سي‌ودومين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران از روز گذشته كارش را در محل مصلاي امام خميني آغاز مي‌كند. اين رويداد فرهنگي با تمام نارسايي‌هايي كه دارد، محلي براي گردهمايي كتابخوانان و كتاب‌دوستان حرفه‌اي هم هست. دراين فرصت به سراغ چهره‌هايي از اهل قلم كشور رفتيم تا از زبان آنها با كتاب‌هايي كه بايد خوانده شوند آشنا شويم.
غلامرضا امامي: شعر جهان عرب را بخوانيد
من بر خلاف بسياري از اظهارنظرها پيرامون برگزاري نمايشگاه كتاب، به وضعيت مديريت بد و امكانات و از اين قبيل مسائل كاري ندارم. براي من اين مهم است كه جشني از كتاب برپا مي‌شود و هر اهل دلي بتواند به نوبه خود از اين خوان بهره‌اي ببرد. كتاب‌هاي زيادي هستند كه دوست دارم معرفي‌شان كنم اما از آنجايي كه فرصت اندك است فقط مي‌خواهم فهرست‌وار از چند كتاب نام ببرم و براي خواندن معرفي كنم. كتاب اولي كه خودم خوانده‌ام و دوست دارم ديگران هم بخوانندش، كتابي است با نام «شعر جهان عرب» با ترجمه بسيار زيبا و سليس فيروز شيروانلو. اين كتاب زنده‌ياد شيروانلو را به تازگي، انتشارات روزبهان منتشر كرده و صددرصد در نمايشگاه هم موجود است. اين كتاب براي نخستين‌بار نمايي بسيار عالي از جهان شعر عرب و زندگينامه شعراي عرب به دست مي‌دهد كه بسيار خواندني است. دليل معرفي اين كتاب در درجه نخست، دقت فراوان درگزينش آثار به قصد نشان دادن ابعاد رشد شعر در زبان عربي دوران معاصر است. كتاب ديگري كه دوست دارم در همين زمينه معرفي كنم. كتاب «درخت‌زيتون» است. اين كتاب كه به همت زنده‌ياد سيروس طاهباز ترجمه شده، يك نكته خيلي جالب دارد و آن نكته در كنار هم قرار دادن شعرايي از جهان عرب و شاعران ايران است. طاهباز در اين كتاب به وجه صلح و صلح‌طلبي توجه نشان داده و اشعاري از شاعراني چون سيمين بهبهاني، ميم.آزاد، م.ع. سپانلو، م.آزاد، قيصر امين‌پور و اسماعيل شاهرودي را در كنار آثاري از كشور فلسطين چون غسان كنفاني، محمد درويش، سميع القاسم، توفيق زياد، سالم جبران و فدوي طوقان قرار داده و درونمايه صلح را از نگاه اين شاعران بررسي كرده است. كتاب ديگري كه دوست دارم معرفي كنم، رمان«حصار و سگ‌هاي پدرم» نوشته شيرزاد حسن است. اين كتاب را مريوان حلبچه‌اي ترجمه كرده.
منيرالدين بيروتي: مناقب‌العارفين را بخوانيد
كتابي كه من به تازگي خواندم و دوست دارم ديگران هم اين كتاب را بخوانند، كتابي است به نام «مناقب‌العارفين» نوشته شمس‌الدين احمد افلاكي. اين كتاب كه توصيه مي‌كنم دوستان داستان‌نويس آن را بخوانند، پر است از بازي‌هاي منحصر به فرد در نثرنويسي. اين كتاب، كتابي است درباره مراودات دوستانه شمس و مولانا. گر چه افلاكي در اين كتاب از مولوي به عنوان يك ابربشر دست نيافتني نام برده و در اين باره بسيار اغراق كرده است اما توجه خوانندگان بيشتر بايد به متن اين اثر معطوف باشد. اين كتاب در 10 فصل به ترتيب در مناقب بهاء ولد پدر مولوي، برهان‌الدين محقق ترمذي، مولوي (مولانا جلال‌الدين محمد بلخي)، شمس تبريزي، صلاح‌الدين زركوب، حسام‌الدين چلبي، سلطان ولد، جلال‌الدين چلبي امير عارف، شمس‌الدين چلبي امير عابد و نام‌هاي فرزندان آنها تنظيم شده است.
احمد پوري: كتاب انسان خردمند پيشنهاد من است
كتابي كه من خوانده‌ام و دوست دارم ديگران هم بخوانند، كتابي به نام «انسان خردمند» است. اين كتاب كه خواندنش را به تمامي اهالي ادب و فرهنگ پيشنهاد مي‌كنم، كتابي بسيار علمي است كه توانسته با زبان ساده مراحل زندگي بشر و تكامل آن را به زيباترين وجه ممكن تصوير كند. نكته جالب اين كتاب اين است كه از لحاظ علمي بسيار معتبر است. اين كتاب در چند فصل مجزا به نام‌هاي «يك حيوان بي‌اهميت، بزرگ‌ترين فساد تاريخ، ساخت اهرام، در تاريخ، چيزي به نام عدالت وجود ندارد، رايحه پول، كشف جهل و ناداني، ازدواج علم و امپراتوري، كيش سرمايه‌داري، چرخ صنعت و پايان انسان خردمند» نوشته شده است.
مريم اسحاقي: اين دو رمان را بخوانيد
من پيشنهاد مي‌كنم كه دوستان اهل ادب، حتما رمان «و چشم‌هايش كهربايي بود» نوشته مهري بهرامي را بخوانند. به نظر من اين رمان، اثري كاملا زنانه است و نويسنده توانسته ابعاد رواني چند شخصيت زن را به خوبي نمايش دهد. دليل معرفي اين كتاب هم اين است كه نويسنده با استفاده از تعدد راوي كه همگي اشيا هستند، توانسته نقبي به درون ذهنيت زن در جامعه ما بزند. سير روايي اين رمان به همراه استفاده صحيح نويسنده از تكنيك‌هاي متداول در داستان‌نويسي، كاري خواندني از آن ساخته است. كاري كه به هر شكل خواننده‌اش را در لذت بردن از متن سهيم مي‌كند. رمان ديگري كه مي‌خواهم معرفي كنم، رمان تازه منصور عليمرادي به نام «اوراد نيمروز» است. كتابي فوق‌العاده زيبا و تكنيكي كه خواننده بدون شك لذتي وافر از آن خواهد برد. منصور عليمرادي با دستمايه قرار دادن عناصر بومي فراموش شده، هميشه دست به خلق كارهايي مي‌زند كه براي اهالي ادبيات تازگي دارد. استفاده از عناصري چون خرافات و اسطوره و پيوند آن با بخشي از ذهنيت مردمان كشور به‌شدت قابل ستايش است. به هر شكل معتقدم كه خواندن اين دو كتاب مخاطب را آزار نخواهد داد.
علي‌اصغر حداد: كتابي از آلفرد دوبلين
من مي‌خواهم كمي متفاوت عمل كنم و كتابي از ترجمه‌هاي خودم را براي خواندن معرفي كنم. اين كتاب «برلين، ميدان الكساندر» نام دارد كه اثري است از «برونو آلفرد دوبلين». اين كتاب كه جزو شاهكارهاي ادبيات كلاسيك اروپا و آلمان به حساب مي‌آيد، نخستين‌بار در سال ۱۹۲۹ منتشر شده است. «برلين، ميدان الكساندر» يك كتاب قطور است. اين كتاب متن بسيار خوبي دارد اما به زبان ساده نوشته نشده و شايد خواندن آن براي گروهي كه كتابخوان حرفه‌اي نيستند كمي دشوار باشد. ماجراي اين اثر هم بررسي زندگي شخصيتي خلافكار است كه مدتي به زندان مي‌افتد و به محض آزاد شدن تصميم مي‌گيرد آدم بهتري باشد اما ساختار جامعه چنين اجازه‌اي را به او نمي‌دهد. نكته جالب در اين كتاب اين است كه شهري چون برلين به عنوان يك شخصيت زنده مطرح است و به عنوان يكي از كاراكترهاي اثر ايفاي نقش مي‌كند. گفتني است كه «آلفرد دوبلين» نام نويسنده پرآوازه آلماني است كه در ۱۰ آگوست سال ۱۸۷۸ متولد شد. نام او با اسم پايتخت اين كشور (برلين) پيوندي ناگسستني دارد، نه به دليل اينكه دوبلين از 10 سالگي در اين شهر زندگي مي‌كرده، بلكه به اين دليل كه او نخستين نويسنده آلماني است كه برلين را به عنوان يك بزرگ‌شهر اروپايي در ادبيات، ابدي كرده است. منتقدان ادبي اين رمان يگانه را بارها از نظر اهميت و غنا و قدرت آفرينندگي با «اوليس»، اثر «جيمز جويس» كه در سال ۱۹۲۲ منتشر شد، مقايسه كرده‌اند اما به گفته دوبلين او هنگام نوشتن رمانش با اين اثر آشنا نبوده است. اين اثر نه‌تنها از نظر ادبي، بلكه به لحاظ اقتباس‌هاي سينمايي نيز بارها ستوده شده و اهميت بسيار زيادي دارد.
حسن ذوالفقاري: تصحيح تذكره‌الاولياي
شفيعي كدكني
من فكر مي‌كنم يكي از بهترين كتاب‌هايي كه در نمايشگاه پيش رو بايد خريداري و خوانده شود، كتاب «تصحيح تذكره‌الاوليا» كار دقيق و فني استاد محمدرضا شفيعي كدكني است. اين كتاب علاوه بر تصحيح عالي، داراي مقدمه‌اي مفصل هم هست. مقدمه‌اي كه خواندنش مي‌تواند ابعاد شناخت ما را از اين اثر كلاسيك بالاتر ببرد. محمدرضا شفيعي‌كدكني، معرف همگان هست. استادي بي‌بديل كه علاوه بر تدريس زبان و ادبيات فارسي، تاكنون آثار متعدد و برجسته‌اي در حوزه زبان و ادبيات فارسي و عرفان هم تاليف و تصحيح كرده. به خوانندگان پيشنهاد مي‌كنم در صورت امكان كتاب‌هاي ديگر استاد شفيعي از جمله «رستاخيز كلمات؛ درسگفتارهايي درباره نظريه ادبي صورت‌گرايان روس»، چاپ سوم «حالات و مقامات م. اميد» و چاپ دوم «با چراغ و آينه» را هم تهيه و مطالعه كنند. كتاب ديگري كه خوانده‌ام و دوست دارم معرفي‌اش كنم، كتابي به نام «فولكلور ايران است». كتابي به قلم محمد جعفري قنواتي كه خواننده مي‌تواند با خواندن آن با درونمايي از فرهنگ عامه اقصي نقاط ايران از جمله اشعار، لالايي‌ها و باورها آشنايي بيشتري پيدا كند.
سهيل سمي: سوژه لاكاني را پيشنهاد مي‌كنم
به نظر من اگر دوستان بتوانند كتاب«سوژه لاكاني» با ترجمه محمدعلي جعفري را بخوانند بسيار عالي است. من اين كتاب را كتابي عالي ديدم كه ردپاي لاكان را آنگونه كه بايد باشد ارايه مي‌دهد. اين كتاب نوشته «بروس فينك» است و در نوع خود كتابي خوب است. همه ما مي‌دانيم كه لاكان و نظريه‌هايش بسيار سخت و ديرياب است و نويسنده اين كتاب را براي كساني نوشته كه تا حدودي او را مي‌شناسند. من به عنوان يك مترجم مي‌گويم كه ترجمه اين كتاب بسيار خوب است. كتاب ديگري كه دوست دارم معرفي كنم، كتابي به نام «تخيل مكالمه‌اي» است. كتابي از «ميخاييل باختين» كه اتفاقا كار اول مترجم هم هست. اين كتاب را خانم پورآذر ترجمه كرده و كتابي بسيار خواندني‌است.
حسين‌بكايي: پيشنهاد من خواندن همه كتاب‌هاست!
حقيقتش اين است كه هزار عامل بايد دست به دست هم بدهد تا نمايشگاهي مانند نمايشگاه كتاب تهران كارش را به خوبي انجام بدهد. من معتقدم همه كتاب‌ها براي خواندن نوشته مي‌شوند و بايد همه آنها به شكلي خوانده شوند. من از آنجايي‌كه تجربه حضور در نمايشگاه‌هاي بيرون از كشور را دارم مي‌گويم كه مشكل اصلي نمايشگاه كتاب تهران نداشتن ويترين‌است. در همه نمايشگاه‌هاي بيرون از كشور شما مجبور نيستيد همه نيازهاي كتابي خود را در ايام برگزاري نمايشگاه برطرف كنيد. عصر، عصر ديجيتال است و شما فقط بايد سفارش بدهيد و كتاب‌تان را به هر شكل در محل تحويل بگيريد. جالب اينجاست كه حتي شما به عنوان خريدار مي‌توانيد طرح مورد نظر خودتان را به عنوان طرح روي جلد پيشنهاد كنيد. هم‌اكنون در سطح دنيا كمتر نمايشگاهي پيدا مي‌شود كه براي امثال شما دغدغه معرفي كتابي خاص را پديد بياورد چون اطلاع‌رساني آنقدر دقيق است كه مخاطب با هر سطح سليقه و سواد مي‌تواند به راحتي كتاب مورد نظر خود را تقاضا و دريافت كند. نمايشگاه‌هاي بزرگ كتاب درسراسر جهان امروزه ديگر شما را مجبور به حمل كتاب، آن هم درسطحي بالا نمي‌كنند چون كتاب هم مانند ديگر كالاهاي اساسي پا به جهاني مدرن گذاشته و شما مي‌توانيد فقط پي دي اف يك اثر را با كمترين قيمت سفارش بدهيد و بخوانيد. به نظر من اگر سيستم توزيع كتاب وارد مرحله‌اي تازه مانند جهان بشود و اطلاع‌رساني پيرامون كتاب هم وضعيتي بهتر پيدا كند، قطعا وضعيت كتاب و كتابخواني بهتر از وضعيتي خواهد بود كه اكنون شاهديم.
ابوالفضل پاشا: كتاب «مدرنيسم در شعر ترك» پيشنهاد من است
به نظر من كتاب‌هاي بسيار خوبي در سال گذشته منتشر شده‌اند كه اغلب آنها ارزش خواندن دارند. كتابي كه من خواندم و بيشتر از آثار ديگر در ذهنم ماند، كتابي به نام «مدرنيسم در شعر ترك» است. اين كتاب كه در نوع خود يكي از بهترين كتاب‌هايي است كه زمينه شناخت هر چه بيشتر جهان شعراي كشور تركيه منتشر شده، دربردارنده نكاتي تازه و بديع در اين رابطه است. اين را هم بگويم كه تمركز اصلي اين كتاب بر موج دوم شعر نو در اين كشور است. يعني دوراني كه شعر تركيه به اوج و شكوفايي خود رسيده است. مستنداتي كه دراين كتاب پيرامون شناخت هر چه بيشتر شعراي اين دوران به همراه ديدي تاريخ‌نگارانه كه بر اين كتاب حاكم است، از اين كتاب، كتابي خواندني ساخته كه به هر شكل براي علاقه‌مندان به شعر و شاعري مفيد است. مترجم به شكلي وفادارانه با اين كتاب برخورد كرده و با دقت تمام سعي كرده است منظور نويسنده را به شكلي حرفه‌اي به خواننده فارسي زبان منتقل كند. البته اين را هم بگويم كه كتاب فوق كتابي صددرصد بي‌ايراد هم نيست و بزرگ‌ترين ايراد آن، حجم كم صفحات است. بررسي ابعاد شعر معاصر تركيه خودبه خود نياز به پژوهش‌هايي دامنه‌دار دارد؛ پژوهش‌هايي كه بيشتر به ابعاد تو در توي ذهنيت شاعران اين كشور بپردازد. نويسنده كتاب يعني «پال‌چين ارمغان» گر چه به خوبي توانسته ابعادي نامشخص از شعر شاعران موج دوم را ارايه كند اما به نظر مي‌رسد كه اگر كمي بيشتر حوصله به خرج مي‌داد، قطعا زيبايي‌هاي اثرش دوچندان مي‌شد. بسياري ازشاعران كه دراين كتاب درحد بردن يك نام از آنها عبور شده، قابليت پرداخت هرچه بيشتر را دارند چون اين گروه از شاعران تاثيري بسزا بر شاعران پس از خود داشته‌اند. «ناصر داوران»، يعني مترجم اين كتاب هم عمده تلاشش را كرده كه كتابي ارزنده و قابل فهم به خواننده ارايه كند. كتاب ديگري كه مي‌خواهم معرفي كنم، مجموعه شعري به نام «نام تازه‌ام را بخوان» سروده آفاق شوهاني است. شاعر در اين كتاب موفق شده است عناصر ساده را به مسائلي فراتر از وجود خود برساند. كتاب ديگري كه دوست دارم معرفي كنم، كتابي به نام «كلاغ» است. اين كتاب مجموعه شعري است از تد هيوز كه در ايران هم شناخته شده است.اين كتاب را حسين مكي‌زاده تفتي ترجمه كرده. كتابي كه دربرگيرنده اشعاري از شاعر است كه در آنها موجوديتي به نام كلاغ مورد توجه قرار گرفته. شخصيت كلاغ دراين شعرها، شخصيتي واضح و درعين حال غيرتكراري است به گونه‌اي كه شما در هر شعر با شخصيتي ديگر از كلاغ مواجه مي‌شويد. شخصيتي كه به شكلي محسوس با ديگر كلاغ‌ها درشعرهاي پيشين تفاوت چشمگيري دارد. به نظر من چنين برخورد و نگاهي به يك پرنده خودش مويد نگاه شاعرانه بي‌چون و چراي سراينده است. تخيلي كه در پرداختن به شخصيت كلاغ دراين كتاب اتفاق افتاده، مي‌تواند نمونه‌اي خوب براي پرواز تخيل براي نويسندگان و شاعران ديگر باشد. يكي از افسوس‌هايي كه ممكن است مانند من براي خوانندگان ديگر پس از خواندن اين كتاب ايجاد شود اين است كه اي كاش مترجم اين كتاب شاعر بود. چون اگر چنين بود روح اين كتاب بسيار بيشتر از حالت كنوني براي خواننده برون‌افكني مي‌شد.
آذردخت بهرامي: پيشنهاد من رمان بند محكومين
پيشنهادات من فقط از ادبيات ايران است، چون معتقدم اين ادبيات بيشتر به حمايت نياز دارد. براي رمان‌خوان‌هاي حرفه‌اي ادبيات ايران، رمان «بند محكومين» كيهان خانجاني و رمان «هرس» نسيم مرعشي را پيشنهاد مي‌كنم. براي مخاطبان نوجوان، رمان «دروازه مردگان» حميدرضا شاه‌آبادي بهترين توصيه است. مجموعه داستان «كشتن به سبك خانگي» افسانه احمدي، و براي حمايت از نويسندگان جوان‌تر، مجموعه داستان «از اين زنان» سميه دهقان، و رمان «ما را با برف نوشته‌اند» نسيم توسلي را به خوانندگان پيشنهاد مي‌كنم. براي مخاطبان كارهاي آكادميك، دو كتاب: «دهه هشتاد داستان كوتاه ايراني» (جلد سوم) انتخاب و بررسي حسن ميرعابديني و «حرفه: داستان‌نويس» ترجمه كاوه فولادي‌نسب و مريم كهنسال نودهي را پيشنهاد مي‌كنم.
كامران پارسي‌نژاد: رمان برج 110 را بخوانيد
يكي از آثاري كه به گمان من در آينده حوزه ادبيات داستاني اهميتي بيش از اين پيدا مي‌كند، رمان«برج110 » نوشته زنده‌ياد فيروز زنوزي جلالي است. رماني عالي با ساختاري محكم و سنجيده. اين رمان به عقيده من آكنده از نمادهاي گوناگون است، نمادهايي كه دردل خود يادآور بسياري از نمادهاي ديگر هستند. نويسنده دراين رمان برجي به نام 110 را مي‌آفريند و با توصيف طبقات مختلف اين برج به ذات هستي و پيدايش انسان مي‌پردازد. هرطبقه از اين برج نماد بخشي از زندگي و تكامل بشر است. وجه نمادين اين رمان به عقيده من بسيار چشمگير و روح‌نواز است. زنوزي به دليل علاقه‌اي قلبي كه به حضرت امام علي (ع) داشت، رمز نام اين حضرت را براي كارش انتخاب كرده. او در اين كتاب با پرداختن به تاريخ بشريت و با واكاوي طبقه به طبقه اين برج درنهايت به طبقه 110 مي‌رسد. او به گونه‌اي مي‌خواهد اين حس را القا كند كه امام علي (ع) بزرگ‌ترين آفريده هستي است و دراين كار موفق هم مي‌شود. نكته جالب توجه ديگر در اين كار اين است كه خواننده بايد با آمادگي روحي خاصي به مصاف اين اثر برود و مطالعه‌اي ضمني پيرامون تاريخ هستي‌شناسي بشر داشته باشد. يكي ديگر از وجوه بارز اين رمان، شخصيت‌پردازي‌هاي خوب و سنجيده است. راوي اين رمان چوپان است و اوست كه طبقه به طبقه اين برج را درمي‌نوردد و در طبقه آخر نمايي ازمسجد كوفه را مي‌بيند. به هر شكل اين رمان، رماني تعريف‌كردني نيست بلكه رماني است براي خواندن و آموختن.