك براي كنترل توليد نفت و تاثيرگذاري بر قيمت‌ها را ارايه كند. روساي جمهور پيشين ايالات‌متحده اعلام كرده بودند كه هرگونه قانونگذاري در اين بخش را وتو خواهند كرد؛ اما همانند اكثر موارد، پيش‌بيني موضع‌گيري ترامپ در برابر اين لايحه، غيرممكن است. علاقه او به بنزين ارزان و حملات توييتري پياپي به اوپك نشان مي‌دهد كه قانونگذاران امريكايي مي‌توانند روي حمايت ترامپ، حساب باز كنند؛ اما در مقابل، حمايت‌هاي گسترده ترامپ از محمد بن سلمان، وليعهد در حال سقوط عربستان و قراردادهاي هنگفت نظامي دو طرف ممكن است مانع امضاي اين قانون شود. منطق تصويب قانون نوپك، روشن است. هزينه خريد نفت خام، حدود ۶۰ درصد بهاي بنزين عرضه شده در جايگاه‌هاي سوخت امريكا را تشكيل مي‌دهد؛ اما در اروپا، بخش زيادي از پول پرداختي در جايگاه‌ها مربوط به ماليات است. امريكايي‌ها با محدود كردن قدرت اوپك به دنبال كاهش قيمت سوخت در جايگاه‌هاي فروش بنزين و گازوييل هستند. بايد دانست كه كاهش قيمت سوخت بر آراي انتخاباتي شهروندان امريكايي، آراي الكترال، تاثير قابل‌ملاحظه‌اي دارد.
معني فقدان اوپك براي امريكا
اما با محدود كردن قدرت اوپك در مديريت عرضه نفت، چه اتفاقاتي روي خواهد داد؟ كارشناسان بازار طلاي سياه معتقدند با تضعيف اوپك، توانايي اين كارتل در زمان‌هاي سقوط پيش‌بيني نشده عرضه، تضعيف مي‌شود. بايد دانست كه در سايه انقلاب منابع شيل در ايالات‌متحده، ترامپ توانسته تا بدون تاثيرگذاري بر قيمت‌ها، نفت ايران را تحريم كند؛ اما اين شرايط دايمي نخواهد بود. در پنج سال آينده، غرب نيازمند يك شبكه ايمني جديد است، اما اگر اوپك نتواند اين كار را انجام دهد، چه كسي قادر به انجام آن خواهد بود؟ رهبران عربستان سعودي اعلام كرده‌اند كه به تنهايي قادر به متوازن كردن عرضه و تقاضاي نفت نخواهند بود. دستيابي به توافق فريز نفتي (كه به افزايش قيمت نفت پس از سقوط آن در سال‌هاي ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ ميلادي منجر شد) به زمان زيادي نياز داشت، چراكه عربستان اصرار داشت توليدكنندگان نفت غير اوپك نيز با اين طرح همراه شوند. در سال‌هاي اخير، ما هيچ تجربه‌اي از شكل‌گيري بازار نفت «آزاد» نداشته‌ايم. پيش از مديريت عرضه نفت از سوي اوپك، گروه شركت‌هاي نفتي معروف به «هفت خواهران» و قبل از آن نيز، كميسيون راه‌آهن تگزاس اين نقش را به عهده داشتند. به ياد بياوريد كه در دوران اوليه صنعت نفت در دهه‌هاي ۱۸۶۰ و ۱۸۷۰ ميلادي، بازار نفت، بيشترين نوسان قيمت را در طول تاريخ داشت. نوسان‌هاي بازار نيز بيش از توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان نفت خام، دلالان و معامله‌كنندگان را خوشحال مي‌كند. از سوي ديگر، اين مساله مطرح است كه در كدام سطح قيمت، سرمايه‌گذاري در ميدان‌هاي نفتي متوقف خواهد شد. در ماه مارس امسال، موسسه وودمكنزي ارزيابي خود در مورد كمينه قيمت براي سودآوري در پروژه‌هاي جديد نفتي را منتشر كرد. بهترين پروژه‌ها با قيمت ۲۰ دلار براي هر بشكه نفت نيز سوددهي خواهند داشت، اما اين پروژه‌ها به اندازه كافي در دسترس نيستند تا كاهش توليد از ميدان‌هاي قديمي را جبران كنند. با كاهش قيمت نفت به كمتر از ۵۰ دلار براي هر بشكه، پروژه‌هاي جديد در خليج مكزيك و بخش‌هاي گسترده‌اي از مناطق توليد نفت شيل در امريكاي شمالي، غيراقتصادي خواهند شد. با محدود شدن توانايي اوپك در مديريت عرضه نفت، نقش اين كارتل در حمايت از قيمت‌ها، تضعيف مي‌شود. ترامپ بايد در مورد پيامدهاي آرزوهاي خود بينديشد. اين اقدام اوپك، يك وظيفه بدون سپاس، اما ضروري است. به همين دليل، ترامپ بيش از هميشه به اوپك نياز دارد.