يادمان يك كارآفرين
هوشنگ فاخر
حاج تقي توكلي پس از مهاجرت به تبريز با توجه به اينكه در قفقاز با توليد كبريت آشنايي پيدا كرده بود، در سال ۱۲۹۷ يعني حدود يك قرن پيش اولين كارگاه و كارخانه توليد كبريت را راه‌اندازي كرد و از آن پس به حاج تقي كبريت‌ساز توكلي شهره شد. او همچنين موسس كارخانه‌هاي ماشين‌سازي و تراكتور‌سازي تبريز بود. حاج تقي كبريت‌ساز توكلي براي خريد ماشين‌آلات به چند كشور از جمله آلمان سفر كرد و در نهايت ماشين‌آلات به‌روزي از اين كشور وارد و در سال ۱۳۲۵ كارخانه جديد كبريت‌سازي توكلي را راه‌اندازي كرد.
با مرگ حاج‌تقي توكلي در سال ۱۳۳۷ پسرش محمدتقي كه تحصيلكرده امريكا بود سكان هدايت كارخانه كبريت‌سازي را در دست گرفت و آن را توسعه داد. محمدتقي توكلي در سال ۱۳۴۲ به اين فكر افتاد كه با دورريز چوب‌هاي كارخانه كبريت‌سازي، كاري انجام دهد و همين موضوع به راه‌اندازي نخستين كارخانه نئوپان‌سازي و كابينت‌سازي منجر شد. درسال ۱۳۴۷ محمدتقي توكلي به فكر راه‌اندازي كارخانه ماشين‌سازي در تبريز افتاد و اين مهم را به مسوولان سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران پيشنهاد داد و در نهايت با تلاش او اين كارخانه با همكاري چكسلواكي راه‌اندازي شد. محمدتقي توكلي سه سال پيش در گفت‌وگويي اعلام كرد كارخانه كبريت‌سازي توكلي با توليد سالانه ۱۰ ميليارد جعبه كبريت، بزرگ‌ترين توليدكننده كبريت در جهان است.
اين نشان از همت بلند ايشان در زمينه‌هاي كسب و كار و كارآفريني است. نكته جالب توجه در خصوص ايشان اين است كه چون در دانشگاه MIT تحصيل كرده‌اند، به خوبي به مباحث فني اشراف دارند و از اين مهارت خود در زمينه‌هاي مختلف نيز استفاده كردند. مهارت كارآفريني ايشان در شهر تبريز را كسي نداشته است. مجموعه اقداماتي كه ايشان در صنعت تبريز انجام دادند، علاوه بر اينكه همچنان پابرجا است، افراد زيادي را نيز بر سر كار آورده است. گفتني است مهندس توكلي مدتي نيز در دولت جمشيد آموزگار وزير نيرو بوده است. گفتني است به خاطر قدمت 100 ساله كبريت توكلي، شعار «كبريت بي‌خطر» كه روي جعبه‌هاي كبريت اين شركت درج شده، وارد فرهنگ عامه ايران شده و گاهي افراد و اشيا بي‌خطر و كم‌اثر را كبريت توكلي مي‌نامند.