جاي خالي علي حاتمي
كيوان كثيريان
علي حاتمي به دلايل متعدد، ايراني‌ترين سينماگر كشورمان است. سينماگري كه در جاي‌جاي آثارش دغدغه فرهنگ و هويت و تاريخ ايران موج مي‌زند.
امروز بيست و دومين سالمرگ علي حاتمي است. در ميانه اوضاع و احوال آشفته اين روزهاي سينما و درگرماگرم بحران در سينماي ايران، يادكرد از او به عنوان يكي از ايراني‌ترين سينماگران ايراني مي‌تواند يادآور بزرگي و حشمت سينماي پرافتخار ايران باشد.
نگاه دل‌نگران حاتمي به حفظ ساختار سنتي خانواده ايراني در بسياري از آثارش هويداست و احساس وظيفه براي دراماتيك كردن زواياي گوناگون تاريخ، به ويژه دوره قاجاريه به اين سو، دستمايه بسياري از فيلم‌ها، فيلمنامه‌ها و قصه‌هاي او قرار گرفته است. دلبستگي حاتمي به ادبيات و نثر فاخر پارسي و آشنايي او با فرهنگ فولكلور ايراني موجب شده است كه نشانه‌هاي ايراني به وضوح خود را چه در مضمون و چه در ساختار فيلم‌هايش، نشان دهد.
اصرار ارزشمند حاتمي بر نمايش و تاييد مفاهيمي چون پاسداشت آيين‌هاي ايراني، حفظ آداب و سنن، اخلاق و منش ايراني، استفاده وافر از امثال و حِكم و حكايت‌هاي پارسي در بستر نثر فاخر ايراني، نمايش هنرهاي اصيل ايراني، ترويج آدابي چون تكريم بزرگان، جوانمردي و پهلواني، تاكيد بر هويت ايراني، نمايش زيبايي‌هاي خط و زبان ايراني، اصرار بر معماري، دكوراسيون، اكسسوار و لباس ايراني و بسياري دقت‌هاي ويژه، علي حاتمي را از تمامي سينماگران ايراني متمايز كرده است.
در چند اثر حاتمي، خانواده، محوريت ويژه‌اي يافته است و او ساختارهاي خانواده مطلوب ايراني از نگاه خود ترسيم كرده و البته در كنار آن خانواده‌هاي نامطلوب را نيز نشان داده است.
«مادر» در كنار «سوته‌دلان» دو اثر مشخص هستند كه حاتمي خانواده ايراني را به‌صورت سيستماتيك در آنها طراحي كرده است.
«مادر» غمخوارانه‌ترين اثر علي حاتمي است براي خانواده سنتي ايراني كه نفس‌هاي آخر را مي‌كشد و ساختار آن در شُرف فروپاشي است. در اين فيلم، حاتمي آفت‌هايي كه چون خوره به جان خانواده‌ها افتاده‌اند را در كنار آرامش و اطميناني كه تنها در خانواده مطلوب او يافت مي‌شود، پيش چشم مي‌گذارد تا بيننده خود به آنچه اين روزها دچار آن شده بيشتر بينديشد.
و در اين روزها كه سينماي ايران هر روز بيشتر از پيش از فرهنگ ايراني دور مي‌شود جاي علي حاتمي خالي‌تر از هميشه به چشم مي‌آيد.